Geleneksel şiirden türküye dönüşümün yaratıcı ve aktarıcısı olarak Âşık Veysel’in kültürel mirasa katkısı

1310 (1894/95) yılında Sivas’ın Şarkışla ilçesinin Sivrialan köyünde doğan ve 21 Mart 1973’te aynı köyde vefat eden Âşık Veysel 20. yüzyılda yetişen önemli halk şairlerindendir. Âşık Veysel, gözlerinin görmemesi sonucu “bir mesleği olsun düşüncesiyle” babasının kendisi için aldığı sazla sanat hayatına ilk adımını atmıştır. Sazdan aldığı güçle önceleri âşık sanatının bazı temsilcilerinin şiirlerini türküye dönüştürerek icraya başlamış, daha sonra kendi şiirlerini oluşturarak bu gelenek içindeki yerini almıştır. Âşık Veysel, saz çalarak, usta malı şiirler okuyarak, kendi ürettiği şiirleri besteleyip söyleyerek somut olmayan kültürel mirasın dağarcığının zenginleşmesine yardımcı olmuştur. Bununla birlikte Veysel, daha çok anonim ya da bireysel her şekil ve türden geleneksel şiiri türküye dönüştürerek kültürel mirasa katkı sağlamıştır. Bu halk ozanının kültürel mirasa katkısı bununla da sınırlı kalmamış, ürettiklerinin bayram, şölen, toplantı gibi etkinliklerde yer alarak, yurt genelinde sanatını icra amaçlı geziler yaparak, radyo programlarına katılarak, türkülerini plaklara okuyarak hedef kitlelere ulaşmasını sağlamıştır. Veysel ayrıca, başta döneminin öğretmen yetiştiren okulları olan Köy Enstitülerinde verdiği derslerle, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinde uygulamalı ders ve seminerlerdeki icralarıyla geleneksel şiirden türküye dönüştürerek somut olmayan kültürel mirasa kazandırdığı ürünlerin eğitimde yer almasında ve genç kuşaklara aktarılmasında da etkili olmuştur. Veysel’in bu etkisi günümüzde de devam etmektedir.

Aşık Veysel’s contribution to the cultural heritage by turning traditional poetry into folk song as both the poet and composer

Aşık Veysel, who was born in Sivrialan village of the Şarkışla district, Sivas province in 1310 (1894/95) and died in the same village on 21 March 1971, is one of the most prominent minstrels in the twentieth century. Veysel was blind, and the first step for Veysel to be a saz virtuoso was his father’s giving his son the saz “feeling that he would have a job.” Veysel devoted himself to playing the saz and at first, he began to sing the poems of some of the representatives of the minstrel art, by turning their poems into folk songs, and later on, he produced his own poems to secure his position in this culture. By playing the saz, reciting other minstrels’ poems, composing and singing his own poems, Veysel contributed to the development of the intangible cultural heritage. In addtition to that, Vey sel, contributed to the enrichment of the cultural heritage, through his turning mostly anonymous or traditional lyric poetry in every type and structure into folk song. However, his contribution is not limited to the above mentioned issues, he also provided the target audience with the opportunity to listen to him, thanks to his organizing trips for such facilities as bayrams, festivals, and meetings, his recording, and participating in the radio programmes nationwide. Further to this, by giving courses in the Village Institutes, which were training teachers previously, and by performing in applied courses and seminars at Ankara University, Faculty of Languages, History and Geography, Veysel had a profound impact on transferring the products to be used in education, created by tur ning traditional poetry into folk song, a great contribution to the intangible cultural heritage, to the next generations,. Veysel’s influence still continues today.

PDF

___

Alptekin, Ali Berat, Âşık Veysel Türküz Türkü Çağırırız, Ankara: 2004.
Atilla, Osman, “Saz Şiirlerinin Türkü ye Dönüşmesi”, Uluslararası Folklor ve Halk Edebiyatı Semineri Bildirileri 27-29 Ekim 1975 Konya, Ankara: Konya Turizm Derneği Yayınları, 1976.
Bakiler, Yavuz Bülent, Âşık Veysel, An kara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1989.
Boratav, Pertev Naili, Türk Halk Edebi yatı, İstanbul: Gerçek Yayınları, 1982.
Elçin, Şükrü, “Halk Şiiri Deyimi Üzeri ne”, Uluslararası Folklor ve Halk Edebiyatı Semineri Bildirileri 27-29 Ekim 1975 Konya, Ankara: Konya Turizm Derneği Yayınları, 1976.
Eyüboğlu, Sabahattin, “Halk Şiiri ve Âşık Veysel”, Âşık Veysel Dostlar Beni Hatır lasın, (Haz. Ümit Yaşar Oğuzcan), İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1974.
Günay, Umay, “Türk Kültürünün İleti şim, Bilgi ve Kültürel Şifre Taşıyıcısı Olarak Âşık Edebiyatı”, Somut Olmayan Kültürel Miras Yaşayan Âşık Sanatı Uluslar arası Sempozyum Bildirileri, Haz. M. Öcal Oğuz- Selcan Gürçayır, Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Halk Bilimi Araştırma ve Uygulama Merkezi (THBMER) Yayını, 2011.
Halıcı, Feyzi, Âşıklık Geleneği ve Günü müz Halk Şairleri Güldeste, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını, 1992.
Kaya, Doğan, Sivas Halk Şairleri V, Si vas: Sivas Valiliği Yayınları, 2009.
Oğuz, M.Öcal, “Sözel Belleğin Tarihe Tanıklığı ve Âşıkların İnanılan Biyografileri”, Millî Folklor, Sayı: 87 (Güz 2010), s.5-12.
Oğuz, M.Öcal, “Âşık Veysel’de Türklük Şuurunun Temelleri”, Millî Kültür, Sayı: 82 (Mart 1991), s.13.
Özdemir, Nebi, “Âşıklık Geleneği ve Medya”, Somut Olmayan Kültürel Miras Yaşayan Âşık Sanatı Uluslar arası Sempoz yum Bildirileri, Haz. M. Öcal Oğuz - Selcan Gürçayır, Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Halk Bilimi Araştırma ve Uygulama Merkezi (THBMER) Yayını, 2011.
Özen, Kutlu, Âşık Veysel Selam Olsun Kucak Kucak, Sivas: Dilek Ofset Matbaacılık, 1998.
Sakaoğlu, Saim, Karacaoğlan, Ankara: Akçağ Yayınları, 2004.
Tecer, A. Kutsi, “Halk Edebiyatı”, Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları 1940-1941, İs tanbul: Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Enstitüsü Neşriyatı, 1941.
Turan, Metin, vd. Dostlar Seni Unut madı Âşık Veysel, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1999.
Yakıcı, Ali, Halk Şiirinde Türkü-Tanım- Tasnif-İnceleme-Metin, Ankara: Akçağ Yayın ları, 2007.