OSMANLI DEVLETİ’NDE NEHİR ISLAHI VE TAŞKIN ORGANİZASYONU

On sekizinci yüzyılda İngiltere ve Fransa’da başlayan nehir ıslah çalışmaları kısa bir süre sonra bütün dünyada olduğu gibi Osmanlı Devleti’nde de uygulanmıştır. Her ne kadar nehir ıslahını kolaylaştıran yeni icat makineler İngiltere’de ortaya çıkmış olsa da bu makinelerin nehirler üzerinde kullanımıyla ilgili kanun ve kurallar Fransız mühendisler tarafından geliştirilerek yaygınlaştırılmıştır. Osmanlı Devleti söz konusu ülkelerden kırk yıl sonra (1840), nehir ıslah çalışmalarına başlamış olsa da kısa bir zaman içinde on bir nehrin ıslahına teşebbüs etmiş olmakla beraber, bu çalışmaların çok az bir kısmı başarıyla tamamlanmıştır. Amaç: Makale dünyada gelişen nehir ıslah teknolojisinin ana hatlarını ortaya koyarak, Osmanlı Devleti’nin bu teknolojiden ne oranda ve nasıl faydalandığını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Kapsam: Osmanlı Devleti’ndeki nehir ıslah çalışmaları 1840-1920 yılları arasında devam etmiştir. Bu kapsamda Meriç, Kızılırmak, Vardar, Karasu, Menderes, Sakarya, Yeşilırmak, Boyana, Fırat, Dicle, Bartın Çayı ıslaha tabi tutulmuştur. Bulgular: 2015 yılında Kayseri’de düzenlenen “Uluslararası Osmanlı Devleti’nde Nehirler ve Göller Sempozyumu” bahsi geçen nehirlerden birçoğuyla ilgili verilerin derlenmesini mümkün kılmaktadır. Ancak bu makale sunularda değinilmemiş veya konu gereği göz ardı edilmiş birçok yeni bilginin ortaya çıkmasını sağlamaktadır. Sonuç: Yukarıda bahsi geçen eksiklikler göz önüne alınarak ortaya konulan bu çalışmada, Meriç/Enez Limanı, Savreyn, Seyhan/Ceyhan, Sakarya/Mudurnu nehirleri üzerinde yapılan ıslah çalışmalarına yer verilecektir.

River Reclamation and Flood Organization in Ottoman State

The river rehabilitation studies that started in England and France in the eighteenth century were applied in the Ottoman State as well as in the whole world after a short time. Although new inventions have been introduced in the UK to facilitate river rehabilitation, laws and regulations concerning the use of these machines on rivers have been developed and disseminated by French engineers. Although the Ottoman Empire started to work on river rehabilitation after forty years (1840), in a short period of time, the Ottoman State had successfully attempted to rehabilitate eleven rivers, and only a few of these studies were successfully completed. Objective: The article aims to reveal how the Ottoman Empire benefited from this technology by revealing the outline of the river improvement technology that developed in the world. Scope: River breeding studies in the Ottoman State continued between 1840- 1920. In this context, Meriç, Kızılırmak, Vardar, Karasu, Menderes, Sakarya, Yeşilırmak, Boyana, Fırat, Dicle, Bartın Creek was subjected to wetting. Findings: The "Rivers and Lakes Symposium in the International Ottoman State" held in Kayseri in 2015 makes it possible to compile related data by means of the rivers. However, this article introduces many new information that has not been mentioned in the presentation or ignored by the subject. Conclusion: This study, which is based on the deficiencies mentioned above, will include breeding studies on Meriç/Enez Harbor, Savreyn, Seyhan/Ceyhan, Sakarya/Mudurnu rivers.

PDF

___

A.MKT., 39/49, 9/48.
A.MKT.MHM., 491/63.
BEO, 147/10995, 207/15471/6, 3704/277768/2, 1769/132636.
C.NF., 13/617, 38/1855, 38/1856, 47/2318.
DH.İ.UM.EK, 68/25, 104/9.
DH.İD., 6/13, 6/58.
DH.MKT, 744/68, 1370/65, 1901/11, 1911/19, 2235/102.
DH.SYS., 9/94.
DH.UMVM., 72/50.
İ.MMS., 2374, 2378, 2387, 2389, 2401, 2405, 2408, 2831, 2374.
MV, 12/50, 22/2, 65/24.
ŞD., 2217/25.
Y.MTV., 300/68.
Başaran, Sait ve Başaran, B., “Enez-Fatih Camii”, Vakıf Restorasyon Yıllığı, Yıl 2012, Sayı 4, s. 90-98.
Bosch, Rudolf van den, “Dredging Technology”, Hydraulic Structures, Equipment And Water Data Acquisition Systems –II, Oxford / United Kingdom 2009, s. 29-65.
Ceylan, Salih, “Enez (Edirne) İlçesi’nin Turistik Çekicilikleri ve Sürdürülebilir Turizm Açısından Değerlendirilmesi”, Ankara Üniversitesi, Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi, V. Ulusal Coğrafya Sempozyumu (16–17 Ekim 2008), Bildiriler Kitabı, Ankara 2009, s. 403-420.
Çağlıkeçecigil, Hatice Aslan, “18.-19. Yüzyıllarda Meriç Nehri Üzerindeki Köprüler”, Osmanlı Devleti’nde Nehirler ve Göller, I, (Haz. Şakir Batmaz-Özen Tok), Kayseri 2015, s. 529- 544.
Doğanay, Hayati, “Anlamı, Tanımı, Konusu ve Felsefesi Bakımından Coğrafya İlmi Hakkında Bazı Düşünceler”, Doğu Coğrafya Dergisi, Cilt 16, Sayı 25, 2011, s. 1-44.
Eken, Galip, “Osmanlı Döneminde Asi Nehri Üzerindeki Dalyanlara Dair”, Osmanlı Devleti’nde Nehirler ve Göller, I, (Haz. Şakir Batmaz-Özen Tok), Kayseri 2015, s. 223- 229.
Ercoşkun, Tülay, “Osmanlı Devleti’nde Muhtarlık Kurumunun İşleyişine İlişkin Düzenlemeler ve Gözlemler”, Bilig, Sayı 60, Kış 2012, s.131-154.
European Council of Civil Engineers Working Group 250 years of Civil Engineering Heritage in Europe: Canals, Waterways, CNISF, Marc 2006.
Gümüşsoy, Emine, “19. Yüzyıl Osmanlı Belgelerinde Meriç”, Osmanlı Devleti’nde Nehirler ve Göller, I, (Haz. Şakir Batmaz-Özen Tok), Kayseri 2015, s. 623-643.
Hacısalihoğlu, Neriman Ersoy, “19. Yüzyıl Ticaretinde Meriç Nehri’nin Önemi”, Osmanlı Devleti’nde Nehirler ve Göller, I, (Haz. Şakir Batmaz-Özen Tok), Kayseri 2015, s. 281- 290.
Jorga, Nicolae, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi (1774-1912), Cilt V, (Çev. Nilüfer Epçeli), İstanbul 2009.
Heger, Will H., “Fargue, Founder of Experimental River Engineering”, Journal of Hydraulic Research, 41 / 3, s. 227-233.
Koncavar, Metin, “İstanbul’un Tersaneleri”, Türkiye Mühendislik Haberleri (TMH), Yıl 2001 / 3, Sayı 413, s. 40-42.
Köksal, Osman, “Osmanlı Dönüşüm Sürecinde Bir Devlet Teşebbüsü Olarak Çifteler Hara-yı Hümayunu ve Türk Atçılığına Katkıları”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 10 / 2, Eskişehir 2009, s. 333-363.
Köse, Metin Ziya, “Bir Zirai Girişim Olarak Karasu (Struma) Nehri’nin Islahı (1857-1867), Osmanlı Devleti’nde Nehirler ve Göller, II, (Haz. Şakir Batmaz-Özen Tok), Kayseri 2015, s. 533-544.
Kuneralp, Sinan, Son Dönem Osmanlı Erkân Ve Ricali (1839-1922) Prosopografik Rehber, İstanbul 1999.
Küçük, Levent, “Tanzimat Döneminde Osmanlı Devleti’nin Nehirler Ve Göller İle İlgili Yaptığı Bazı Düzenlemeler”, Karadeniz, Yıl 6, Sayı 26, Yaz 2015, s.38-53.
Özdemir, Hakkı Fahri, Yukarı Ova (Ceyhan Ovası) Helenistik Dönem Seramiği, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, SBE), Adana 2008.
Polatcı, Türkan, “Osmanlı Batılılaşmasında Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi’nin Paris Sefaretnamesi’nin Önemi”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 2(2), Çankırı 2011, s. 249-263.
Robinson, Michael C., History of Navigation in the Ohio River Basin, U.S. January 1963.
Sezgin, İbrahim, “Meriç Nehri’nde Taşımacılık (17.-18. Asırlar)”, Osmanlı Devleti’nde Nehirler ve Göller, I, (Haz. Şakir Batmaz-Özen Tok), Kayseri 2015, s. 577-582.
Tekdemir, Aziz, “19. Yüzyılın İkinci Yarısında Meriç Nehri’nde Vapur İşletme İmtiyazı”, Osmanlı Devleti’nde Nehirler ve Göller, I, (Haz. Şakir Batmaz-Özen Tok), Kayseri 2015, s. 643-660.
Tekdemir, Aziz, “Tanzimat Dönemi Nafia Nezareti”, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, Ocak 2011, s. 109-132.
Tekir, Hürü Sağlam, “20. Yüzyıl Başlarında Enez (İnoz) ve Çevresinde Çetecilere Yardım Faaliyetleri”, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı VI / 2, 2013, s. 427-436.
Sarıköse, Selma Turhan, XIX. Yüzyılda Çukurova’da Doğal Afetler ve Salgın Hastalıklar, (Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi SBE), Konya 2013.
Ubicini, M.A., Letters on Turkey, Part I., London 1856.
Yılmaz, Gülşah, 18. ve 19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Yerel Tekstil Üretiminden Sanayileşmeye Geçiş, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, GSE), İstanbul 2015.
Yılmazçelik, İbrahim – Erdem, S., “II. Abdülhamid Döneminde Yeni İskan Alanları Oluşturulması ve Nehir-Göl-Bataklıkların Temizlenerek Zirai Ekonomiye Kazandırılması Çalışmaları”, Osmanlı Devleti’nde Nehirler ve Göller, II, (Haz. Şakir Batmaz-Özen Tok), Kayseri 2015, s. 511-532.