ARNAVUTÇA, TÜRKÇE VE İNGİLİZCEDE KELİME DÜZENİ - EDİM BİLİMSEL BİR ARAŞTIRMA

Arnavutça ve Türkçe iki ayrı dil ailesinde yer alırlar ve dil yapıları farklı olduğu için söz dizim açısından da farklıdırlar. Arnavutça, bükümlü ve analitik bir dildir, Türkçe ise sondan eklemeli ve ekstansif bir dildir, ayrıca sözcük içindeki morfem birikimine (genellikle farklı söz dizim işlevlerine) sahiptir. Bu durum Arnavut ve Türk dillerinin karşılaştırılmasını daha da ilginç hale getirmektedir. Türk dilinin sözdizimsel özelliği sola dallanan bir yapıdadır. Yüklem, ilk önce cümlenin sonuna yerleştirilir ve daha sonra cümlenin diğer öğelerini sıralar. Bu normun, “Altay Dilleri sentaksının temel kuralı” olduğu söylenir (tamlayan tamlanandan önce gelir) (Johanson, 2002: 25). Türkçe, ÖNY dillerinin ‘katı alt tipi’dir (Greenberg, 1966), bu da Türkçe cümlelerdeki öğe sıralanışının zincirleme bir şekilde uyumlandığı anlamına gelir. Johanson, bu kuralların pratikte kullanım esnasında değişebileceğini yani yüklemin her zaman sonda olamayabileceğini belirtmektedir. Bu çalışmanın amacı, cümlelerin yapısını söz dizim özelliklerine göre analiz ederek, sözlü ve yazılı cümlelerin sırasının, Türkçede cümleyi oluşturken ne kadar “sabit / serbest ” olduklarını gözlemlemek ve ilk Türkçe cümlelerini kullanan Arnavut öğrenciler ile ilk Arnavutça cümlelerini kuran Türk öğrencilerin karşılaştırmasının yapılabilmesidir. Bu nedenle, her iki gramer sistemi de dilbilgisel, karşıtlık açısından her iki yönde de gözlemlenecektir. Yaklaşık aynı yaşta ve aynı seviyede Türkçe ve Arnavutça dil eğitimi olan öğrenciler değerlendirlemeye alınacaktır (Trakya Üniversitesi'nde Arnavut Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalının birinci sınıfında ilk kez Arnavutça gören Türk öğrenciler ile Priştine Üniversitesi'nde Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde ilk defa Arnavutça öğrenen Türk öğrenciler). Ayrıca, cümle içinde kelime sıralaması dikkate alınarak üç dilbilimsel tipolojinin karşıtlığı hakkında net bir tabloya sahip olmak için İngilizce kelime düzeni incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Türkçe, Arnavutça, sözdizim, dilbilgisi, edim bilim

WORD ORDER IN ALBANIAN, TURKISH AND ENGLISH-A PRAGMATICALLY ORIENTED RESEARCH

Albanian and Turkish belong to two different language families and their different language structures make these two languages different in regard to their syntactic structure. Albanian is a flexible and analytic language with diversity, while Turkish is an agglutinative language extensive and morpheme accumulation (often with different syntactic functions) within the word makes these two languages more interesting to compare. The syntactic feature of Turkish language is leftbranching generation of sentences. The predicate is the first pattern located at the end of the sentence and then the other patterns of the sentence precede it. This norm has also been referred to as the ‘basic syntactic law of the Altaic languages’ (the determining element precedes the element which it determines) (Johanson, 2002: 25). Greenberg (1966) classified Turkic as ‘the rigid subtype’ of the so-called SOV languages, meaning the order of determining elements (complements and determinatives) within the phrase of the Turkish syntax is chained (successive); therefore quite harmonized. Johanson argues that during its use in practice these iterative capsular rules divert to the natural use of the language. The purpose of this study is to analyze word order in syntactic units as the phrase and the sentence in order to observe how "ruthless / free" are the Albanian speakers when they come up with their first sentences in Turkish, and how this Turkish consistency affects Turkish students when they learn the first syntax of Albanian. Hence, the observation is going to be realized in both directions regarding the contrast of both grammatical systems, and the students are going to be approximately of the same age and approximately the same level of Turkish and Albanian language acquisition (first year Turkish students of the Albanian Language and Literature department who learn Albanian for the first time at the Trakya University in Edirne, Turkey, and Albanian students who learn Turkish for the first time in the Turkish Language and Literature department at the University of Pristina, Kosovo). Moreover, English word order will be analyzed in order to have a clear picture of the contrast of three linguistic typologies taking into consideration word order within the sentence.

Keywords:

Turkish, Albanian, syntax, structure, pragmatics,

PDF

___

1. Group of authors (1997). Gramatika e gjuhës shqipe II- Sintaksa. Tiranë: ASHRSH
2. DEKEYSER, Robert M. (2005). “What Makes Learning Second-Language Grammar Difficult? A Review of Issues”. A Journal of Research in Language Studies. Pittsburgh: University of Pittsburgh. https://doi.org/10.1111/j.0023-8333.2005.00294.x Cited by 117. (Accessed: 15 April 2005).
3. DRYER, M. S. (2005). The order of subject, object, and verb, in The World Atlas of Language Structures, eds Haspelmath M., Dryer M. S., Gil D., Comrie B., editors. Oxford: Oxford University Press.
4. ERGUVANLI, Eser Emine (1984). The Function of Word Order in Turkish Grammar. California: University of California Press.
5. ERKÜ, Feride (1983). Discourse Pragmatics and Word Order in Turkish. Ph.D. Thesis, University of Minnesota
6. FLOQI, Spiro (1978), Rreth modeleve të fjalisë në shqipen letrare, Studime Filologjike, nr. 4, Tiranë: ASHRPSH
7. GREENBERG, Joseph H. (1966). Language Universals, with Special Reference to Feature Hierarchies. The Hague. Mouton.
8. GÖKSEL, Aslı and Celia Kerslake (2005). Turkish: A Comprehensive Grammar. New York: Routledge.
9. HOFFMAN, Beryl (1995). The Computational Analysis of the Syntax and Interpretation of “Free” Word Order in Turkish. Philadelphia: University of Pennsylvania.
10. HOFFMAN, Beryl (1997). Word Order, Information Structure, and Centering in Turkish. (in Centering in Discourse, eds. Marilyn Walker, Ellen Prince, and Aravind Joshi). Oxford University Press.
11. HUDDLESTON Rodney & PULLUM Geoffrey at al. (2002). The Cambridge Grammar of the English Language. Cambridge University Press.
12. JOHANSON, Lars (2002). Structural Factors in Turkic Language Contacts. Stuttgart: Curzon.
13. KARHAMAN, Leyla (2013). Türkçede Söz Dimi. Ankara. Akçağ Yayınları.
14. KORNFILT, Jaklin (1997). Turkish. California: Routledge.
15. MEHRI, Izadi and RAHIMI, Maryam. Word Order of Persian and English: A Processing-Based Analysis. Education Journal. Vol. 4, No. 1, 2015, pp. 37-43.)
16. http://article.sciencepublishinggroup.com/pdf/10.11648.j.edu.20150401.18.pdf
17. RICHARDS, Jack C. and Richard SCHMIDT (1992). Longman Dictionary of Language Teaching and Applied Linguistics. London: Longman.
18. THOMSON, S. (1978). Modern English From A Typological Point of View: Some Implications of the Function of Word Order. Linguistische Berichte 54.