Osmanlı klasik dönem saray kültüründe mahremiyet ve harem

Osmanlı Devleti’nin klasik dönemi olan 16. ve 17. yüzyıllarda Osmanlı sarayında yaşam, İslam dininin gerekleri ve saray gelenekleriyle dikkati çeker. Bu düzenin en çarpıcı örneklerin den biri Topkapı Sarayı’dır. Sarayın kamusal alanı olan dışı ile eve ait özel bölüm niteliğindeki iç bölüm (harem), sosyal statü yanında İslami kültürün bir uzantısı olarak mahremiyetin ge rektirdiği bir sistematiğin göstergesidir. Saray kültürünün yaşandığı iç çevre, dışarıdan kesin bir şekilde ayrılmış, bu ayrım, yapının iç mekân düzenlemelerinde de kendini hissettirmiştir. Topkapı Sarayı Haremi, imparatorluğun önemli bir yapısı olması ötesinde halkbilimine ışık tu tacak bir dönemi anlatmakta ve Osmanlı saray kültürünün mahremiyetine ait oluşumları bize yansıtmaktadır. Haremin bu son derece çarpıcı ve ilgi çekici yönü ne yazık ki, hep geri plana itilmiş ve yeterince değerlendirilmemiştir. Buna karşılık harem hayatının gizliliği ve mahremi yeti özellikle batılı yazarlar tarafından basit ilişkiler üzerine kurulmuş, bazen de çarpıtılarak, çok geniş bir teşkilata sahip bulunan haremin asıl fonksiyonu göz ardı edilmiştir. Bu çalışmada, Osmanlı klasik dönemi saray kültüründeki mahremiyet olgusunun Topkapı Sarayı haremine yansımaları incelenmektedir. Amaç, harem yapısındaki mekânların anlamını, gündelik yaşam da izler bırakmış ritüellerle (doğum, sünnet, törenler vb.) birlikte analizini yaparak, bu gizemli dünyada hayat bulan Milli folklor değerlerinin işleyişini anlayabilmektir.

Privacy and harem in palace culture of ottoman classical period

The cultural life in the Islamic societies has developed under the Islamic culture environ ment. The Ottoman(the classical period) has taken the associations from the Islamic and Turkish states and developed through the conditions of the era. The Ottoman Palace, which is represen ted with the power relations horizontally rather than vertical with the spatial dissociation, defi ned both the characteristics of the Emperor residence as an identification of central politics, and the difficulty of attainability to the emperor in the area. The outer area that represents the public sphere and the inner part-harem-that represents the privacy are the indicators of a systematic that is organized related to the privacy nearby the social status as an extension of Islamic cul ture. In this study; the reflection of privacy of Ottoman culture to the Topkapi Palace Harem is investigated. The aim of this paper is to aid the folklore by introducing some parts of the cultural values that are lived in that structure

PDF

___

Akgündüz, Ahmet. Bir Aile ve Hizmet Müessesesi Olarak Osmanlı’da Harem, Türk ler. Cilt-10, Yeni Türkiye Yay. Ankara: 2002.
Akgündüz, Ahmet. Tüm Yönleriyle Osmanlı’da Harem. Timaş Yay. İstanbul: 2011.
Aksoy, C. Alev. Harem.Remzi Kitabevi, İstanbul,2009.
Akşit, İlhan. Osmanlı’nın Gizemi Har ran. İstanbul: Kültür ve Turizm Yayınları, 2000.
Altındal, Meral. Osmanlı’da Harem. İs tanbul, , Altın Kitaplar Yay. 1993.
Anhegger, E. Mualla. Topka pı Sarayı’nda Padişah Evi-Harem. İstanbul:Sandoz Yayınları, 1987.
Cemiloğlu, İsmet. “Osmanlı Saray Düğünleri’nde Esnaf Alayları”. Milli Folklor 12 (Kış 1991): 22.
Eruzun, Cengiz. “Konutlarda mekan özelleşme düzeyinin saptanmasına ilişkin bir yöntem”. Yayımlanmamış doktora tezi, İstan bul: İ.D.G.S.AM.Mim.Fak.Yayınları, 1980.
Hall, Edward. Kültür ötesinde. New York:yy. 1976.
İnalcık, Halil. Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600). İstanbul:YKY, 2003.
Peirce, Leslie P. The lmperial Harem. Oxford: Oxford Üniversitesi Yayınları, 1993.
Lewis, Raphaela. Osmanlı Türkiyesinde Gündelik Hayat. İstanbul :DKY, 1973.
Ortaylı, İlber. Osmanlı Toplumunda Aile. İstanbul :Pan Yayıncılık, 2000.
Pardoe, Julia. City of the sultan and Domestic Manners of the turks in 1836. Londra:yy, 1838.
Sancar, Aslı. Osmanlı Kadını, Efsane ve Gerçek. İzmir:Kaynak Yayınları, 2009.
Saz, Leyla. Sultanların Harem İmpa ratorluğu/Leyla Saz’ın Hatıraları İstanbul: Peva Yayınları, 1994.
Saz, Leyla, “Saray ve Harem Hatıraları” Yeni Tarih Dergisi II. İstanbul:yy, 1958.
Saz, Leyla“Gizli bahçe Topkapı Sa rayı Harem Dairesi” Skylife Dergisi (Mart 2003):38-41.
Taş, K. Ziya. Osmanlı Devleti’nde Ha rem Hayatı. Ankara:Kripto Yayıncılık, 2011. Uluçay, Çağatay. Harem II. Ankara:TTKY, 2011.
Uzunçarşılı, İ. Hakkı. Osmanlı Devle tinin Saray Teşkilatı. 2nd ed.Ankara:TTKB, 1984.
Yüksel, Orhan.”Sarayın 400 Odalı Kıs mı, Harem”, Hayat Mecmuası, İstanbul:yy 1965.