Uşun Koca Oğlu'nun kaç kardeşi vardı? (Dede Korkut kitabı'ndaki bir kelime üzerine
Basat Depegözi Öldürdügi Boy, Dede Korkut Kitabının Dresden nüshasında yer almaktadır. Yazmanın bir yerinde (Dres. 111a: 11) elif, kef, ye harfleri ile yazılmış bir kelime, araştırmacılar tarafından genellikle iki olarak okunmuş ve başka dillere de bu anlamda çevrilmiştir: Uşun Ḳoca oğlı kibi pehlivan elinde şehid oldı. Aruḳ candan iki ḳarındaşı Depegöz elinde helāk oldı (Ergin 1989: 208); So valiant a man as the son of Ushun Koja died by his hand. His two pure-soulded brothers perished at his hand (Lewis 1974: 142). Ancak böyle bir okuma, Uşun Kocanın üç oğlu varmış anlamına gelir, hâlbuki bu, doğrudan Uşun Kocanın oğullarının macerasından bahseden Uşun Koca Oğlı Segrek Boyundaki bilgilerle çelişmektedir. Bu boyda Uşun Koca Oğlu Segrekin, Kara Tekür kâfirleri tarafından uzun yıllar önce esir edilmiş ağabeyi Egreki kurtarması anlatılmaktadır. Burada Uşun Kocanın hiçbir zaman Egrek ile Segrek dışında üçüncü bir oğlunun bulunmadığı, ömrinde kelimesi kullanılarak kesin bir dille ifade edilmiştir: Oğuz zamanında Uşun Koca derler bir kişi varıdı. Ömrinde iki oğlı varıdı Demek ki, söz konusu parçada iki ḳarındaşı gibi bir ifadenin kullanılması destanın bütünlüğü ve boylar arasındaki ilişki açısından doğru olmazdı. Makalede elif, kef, ye harfleri ile yazılmış kelimenin farklı bir şekilde okunuşu önerilmekte ve bunun gerekçeleri ortaya konmaktadır.
How many brothers had the son of ushun koja? (On a word in the Book of Dede Qorqud)
The Story of How Basat Killed Cyclop is located in the Dresden manuscript of The Book of Dede Qorqud. In one place of the manuscript (Dres. 111a: 11), the word written by the letters elif, kef, ye has generally been read as iki two by the researchers and translated into other languages in this meaning; for example: Uşun Ḳoca oğlı kibi pehlivan elinde şehid oldı. Aruḳ candan iki ḳarındaşı Depegöz elinde helāk oldı (Ergin 1989: 208); So valiant a man as the son of Ushun Koja died by his hand. His two pure-soulded brothers perished at his hand (Lewis 1974: 142). Such a reading presents Ushun Koja as if he had three sons, however, this is in contradiction with the facts of The Story of Segrek, Son of Ushun Koja. As it is known from The Story of Segrek, Ushun Koja had just two sons. Consequently, the use of a phrase like iki ḳarındaşı two brothers in the above-mentioned fragment wouldnt be correct from the point of the wholeness of the epos and the logical relations between its stories. A different reading of the word in question is suggested in the article and the reasons of this are brought up.
___
Araslı, Həmid, haz., Kitabi Dədə Qorqud. Bakı: Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, 1962.
Cemşidov, Şamil. Kitab-i Dede Korkud. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay., 1990.
Diez, Heinrich Friedrich von. Denkwürdigkeiten von Asien in Künsten und Wissenschaften, Sitten, Gebräuchen und Alterhümern, Religion und Regierungsverfassung aus Hands- chriften und eigenen Erfahrungen. (Zweyter Theil). Berlin und Halle: in Comission der Halleschen Waisenhaus-Buchhandlung, 1815.
DTS: Drevnetyurkskiy Slovar. Leningrad: Nauka, 1969.
Ergin, Muharrem. Dede Korkut Kitabı. I: GirişMetin Faksimile (2. Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basım Evi, 1989.
------------. Dede Korkut Kitabı. II: İndeks Gramer (2. Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basım Evi, 1991.
Gökyay, Orhan Şaik. Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Bakanlık Kültür Müsteşarlığı Kültür Yay., 1973.
Jirmunskiy V. M. ve A. N. Kononov. Kniga Moego Deda Korkuta. Oguzskiy Geroiçeskiy Epos (çev. V. V. Bartold). Moskova-Leningrad: Nauka, 1962.
Lewis, Geoffrey, çev. The Book of Dede Korkut. Middlesex: Penguin Books, 1974.
Tezcan, Semih. Dede Korkut Oğuznameleri Üzerine Notlar. İstanbul: Yapı Kredi Yay., 2011.
Tezcan, Semih ve Hendrik Boeshoten. Dede Korkut Oğuznameleri. İstanbul: Yapı Kredi Yay., 2001.
Zeynalov, F. ve S. Əlizadə, haz. Kitabi - Dədə Qorqud. Bakı: Yazıçı, 1988.