İRANLILARIN KUDÜS-İ ŞERİF ZİYARETLERİ

İranlılar, Kaçar Hanedanlığı döneminde (1795-1925) Osmanlı Devleti’nin parçası olan Kudüs’e (1517- 1917) sınırlı sayıda seyahatler gerçekleştirmişlerdir. Bu seyahatleri esnasında kaleme aldıkları eserler, Kudüs’ün kaderinin değiştiği döneme denk gelmektedir. Hacı Ali Han İtimadussaltana, Sultan Murat Hisamüssaltana, Mehdi Guli Han Muhbirussaltana, Muhammet Fâtımî, Celâleddin Azimâbâdî, Fahreddîn Cezâirî gibi bürokrat ve sivillerin Mekke’ye yolculukları sırasında gezip gördükleri Kudüs’e, mukaddes mekânlarına, o günkü sosyopolitik duruma dair yorumlarını ihtiva eden bu hatıratlar eski ve yeni Kudüs’ün tarihî kimliğine işaret eder. Hatıratlarında Kudüs’ün İran tarihindeki yeri ve önemine dikkat çeken İranlılar, aynı zamanda Kudüs’ün yapısal ve mimari özelliklerine, coğrafi ve fiziki yönlerine, halkın örf ve âdetlerine, buradaki azınlıkların durumuna dair dikkat çekici noktalara değinmektedirler. Makale, bu seyahatnamelerdeki Kudüs ziyaretlerine dair bir değerlendirmedir.

Iranians’ The Visiting of Al-Quds Al-Sharif

The Iranians in Qacar Dynasty (1795-1925) performed limited number of travels to Al-Quds (1517-1917) which was a part of the Ottoman Empire. The works which they wrote during these travels correspond to a period that changed the destiny of Al-Quds. These reminiscences containing on Al-Quds, holy places, the socio- political situation of the time that bureaucrats and civillians such as Hacı Ali Khan İtimadussaltana, Sultan Murat Hisamüssaltana, Mehdi Guli Han Muhbirussaltana, Muhammet Fâtımî , Celâleddin Azimâbâdî, Fahreddîn Cezâirî saw during a trip to Mecca, point to the historical identity of the old and new Al-Quds. In the reminiscences, Iranians who draw attention to the importance of Al-Quds in the history of Iran, at the same time, provide information on structural and architectural characteristics, the geographical and physical aspects of Al-Quds, the customs and traditions of the people, and the status of minorities there. In the article, an evaluation will be made on the visitings of Al-Quds in those reminiscences.

PDF

___

Atalar, Münir, Osmanlı Devletinde Surre-i Humayun ve Surre Alayları, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1999.
Azimâbâdî, Celâleddin bin İbrahim Hüseyin, Sefername-i Celaliyye, Sefernâmehâ-yi Hacc-ı Kâcârî, edt, Rasul Caferiyan, 1389, Tahran, Cilt 4, s. 543-598.
Beyzai, Behran, Nemayiş der İran, İntişarat-i Ruşengeran ve Mutalaat-i Zenan, Tehran 1391.
Bozkurt, Nebi, “Mescid-i Aksa” Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 29, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2002, s. 268-271.
Buzpinar, Ş. Tufan, “Şam” Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 38, 2010, s. 312-318.
Caferiyan, Rasul, Rah-ı Hac, Neşr-i Zeytun-i Sebz, Tahran 1389.
Cezâiri, Seyyid Fahreddîn, Sefername-i Mekke Şam Mısır ve Irak, Sefernâmehâ-yi Hacc-ı Kâcârî, Cilt 8, edt. Rasul Caferiyan, Tahran 2011.
Doğan Turay, Esra, “Sefernâme-i Mekke” Adlı Eserinde Beytü’l-Makdis Ziyareti (1297-98 / 1880-81)”, Journal of Islamic Jerusalem Studies, 17(2), 2017, s. 11-38.
Doğan, Esra, “Kaçar Devrinde İran Hac Atabât Seyâhatnâmelerinde Bağdat-Kâzımeyn”, İslam Medeniyetinde Bağdat Uluslararası Sempozyum Bildirileri, 2008, Cilt 2, s. 510.
Doğan, Esra, Tarih-i Hacgozariy-i İraniyan, Neşr-i Meşar, Tahran 1389.
Ekinci, Mustafa, “Safeviyye Tarikatı ve Türkmenler Üzerindeki Rolü”, Anadolu’da Alevilerin Dünü ve Bu Günü, edt. Halil İbrahim Bulut, Sakarya Üniversitesi Yay., 2010, s. 143-174.
Eraslan, Cezmi “İslam Birliği Siyaseti Çerçevesinde II. Abdülhamid’in İlk Yıllarında Osmanlı- İran Münasebetleri (1878-1882)”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Araştırmaları Merkezi, Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu’na Armağan, 1991, s. 221-240.
Fâtımî, Hacı Seyyit Muhammet, Sefername-i Mekke, Sefernâmehâ-yi Hacc-ı Kâcârî, edt, Rasul Caferiyan, Tahran 2011, Cilt 4, s. 543-598.
Hafız Ebru, Şihabeddin Abdullah Khafi, Coğrafya-yı Hafız Ebru, Cilt 3, edt. Sadık Seccadi, Miras Mektup, 1382.
Hamidi, Seyyid Cafer, Tarih-i Orşalim, Beytü’l-Makdis, Emir Kebir, Çap-i Dovvom, Tahran 1381.
Harman, Ömer Faruk, “İsmail”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 28, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2002, s. 80.
Hisamusslatana, Sultan Murat, Sefernamey-i Mekke, edt. Rasul Neşr-i Meşar, Kum 1374.
Husrev, Nasır, Sefername, Dr. Muhammed Debirsiyagi, İntişarat-i Zuvvar, 1369. İtimadussaltana, Hacı Ali Han, Sefername, edt. Gazi Asker, Meşar, Tahran 2000.
Keykavus, Mirza, Sefername-i Mekke, edt. Rasul Caferiyan, Neşr-i İlm, Tahran 1394.
Muhbirussaltana, Mehdi Guli Han Hidayet, Sefername-i Mekke, edt. Seyyit Muhammet Debirsiyak, Tiraje, Tahran 1368.
Mukhlis, Muhammed Ali, Mimariy-i İran Dovrey-i İslami, Cihad-i Danişgahi, Tehran 1368.
Şandiz, Seyyid Mücteba Zakir, Ammame-i Siyah Sadat ez Gadir Khum, İntişarat-i Ferheng-i Sebz, 1384.
Şirazi, Sadi, Gazeliyyat-i Sadi, edt. Muhammed Ali Furuği, Tahran 1395.
Şirvanî, Zeynelabidin, Hadigatu’s- Seyaha, Çap-i Seng, Tahran.