AHMED-İ RIDVAN’IN MANZUM KASİDE-İ BÜRDE TERCÜMESİ

Hz. Peygamber’e duyulan derin muhabbet, birçok edebî türün gelişmesine vesile olmuş ve O’nu öven, çeşitli hasletlerini, örnek ahlakını ve eşsiz yaratılışını konu alan manzum ve mensur sayısız eser kaleme alınmıştır. Ka’b bin Züheyr ile Bûsîrî’nin Hz. Peygamber sevgisi ekseninde yazdıkları ve literatürde Kasîde-i Bürde olarak tanınan meşhur şiirleri, en güzel na’t örnekleri olarak kabul edilir. Ka’b bin Züheyr’in Bânet Su’âd ifadesiyle başlayan ve Hz. Peygamber’in mübarek hırkasıyla takdir edilmesine vesile olan kasidesi, kendisinden sonra yazılan na’tlara öncülük etmiştir. Fakat Bûsîrî’nin Hz. Peygamber’e olan samimi aşkını dile getirdiği el-Kevâkibü’d-dürriye fî medhi hayri’l-beriyye adlı şiiri, gerek edebî değeri gerekse yazılış hikâyesi bakımından Ka’b bin Züheyr’in eserini gölgede bırakmayı başarmış ve tercüme, şerh, tahmis, taştir, tesdis, tesbi’ ve nazire gibi çeşitli formatlarla edebiyatımıza kazandırılmıştır. Altı mesnevi ve hacimli bir Divan sahibi olan Ahmed-i Rıdvan da Hz. Peygamber’in şefaatine mazhar olabilmek ümidiyle Kasîde-i Bürde’ye 105 beyitlik manzum bir tercüme kaleme almış ve bu sahada kalem oynatan şairler kervanına katılmıştır. Bu çalışmada öncelikle Ka’b bin Züheyr ile Bûsîrî’nin kasideleri genel hatlarıyla tanıtılmış ve Ahmed-i Rıdvan’ın hayatı ve eserleri hakkında geniş çaplı bilgi verilmiştir. Ardından manzum Kasîde-i Bürde tercümesinin şekil ve muhteva özellikleri üzerinde durulmuş ve tespit edilebilen dört nüshasından istifade edilerek tenkitli metninin sunumu yapılmıştır.

Ahmed-i Rıdvan’s Turkish Translation of Qasīdat al-Burda (The Poem of the Mantle)

Countless works of poetry and prose praising the qualities of the Prophet Muhammed (e.g., his moral character and his divinity) have been penned in the name of Sufic literature. The intense love shown by Ka’b bin Zuhayr of Arabia and Al-Busiri of Egypt towards The Prophet are no exception to this rule, with their poetry being accepted as some of the finest examples of na’t including the famous Qasīdat al-Burda (The Poem of the Mantle). Bin Zuhayr, continuously outdoes himself with each successive poem, starting with his ode to the Prophet exalting his holiness, Banat Su’ad. However, Al-Busiri had succeeded in rivaling Bin Zuhayr through his ode Al- Kawākib ad-Durrīya fī Madḥ Khayr al-Barīya (The Celestial Lights in Praise of the Best of Creation), both in terms of its literary value and its content. Moreover, Al-Busiri’s masterwork has earned its way into Turkish literature through various formats such as translation, exegesis, tetralogy, quintet, hexalogy, septology, and parallelism. Ahmed-i Rıdvan, who himself had composed a voluminous six mesnevi divan, had quilled a translation of 105 couplets of Al-Busiri’s Qasīdat al-Burda from Arabic into Turkish, with the hope of honouring The Prophet’s intercession. Doing so had furthermore entered Rıdvan an esteemed place amongst the poets of the day. The first part of this paper takes brief but broad look at odes of Bin Zuhayr and Al-Busiri, alongside the life and works of Rıdvan. The second part goes on to both examine the form and content of Rıdvan’s translation of Qasīdat al-Burda, as well as provides a textual criticism of four different handwritten manuscript versions of the same text.

PDF

___

Aça, Mehmet-Haluk Gökalp-İsa Kocakaplan, Başlangıçtan Günümüze Türk Edebiyatında Tür ve Şekil Bilgisi, Kesit Yay., İstanbul 2011.
Avcı, İsmail, Türk Edebiyatında İskendernâmeler ve Ahmed-i Rıdvân’ın İskendernâmesi, Gece Kitaplığı, Ankara 2014.
Basset, Rene, “Bûsîrî”, İslâm Ansiklopedisi, Cilt 2, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1970.
Basset, Rene, “Bürde”, İslâm Ansiklopedisi, Cilt 2, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1970.
Canım, Rıdvan, Latîfî Tezkiretü’ş-şu’arâ ve Tabsıratü’n-nuzamâ (İnceleme-Metin), TTK Basımevi, Ankara 2000.
Çelebioğlu, Âmil, Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, MEB Yay., İstanbul 1998.
Çeltik, Halil, Ahmed-i Rıdvan Divanı, Bizim Büro Yay., Ankara 2011.
Çetişli, İsmail, Türk Şiirinde Hz. Peygamber 1860-2011, Akçağ Yay., Ankara 2012.
Demirayak, Kenan, “Kasîdetü’l-Bürde”, İslâm Ansiklopedisi, Cilt 24, TDV Yay., İstanbul 2001.
İsen, Mustafa, Sehî Bey Tezkiresi Heşt Behişt, Akçağ Yay., 1. Baskı, Ankara 1998.
Kahraman, Bahattin, “Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’si Etrafında Yazılmış Türkçe Eserler”, Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, Sayı 6, 1991, s. 167-74.
Karadeniz, Mustafa, Ahmed-i Rıdvân, Heft Peyker (İnceleme-Metin-Özel Adlar Dizini), Yayımlanmamış YLT, Dicle Ü. SBE, Diyarbakır 2010.
Karakoç, Sezai, İslâm’ın Şiir Anıtlarından, Diriliş Yay., 3. Baskı, İstanbul 1985.
Kaya, Mahmut, “Bûsîrî”, İslâm Ansiklopedisi, Cilt 6, TDV Yay., İstanbul 1992.
Kaya, Mahmut, “Kasîdetü’l-Bürde”, İslâm Ansiklopedisi, Cilt 24, TDV Yay., İstanbul 2001.
Kaya, Mahmut, Kasîde-i Bürde’yi Türkçe Söyleyiş, Damla Yay., İstanbul 2014.
Koç, Hamza, 16. Yüzyılda Yazılmış Bir Behrâm-ı Gûr Mesnevisi I (İnceleme-Edisyon Kritikli Metin), Yayımlanmamış YLT, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Ü. SBE, İstanbul 2010.
Kutluk, İbrahim, Kınalı-zade Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-şuarâ, TTK Basımevi, I. Cilt, 2. Baskı, Ankara 1989.
Levend, Agâh Sırrı, “Bilinmeyen Eski Eserlerimizden: Ahmed Rızvân’ın İskender-nâme’si”, Türk Dili, Cilt 1, Sayı 3, 1951, s. 143-51.
Levend, Agâh Sırrı, “Bilinmeyen Eski Eserlerimizden: Hayâtî’nin İskender-nâme’si”, Türk Dili, Cilt 1, Sayı 4, 1952, s. 195-201.
Öztulunç, Reyhan, 16. Yüzyılda Yazılmış Bir Behrâm-ı Gûr Mesnevisi II (İnceleme-Edisyon Kritikli Metin), Yayımlanmamış YLT, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Ü. SBE, İstanbul 2010.
Sak, Vesile Albayrak, “Kasîde-i Bürde Tercümelerinde Cahiliye Dönemi Gelenekleri”, Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 10/8 Spring 2015, s. 385-404.
Sezer, İsmail Hakkı, “Kasîde-i Bürde ve Nesir ve Manzum Tercümesi”, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 10, 2000, s. 65-88.
Sezer, İsmail Hakkı, İmam Bûsîrî ve Bürde’si, Yayımlanmamış DT, Selçuk Ü.SBE, Konya 1985.
Sürelli, Bahadır, Türk Edebiyatında Heft Peyker Mesnevileri ve Hayâtî’nin Heft Peyker’i, Yayımlanmamış DT, Boğaziçi Ü. SBE, İstanbul 2012.
Şahin, Ebubekir Sıddık, Kasîde-i Bürde’nin Türkçe Şerh ve Tercümeleri, Yayımlanmamış YLT, Gazi Ü. SBE, Ankara 1997.
Şeker, Şemsettin, “Edebî Şahsiyetin Teşekkülünde Cami Derslerinin Rolü, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 5, Sayı 22, 2012, s. 174-203.
Şemsettin Sâmi, Kâmûsu’l-A’lâm, Kaşgar Neşriyat, I. Cilt, Ankara 1996.
Tavukçu, Orhan Kemal, Ahmed Rıdvân, Hüsrev ü Şirin (İnceleme-Metin), Yayımlanmamış DT, Atatürk Ü. SBE, Erzurum 2000.
Uğur, Mücteba, “Kasîde-i Bürde’ye Reddiye Kitapçığına Kısacık Reddiye”, Dinî Araştırmalar, Cilt 2, Sayı 4, Mayıs-Ağustos 1999, s. 5-20.
Ünver, İsmail, “Ahmed Rıdvan”, İslâm Ansiklopedisi, Cilt 2, TDV Yay., İstanbul 1989.
Ünver, İsmail, “Ahmed-i Rıdvan”, Türk Tarih Kurumu Belleten, Cilt 50, Sayı 196, 1986, s. 73- 125.
Ünver, İsmail, Ahmed-i Rıdvan, Hayatı, Eserleri ve Edebî Şahsiyeti, Yayımlanmamış Doçentlik Tezi, Ankara Ü. SBE, Ankara 1982.
Yeniterzi, Emine, “Türk Edebiyatında Na’tlara Dair”, Türkler, Cilt 11, Yeni Türkiye Yay., Ankara 2002.
Yılmaz, Ali, “İslâmî Dönem Türk Edebiyatının Kaynakları”, Türk-İslâm Edebiyatı El Kitabı, ed. Ali Yılmaz, Grafiker Yay., 5. Baskı, Ankara 2017.
Yılmaz, Nebi, Ahmed-i Rıdvân ve Rıdvâniyyesi, Yayımlanmamış YLT, Ankara Ü. SBE, Ankara 2006.
Yücel, Yusuf İbrahim, “Kasîde-i Bürde Üzerine Son Dönemde Yapılan İlmî Çalışmalar”, İslâm Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Sayı 1, 2016, s. 86-106.