“SŁOWNIK KARAIMSKO-ROSYJSKO-POLSKI*” ADLI ESERDE GEÇEN KARAY (KARAİM) ATASÖZLERİ VE BUNLARIN SES, ŞEKİL VE SÖZ VARLIĞI AÇISINDAN İNCELENMESİ

Günümüzde farklı coğrafyalarda çeşitli devletler altında yaşayan Türk grupları bulunmaktadır. Bu Türk gruplarının dini de zaman içinde buna paralel olarak farklılaşmıştır. Türk dünyası içinde İslamiyet inancına sahip olan nüfus çok olmakla birlikte Hristiyanlık, Budizm, Musevîlik, Tengricilik vb. dinlere inanan Türkler de vardır. Hatta aynı Türk boyunun farklı dinlere inandığı da görülebilir. Farklı unsurların katkısı olmakla birlikte, temelde Oğuz Türklerinden gelen Türkiye Türkleri ve Gagauzlar buna örnek verilebilir. Benzer durum Kıpçak unsurlarının ağır bastığı Karaylar, Kırımçaklar ve Kırım-Tatarları için de geçerlidir. Kırım-Tatarlardan ayrı olarak Musevî inancını benimsemiş olan Karaylar Hazarların devamı olarak düşünülmektedir. Daha önceleri Kırım yarımadasında yaşamış olan Karaylar çeşitli sebeplerden ötürü başka coğrafyalara göçmüştür. Bu göç günümüz Karay Türkçesindeki diyalektlerin (Kırım, Haliç-Lutsk, Trakay) ortaya çıkmasını sağlamıştır. Kaybolmakta olan Türk lehçeleri arasında başlarda bulunan Karay Türkçesinin ilk yazılı eserleri dinî içerikli İbranî harfli metinlerden oluşmaktaydı. Sözlü edebiyat geleneği de güçlü olan Karay Türkçesi pek çok arkaik özelliği taşımaktadır. Özellikle nesilden nesile aktarıldığı için pek çok arkaik unsuru bilhassa kalıplaşmış ifadelerden oluşan atasözlerinde tespit etmek mümkündür. Bu arkaik unsurlar kendini ses, şekil ve sözvarlığında göstermektedir. Çalışmamızda “Słownık Karaımsko-Rosyjsko-Polskı” adlı eserdeki Karay Türklerine ait atasözleri madde başları içinden çıkarılıp transkripsiyonlu olarak Latinize edilmiş ve bunların Türkiye Türkçesindeki karşılıkları verilmiştir. Daha sonra bu atasözlerinin ses, şekil ve söz varlığı açısından öne çıkan unsurları belli başlıklar altında verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Karay (Karaim), atasözü, arkaizm, tehlikedeki diller, sözlük

KARAIM (KARAY) PROVERBS IN THE WORK, CALLED “SŁOWNIK KARAIMSKO-ROSYJSKO-POLSKI” AND INVESTIGATION OF THESE, IN TERMS OF VOICE, FORM AND VOCABULARY

Today, there are Turkish groups living under different states in different geographies. The religion of these Turkish groups has changed in parallel with this. Although there are a lot of people with a belief in Islam within the Turkish world, there are also Turks who believe in religions like Christianity, Buddhism, Judaism, Tengrism, etc. While the contribution of the different elements together, basically the Oghuz origin Turks from Turkey and Gagauzs can be given an example for this. The same is true for the Karaims, Krymchaks and Crimean-Tatars, where the Kipchak elements dominate. The Karays who adopted the Jewish faith apart from the Crimean-Tatars is considered as a continuation of the Khazars. Karaims, who previously lived in the Crimean Peninsula, has moved to other territories for various reasons. This migration led to the emergence of dialects (Crimea, Halich-Lutsk, Trakai) in the Karaim Turkish. Karaim Turkish, which is at one of the first place among the Turkish dialects that are missing, the first written works of Karaim Turkish was consisted of texts with Hebrew letters with religious content. Karay Turkish, which has a strong oral literary tradition, has many archaic features. Especially since it is transferred from generation to generation, it is possible to identify many archaic elements especially in proverbs composed of stereotypes. These archaic elements manifest themselves in voice, form and vocabulary. In our study, in the work, called “Słownık Karaımsko-Rosyjsko-Polskı” proverbs of Karaim Turks were removed from the headlines, latinized as transcripted and meanings of these have been showed in Turkey Turkish. Then the prominent elements of these proverbs in terms of voice, form and vocabulary, have given under certain headings.

Keywords:

Karaim (Karay), proverb, archaism, endangered languages, dictionary,

PDF

___

BASKAKOV, N. A. (2009). Tyurksiye Yazıki. Moskva: URSS.ÇOBANOĞLU, Özkul. (2004). Türk Dünyası Ortak Atasözleri Sözlüğü, Ankara: AKMB Yayınları.ÇULHA, Tülay. (2006). Karaycanın Kısa Sözvarlığı, İstanbul: Kebikeç YayınlarıÇULHA, Tülay. (2015). Kuzey Türk Boylarının Halk Edebiyatından Örnekler. TDK: Ankara.DOĞAN, İsmail (2002). “Karaim Türkleri”, Türkler, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, s.781-789.DUBİŃSKİ, Aleksander. (1976). “Poslovitsı i Porovorki Trakayskih Karaimov”. Rocznik Orientalistyczny 38, s.117–127.FİLONENKO V.İ. (1929). “Atalar Sozı”. İzvestiya Tavriçeskogo Obşçestva İstorii, Arheologii i Etnografii, N.3, Simperopol, s. 1-16.JANKOWSKİ, Henryk (2014). “Bikenesh Bakkal’s proverbs and some features of the sound system of Crimean Karaim”, Turcology and Linguistics, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, s.237-251.KALAFAT, Yaşar. (1999). Kırım-Kuzey Kafkasya / Sosyal Antropoloji Araştırmaları. Ankara: ASAM.KEFELİ, R. S. (1910). Atalar Sozı. Sankt-Peterburg.KOKENAJ, B. (1935). “Ata sezleri Krymly Karajlarnyn”. Karaj Awazy S.8, s.19–22.MUSAYEV, K. M. (1966). “Karaimskiy Yazık”. Yazıki Mira- Tyurksiye Yazıki, Bişkek, 254-264.MUSAYEV, K. M. (1966). “Karaimskiy Yazık”. Yazıki Narodov SSSR, Moskva, 260-279.POLKANOV, Y. A. (1995). Krımkaraylarıŋ Atalar-Sozı. Bahçisaray.PRİK, O, Ya. (1976). Oçerk Grammatiki Karaimskogo Yazıka (Krımskiy Dialekt), Mahaçkala: Daguçpedgiz.RADLOFF, V. V. (1896). Proben der Volkslitteratur der Nördlichen Türkischen Stämme. Theil VII. Die Mundarten der Krym. S.Petersburg: Tipografiya İmperatorskoy Akademii Nauk.Słownik Karaimsko-Rosyjsko-Polski, (1974). Pod Redakcją N.A.Baskakowa, S.M. Szapszała, A. Zająckowskiego, Moskwa: Wydawnisctwo “Russkij Jazyk”. TEKİN, Talat ve Ölmez, Mehmet. (2013). Türk Dilleri-Giriş. İstanbul: Yıldız Dil ve Edebiyat. TEKİN, Talat. (2005). Çağdaş Türk Dilleri-Makaleler-3 (Yay. Haz. Emine Yılmaz-Nurettin Yılmaz), Ankara: Grafiker Yayınları.USER, Hatice Şirin. (2006). Başlangıcından Günümüze Türk Yazı Sistemleri, Ankara: Akçağ Yayınları.ZAYANÇKOWSKİ, W. (1979-1983): “Karaylar ve Onların Folkloru”, Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi, S. 17-22, C. 1-2, 1979-1983, Ankara: 313-361.