Kore Cumong ve Özbek Alpamış kahramanlık destanlarında olay örgüsü

Kore kahramanlık destanı ‘Cumong’ ve Özbek kahramanlık destanı ‘Alpamış’ her iki halkın önemli kahramanlık ve epik destanlarıdır. Cumong destanı Kore halkının şanlı geçmişini, millet olarak şekillenmesini, başına gelen zorlukları metanetle yenerek devlet kurmayı başaran halkın kahramanlıklarını epik ölçüde dile getiren bir eserdir. Alpamış ise, Özbek halkının hayal gücüyle ortaya çıkmış olağanüstü yeteneklerle donatılmış efsanevi bir kahramandır. Cumong ve Alpamış olağanüstü şekilde dünyaya gelir. İkisi de hem soylu ailelerdendir ve hem de ilahi lik taşırlar. Bu iki kahraman, olağanüstü yeteneklere sahip oldukları için çevredeki insanlar tarafından kıskanılırlar ve tehlikeye düşerler. Ne var ki, bu kahramanlar tehlikeye düştükleri zaman bazı hayvanlar ya da başka insanların yardımıyla kurtulmayı başarırlar. Sonunda iki kahraman tüm engellerin üstesinden gelmeyi başararak, milletin onlara verdiği vazifeyi yeri ne getirerek, gerçek anlamda kahraman olurlar. Bu çalışmada her iki kahramanhlık destanı, olay örgüleri bakımından değerlendirilerek, karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Söz konusu destanlarda olay örgüsüne bakıldığında şu beş unsurun belirgin olarak şekillendiği görülür: 1- Soyluluk, 2- Olağanüstü doğum. 3- Tehlikeye düşmek ve kurtulmak, 4- Yeteneği göstermek, 5- Sorunu çözmek ve engeli aşmak. Epik eserlerin olay örgüsünün özetlenen bu yapısının çok eskilere dayandığı işaretlenebilir. Ayrıca bu kahramanlık destanlarının dünya edebiyatında yer alan benzer bütün kahramanlık destanlarıyla ortak olay örgüsüne sahip oldukları da işaretlen mesi gereken başka bir husustur.

A comparative study on the plot of heroic epic poems in Korean Cumong and Uzbek Alpamış

‘Cumong’ and ‘Alpamış’ are among the most important epic poems in Korea and Uzbekistan. Cumong is one of the most famous heros in Korean history and he built the greatest empire named Goguryo. The epic poem of Cumong shows that the great past and the formation of the Korean people. In case of Alpamış, he is an epic hero in the imagination of Uzbek people. Howe ver, they have some similarities regarding their plots as epic poems Cumong and Alpamish were born in particular ways. Both were from noble families and had some connection with spiritual power. People around them nursed jealousy against Cumong and Alpamish because they had unusual talents. It made them vulnerable. However, whenever they fell into danger, some animals or guardian deities protected them. Finally they overcame all difficulties and struggled with adversity, so they could be reborn as real heros. Here, in this study, we have compared two epic poems especially in regard to their plots and those are namely Alpamış and Cumong. In each epic poem is consisted of five steps. Each epic poem contains five characteristics common to typical epic poems: These are: 1- nobility of birth-2- extraordinary birth-3- fall into danger and escape – 4- special abilities – 5- solving problems overcoming obstacles.

PDF

___

Baskakov N.A. (1952), Klassifikat siya tyurkskih yazıkov, Trudı instituta yazıkoznaniya.c.1. M., ss.22.
Baydemir Hüseyin (2010), Özbek Folk lorunda Rekabet ve Yarış, Acta Turıca, yıl: 2, Sayı 1, Ocak, s. 47-58.
Biçurin N.Y. (1950), Sobraniya svedeniy o narodah obitavşih ve Sredney Azii v drevni ye vremena. c.1. M., ss.220.-290.
Campbell Joseph (1968), The Hero with a Thousand Faces, Bollingen Series, Prince ton Univ. Press, p.35.
Campbell Joseph(2003), Vonsisinhua, Kkachi: Seul, pp.339-340.
Curayev M. (1999), Böri (kurt) hak kındaki eski Türk mitleri ve Özbek folkloru, Adabiyot Gulshani. Özbek filolojisine ait araş tırmalar. 1.kitap. – Taşkent: Mehnat,.ss.8-16
Curayev M. (1999), “Alpamış” – Özbek halk kahramanlık eposu. – Taşkent: Fan, ss.147-157.
Celilov G. (1999) “Alpamış” destanı ve masallar, Özbek Dili ve Edebiyatı. Taşkent, ss.11-14.
Çe Herim (1998), “Cumong Sinhuvaiy Gyokcok Kgaçi”, Kukokyoyuk Yengu, Seul, s.51.
Gumilev L.N. (1961), Tri izçeznuvşih naroda, Stranı i narodı Vostoka. Vıp. 2. M.,. s.104-105.
Fedakar Selami (2001), Alpamiş Destan ve Bey Böyrek Hikayesi Arasında bir Kar şılaştırma, Mıllı Folklor, yıl: 13, Sayı: 51, s. 51-64.
Fedakar Selami (2004), Alpamış Destanı ve Dede Korkut Kitabı’nda kahramanların Orta ya Çıkışı, Milli Folklor, yıl: 16, Sayı:61, s.134- 141.
Fedakar Selami (2004), Sözlü Kompozisyon Teorisi Bağlamında Özbek Destan Anlatıcı ları, Mitten Meddaha Türk Halk Anlatıları Uluslararası Sempozyumu, Gazi Üniversite si, Ankara, s.1-10.
İ Ciyong (2000), Hankuk konkuksinhva iy silsangua ihe, Seul, Buolin,s.151.
İsbergenov H.(1988), Hoşniyazov C. Et nografiçeskiye motivı v karakalpakskom folk lore. Taşkent: Fan,. ss.139-141.
İşankul Cabbar (2005), Destanlarında Olağanüstü Doğum Motifi, Türk Dünyası İn celemeleri Dergisi, Cilt. V, Sayı. I, s. 125-128.
İmomov Komil (2000), Alpamışda ku rash motivi, O’zbek Tili va Afabiyotı, Taşkent, 6-con s. 28-29.
Jo Dongil (1971), Yeonung-ıi çulseng gı munhakgeok jeonge, Donga Munhua, sayı. 10 s.169.
J. Lacan (1977),The Four Fundamental Concepts of Psychoanalysis. London: Hogarth Press.
Jirmunskî V.M. (1959) Voprosı genezisa v istorii epiçeskogo skazaniya ob Alpamışe, Ob epose “Alpamış”.Taşkent: UzFAN, 1959. ss.26-60.
Kaşgarlı Mahmud (1963), Divan-ü lûgati-t türk. c.III. – Taşkent: Fan,ss.155.
Kembel Jozef (1985), Çoniy Olgulıyhan Yong Ung, Seul, Minimsa Yay, s.317(Korece).
Kim yolky (2003), Dongbuk Asia shama nizmgua Simhuaron, Akanet, s. 148(Korece)
Kuzeyev R.G. (1974), Proishojdeniya başkirskogo naroda. M., s.466-467.
Mirzayev T. (1968), “Alpamış” destanı nın Özbek varyantları. Taşkent: Fan.
Nesterev L. (1890), Proşloye Priaralskih stepey v predaniyah kırgız Kazalinskogo uyez da. SPб,. s.15.
Potapovs Leonid Pavlovič (1995), Ma terialien zur Kultergeschichte der Uzbeken aus den jahren 1928-1930. Mit, begleitenden Worten des Sammlers herausgegeben und eingeleitet von Jakob Taube, Turcologica. Wi esbaden, p.197-205.
Potapov L.P. (1958), Volk v starinnıh na rodnoh poveryah i primetah uzbekov, Kratkıy soobşeniya İn-ta etnografii AH. - Vıp. 30. - M., ss.135-142.
Raglan Lord (1956), The Hero, A Study in tradition, Myth and Drama, New American Literary, pp. 174-175.
Rank Otto (1959), The Myth of the Birth of the Hero and Other Writings, Vantage Book, New York, p. 65.
Sigal Elen (2002), Hainz Kuhotkua Ja gışınrıhak, Hangukşınıçırıoyonguso, Seul, s. 72-116.
Seo Deseok (1980), Hankuk Mugaıi Ye ongu, Seul : Munhaksasangsa, s. 110.
Tolstov S.P (1948), Drevniy Harezm. folkloru meseleleri. 3.kitap. – Taşkent: Fan,. ss.215-230.
Tolstov S.P (1963), Qadimgi Horazm ma daniyatini izlab.Taşkent: Fan,. ss.29-151.
Yarmatov İ. (1993) “Alpamış” destanın daki Surhayl timsalinin mitolojik temeli, İl miy tehnika taraqqiyoti –istiqlol garovi. Taş kent, s.18-20.
Yuldaşeva S.N. (1948) Poetika uzbeks kogo narodnogo geroiçeskogo eposa “Alpamış” (syujetoobrazuyuşiye motivı, sravneniya i epi tet). Avtoreferat dissertatsii kandidata filolo giçeskih nauk. Taşkent.
Zarcone Thierry (2007) , ‘’The Invocation of Saint and/or Spirits by Sufis and Shamans: About the Munajat Literary Genre in Central Asia”, Kyoto Bulletin of Islamic Area Studies, Vo.1-1, p. 52.
Zarifov H. (1958), Folklor va arxeologiya materiallarini qiyosiy o’rganish masalasiga doir, Özbek dili ve Edebiyatı. Taşkent,. sayı1. s.25-30.
Zarifov H.T. (1959) Osnovnıye motivı eposa “Alpamış”,Ob epose “Alpamış”.Taşkent: UzFAN, s.6-25.
Zuyev Y.A. (1960), Tamgi loşadey iz vassalnıh knyajestv (perevod iz kitayskogo soçineniya VIII-IX vv. Tanhuyyao), Novıye materiale po drevney i srenevekovoy istorii Kazahstana, Almata, ss.122.