GERÇEK YAŞAMDAN KURGUYA: PUŞKİN VE GORKİ’DE ÇİNGENELER

Dünyanın hemen hemen bütün ülkelerinde göçebe etnik topluluklar olarak varlıklarını sürdüren çingeneler, tarih kayıtlarına geçmeye başladıkları 13. yüzyılın sonlarından itibaren giderek daha fazla ilgi alanına girmeye başlamışlardır. Geleneksel yaşayış tarzının sınırlarını aşındıran bu sosyo-kültürel grup üyelerinin Rus edebiyatına ilk yansımaları 1740’lı yıllarda başlamıştır. Romantizm dönemi öncesinde ideolojik bir düşünce olarak ideal olanı uygar toplumun dışında, doğanın kendisinde arama, saklı kalmış olana ve tutkulara yönelik yoğun ilgi, insanların çingenelere olan görüşlerini değiştirmiş ve bu dönemden sonra bu kişiler, sanatsal faaliyetlerin odak noktası olmuştur. Son derece özgür ve kuralsız yaşayan çingene halkı, 18. yüzyılın ikinci yarısından itibaren ise birçok Rus eserinde başkahraman olarak yer almaya başlamıştır. Rus edebiyatının altın çağı sayılan 19. yüzyılda lirik tarzda ortaya çıkan çingene tiplemelerine verilebilecek en önemli eser, Aleksandr Puşkin’in Çingeneler (Цыганы) adlı poemasıdır. Puşkin’in 1822 yılında  birkaç haftayı göçebe bir çingene kafilesinin arasında geçirmiş olması ve hatta bir çingene kızına aşık olması, sanatçının bu konuya fazlaca önem vermesine neden olmuştur. Puşkin’in çingenelerle ilgili yaşadıkları, edindiği izlenimler, yarattığı tiplemeler, motifler ve klişeler gerek Rus gerekse Avrupa edebiyatında yankı uyandırmış, ileriki dönemlerde çingene temasına olan ilgi giderek artmıştır. Puşkin’den sonra, 20. yüzyıl Rus edebiyatında ise çingenelere yönelik yoğun ilginin en öne çıkan örneği, Maksim Gorki’nin Makar Çudra adlı öyküsüdür. Öyküde, aşklarını gururları uğruna kurban eden ve sonunda her ikisi de ölen iki genç arasında yaşanan tutkulu aşk anlatılır. Her iki yazar da eserlerini çingenelerin yaşam tarzlarına odaklamış olsalar, aşk ve özgürlük çatışması nedeniyle işlenen cinayetlerle ortak paydada buluşsalar da Puşkin, döneminde hakim olan romantizm akımının etkisiyle Çingeneler poemasında her daim kökenleri araştırma konusu olan gizemli çingeneleri daha şiirsel bir şekilde yorumlamıştır. Maksim Gorki’nin Makar Çudra eserindeki çingeneler ise 20. yüzyılda egemen olan realizm akımının etkisiyle bazı yönlerden farklılaşır. Bu çalışmada, özgürlükleri konusunda hiçbir şekilde taviz vermeyen çingene halkının öne çıkan karakterlerinin hem eserlerde ele alınış şekilleriyle hem de yazarların bakış açılarıyla irdelenmesi, mutlak özgürlüğü tehdit eden aşk için işlenen cinayetlerin çingene yaşam tarzında adeta kabullenilmiş bir ritüele nasıl dönüştüğünün metne bağlı inceleme yöntemiyle ortaya konulması hedeflenmektedir.

FROM REAL LIFE TO FICTION: GYPSIES IN THE WORKS OF PUSHKIN AND GORKY

All around the world, the gypsies, who continue their existence as nomadic ethnic communities, attracted more and more attention from the end of the 13th century when they began to record their history. The first reflections of this socio-cultural group, which goes the boundaries of traditional lifestyle, in Russian literature occured in the 1740s. Before the romantic period, the search for what is ideal outside the civilized society, in nature itself, as well as the intense interest in the hidden and the passionate, changed people's views concerning gypsies; and after that period, gypsies became one of the focal points of artistic activities. From the second half of the 18th century, the gypsy people, living in a highly independent and unregistered way, began to take their place as main heroes in many Russian works. The most important example in the lyrical style in the 19th century, which is the golden age of Russian literature, is Alexander Pushkin’s poem Gypsies (Цыганы). The fact that Pushkin spent a couple of weeks in 1822 among nomadic gypsies and fell in love with a gypsy girl made the artist interested in this subject. Pushkin’s impressions and experiences, the characters he created, motifs and cliches he used found repercussions both in Russian and European literature; and thus, the interest in the theme of the gypsies has gradually increased in the following generations of authors. After Pushkin, in the 20th century Russian literature, the most prominent example of this interest in the gypsies is Maksim Gorky's short story, “Makar Chudra”. The story concerns a passionate love between two youths who sacrificed their love and eventually their lives. Although both authors are concerned with the lifestyle of gypsie and find a common ground with the murders committed because of the conflict between love and freedom, Pushkin, in his poem, interprets the story of the mysterious gypsies, whose origins have always been a subject of scrutiny, in a more poetic way under the influence of the prevailing romanticism in the period. The gypsies in Maksim Gorky's “Makar Chudra” differs in some aspects with the effect of the realist movement prevailing in the 20th century. In this study, the prominent gypsy characters, who never hold their freedom down, are examined with respect to both the way they are dealt with in the works and to the perspectives of the authors. At the same time, it is aimed through a text-based examination, to reveal how the theme of murder committed for absolute freedom threatened by love turned into an accepted ritual in the gypsy lifestyle.

___

  • ABRAMENKO, Olga ve KULAYEVA, Stefaniya (2013). История и культура цыган: Пособие для дополнительных и внеклассных занятий. Sankt-Peterburg: СПб.
  • BARBAŞOVA, Aleksandra (2017). “Анализ рассказа «Макар Чудра» (Горький)”, https://literaguru.ru/analiz-rasskaza-makar-chudra-gorkij/. (Erişim: 14.08.2018)
  • BEDZİR, Nataliya (2015). “Цыгане в русской и украинской литературе: образы, поэтика, традици” Науковый вестник Ужгородського университета. Серия: Филология, 1 (33), 23-29.
  • BEYHAN, Mazlum (2004). (Önsöz). Makar Çudra. Öyküler. (Çev.: Mehmet Özgül ve Ayşe Hacıhasanoğlu), İstanbul: Evrensel.
  • GORKİY, Maksim (2004). Makar Çudra. Öyküler. (Çev.: Mehmet Özgül ve Ayşe Hacıhasanoğlu), İstanbul: Evrensel.
  • JUKOVA, İvan Pavloviç ve diğerleri (2000). Жизнь и творчество А.С.Пушкина. Тула: Тульский государственный университет.
  • KAZİMİROVA, Larisa ve İVAŞÇENKO, O. S. (2008). Певец человечекой красоты театрализованный литературно-музыкальный вечер. Белгород: Белгородская государственная универсальная научная библиотека.
  • MURAVYEVA, Anjelika İgorevna (2017). “Исследовательская работа "Цыганская тема в русской литературе". Защитное слово.
  • MURYANOV, Mihail Fyodoroviç (1999). “Пушкин и цыгане. Пушкин и Германия. Русский филологический портал” Москва, 399-415. http://www.philology.ru/literature2/muryanov-99.htm (Erişim: 20.08.2018).
  • PUŞKİN, Aleksandr Sergeyeviç (1990). Çingeneler. (Çev.: Mustafa Öztürk), Ankara: Damar.
  • VASİLYEVA, Lyudmila Valentinovna (2018). Максим Горький и его эпоха 150 лет со дня рождения Максима Горького (А. М. Пешкова), русского писателя. Самара:Самарский государственный институт культуры научная библиотека.
  • VAYNBERG, İyosif İrmoviç (1979). “Макар Чудра. Собрание сочинений” Правда. https://a4format.ru/pdf_files_bio2/475a9ced.pdf. (Erişim: 10.08.2018).