BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA HİCAZ’IN ZAHİRE VE İAŞE İHTİYACI

Birinci Dünya Savaşı başladığı sıralarda Arap Yarımadası Osmanlı hâkimiyetinde bulunuyordu. Yarımada’nın güneyinde ve Basra Körfezi dolaylarında bulunan Aden, Hadramut, Maskat, Uman, Bahreyn ve Kuveyt şeyhliği İngiliz himayesine girmişti. Aden’in dışındaki Yemen’de diğer kısımlar ile Asîr, Samma, Necid, Hicaz Osmanlı’ya bağlılığını sürdürmekteydi. Osmanlı Devleti Ağustos 1914 tarihinde Birinci Dünya Savaşı’na girmek durumunda kaldı. Çeşitli cephelerde başlayan bu savaşın en önemli eksiklerinden birisi askerin iaşesini sağlamakta yetersiz kalınmasıydı. Körfez ülkeleri ve Yemen, iaşede kendilerine yeter durumda idi. Fakat eski zamanlardan beri Hicaz bölgesinin her zaman iaşe ve zahiresi dışarıdan ithal edilirdi. Birinci Dünya Savaşı boyunca hem asker hem de ahali zahire ve iaşe hususunda çok büyük sıkıntılar yaşadılar. Bu sıkıntıları iki hususta ele alabiliriz. Birincisi düşman güçlerin Akdeniz ve Kızıldeniz’i abluka altına almaları ve Hicaz bölgesine zahire ve iaşe ithalatının engellenmesidir. Zaman zaman buğday vs. ithalatı yapılsa bile İngilizlerin kontrolü, denetimi ve izni ile yapılabildi. Bundan dolayı savaş boyunca zahire sevkiyatları çoğunlukla, Halep (Suriye), Kerek, Havran, Urfa, Deyrizor’dan yapılmıştır. Yaşanan sıkıntıların ikincisi ise Hicaz’a zahire nasıl ulaştırılacağıdır. Savaş boyunca tek taşıma aracı olan tren, çoğunlukla askerî hizmetler için kullanılmıştır. Şerif Hüseyin Haziran 1916’da isyan başlatınca tren yollarının güvenliği ve Suriye’den iaşe nakli oldukça zorlaştı. Savaşın bitimine kadar tren yollarının güvenliğini sağlama çok büyük asker kaybına neden olmuştur. Savaş boyunca sivil halkın ve askerin gıda, iaşe, erzak ihtiyacı tam olarak karşılanamamıştır. Birinci Dünya Savaşı yıllarında ülke kendi imkânları ile yetinmek zorunda kalmıştır. Osmanlının mağlubiyetinin gerisindeki en önemli sebeplerden birisi belirtilen ekonomik imkânsızlıklardır.

Hijaz During the First World War Needs of Rations and Subsistence

At the beginning of the First World War, Arabian Peninsula was under Ottoman rule. Located in the south of the peninsula and around the Persian Gulf, Aden, Hadhramaut, Muscat, Oman, Bahrain and Kuwait şeyhis was under the protection of British. Other parts of Yemen apart from Aden, Asîr,Samma, Nejd and Hijaz continued their adherence to the Ottoman Empire. The Ottoman State had to enter the First World War on August 1914. One of the most important shortcomings of this war that started on various fronts was too provide for the rations of troops. The Gulf states and Yemen could afford their own food needs. But since ancient times, the ration of Hijaz region was always been imported from abroad. Throughout the First World War, both the soldiers and the people lived in great difficulties in terms of grain and yield. We can deal with these troubles on two issues. First, the enemy forces were block the Mediterranean and the Red Sea and they were to prevent imports of grain and scrap into the Hijaz region. Even if imports were made from time to time they could be done with British control and permission. Therefore, shipments during the war were mostly made from Aleppo (Syria), Kerek, Havran, Urfa, Deyrizor. The second of the living troubles is how to reach the rationa the Hijaz. During the war, the only means of transport is the train used mostly for military service. When Sheriff Hussein started a rebellion in June 1916, the security of railways and the transits from Syria were pretty hard. Ensuring the safety of the railways, until the end of the war caused a great loss of soldiers. Throughout the war, the needs of civilian people and soldiers for foods, rations were not fully met. During the First World War, the country had to be content with its own means. One of the most important reasons behind the defeat of the Ottomans is economic impossibilities.

PDF

___

Şifre Kalemi (DH-ŞFR) 85/145, 85/45, 91/4,
Dâhili Siyasî Kalemi (DH-SYS), 123-12/ 2-10 (24-1), 123-12 / 33(2), 123-12/ 33(15), 123-12/ 33(57), 123-12/ 33 (3/1),123-12/ 33(1/1), 123-12/ 33(56/1), 123-12/ 33(6), 123- 12/33(5/1), 123-12/ 33(8), 123-12 /33(9), 123-12/33(7/1), 123-12,/33(12/1), 123-12/ 33(11), 123-12/ 33(13), 123-12/ 33 (10/1), 123-12/ 33 (17), 123-12/ 33 (21), 123-12/33 (14/1), 123-12/ 33 (40), 123-12/33 (30), 123-12/33 (19), 123-12/ 33 (18/1), 123-12/ 33 (22/1), 123-12/ (26/1), 123-12/33 (29), 123-12/ 33 (12), 123-12/33 (32), 123-12/33 (31/1), 123-12/33 (28/1), 123-12/ 33 (39/1), 123-12 /33 (33/20), 123-12/(16/11), 123-12 /33 (33/1), 123-12/33 (36), 123-12/33 (35/1), 123-12/33 (4/1), 123- 12/ 33 (16/1), 123-12/ 33 (41/1), 123- 12/33 (37/1), 123- 12/ 33 (34), 123- 12/33 (42/1), 123- 12/ 33 (52), 123- 12/ 33 (51/1), 123- 12/33 (53/1), 123- 12/ 2-10 (24/1), 123- 12/ 33 (59), 123- 12/ 33 (49/1),
Dâhil-i Umûmî (DH/İ-UM),E-9/ 66, E-8/ 89,
Düstur, Tertib 2, Cilt: VIII, Kanun No.8,s.105, 467,s. 96, 737,s.1255, Cilt: IX,Kanun No:110, s. 170.
Ahmet Rifat, Lügat-ı Târîhiyye ve Coğrâfiyye, Cilt 3-4, İstanbul 1299.
Altundağ, Şinasi, Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı ve Mısır Meselesi (1831-1841), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1988.
Atay, Falih Rıfkı, Zeytin Dağı, Milli Eğitim Bakanlığı Yayını, Ankara 2001.
Ayverdi, İlhan, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealtı Yayını, İstanbul 2008.
Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, Cilt: III, Kısım, III, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara 1991.
Bostancı, Mustafa, “Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin Hicaz’da Hâkimiyet Mücadelesi”, Gazi Akademik Bakış, Cilt 7, Sayı 14, Yaz 2014.
Cemal Paşa, Hatıralar (Düzenleyen), Behçet Cemal, Çağdaş Yayınları, İstanbul 1977.
Erden, Ali Fuad, Tefrika, Dünya Gazetesi, İstanbul 1955.
Gülsoy, Ufuk, Hicaz Demiryolu, Eren Yayını, İstanbul 1994.
Hüseyin Hüsnü, Necid Kıtası’nın Ahvâl-i Umûmiyesi, Matbaa-i Ebüzziya, İstanbul 1328.
Kandemir, Feridun, Fahreddin Paşa’nın Medine Müdafaası, Yağmur Yayınları, İstanbul 2017.
Karaköse, Hasan, “Birinci Dünya Savaşı’nda Suriye İle Arabistan Cephesinde Ulaşım ve İâşe (Erzak)”, Kefad, Cilt I, Sayı I, Aralık 2000.
Kıcıman, Nâci Kâşif, Medine Müdafaası, Sebil Yayınları, İstanbul 2009.
Koloğlu, Orhan, Bedevi, Lavrens, Arap, Türk, Arba Yayınları, İstanbul 1993.
Kral Abdullah’ın Hâtıraları (3), Çev. Özcan Erektiren, Hayat Tarih Mecmuası, Yıl I, Cilt 6 Sayı II, İstanbul Ağustos 1970.
Kürkçüoğlu Ömer, Osmanlı Devleti’ne Karşı Arap Bağımsızlık Hareketi (1908-1918), AÜSBF Yayını, Ankara 1982.
Okçu, Yahya, (Hazırlayan), Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi, Sina Filistin Cephesi, Cilt: IV, Kısım, I, Genelkurmay Yayınları, Ankara 1979.
Özcan, Abdülkadir, vd., V. Mehmed Reşad (1909-1918), Osmanlı Ansiklopedisi (Tarih, Medeniyet Kültür), Cilt: VII, İz Yayıncılık, İstanbul 1996.
Pakalınlar, Mehmet Zeki, Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Cilt III, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1983.
Sabis, Ali İhsan, Birinci Dünya Harbi, Cilt: I, Nehir Yayınları, İstanbul 1992.
Selman Soydemir vd., Hicaz Vilayet Salnamesi, (H.1303 /M. 1886), Çamlıca Yayınları, İstanbul 2008.
Yatak, Süleyman, “1914-1916 Yıllarında Osmanlı Devleti ve Mekke Emiri Şerif Hüseyin”, İlim Sanat, Sayı, 30, İstanbul 1991.