Kendine dönüşen kahraman: Oğuz Kağan destanı'nda iktidar ve kut

Mitolojik metinler, kahraman ve iktidar bağlamında incelendiğinde tanrısal, siyasal ve örfi ol- mak üzere üç boyutlu bir iktidar ilişkisi gözlenebilir. Bu makalede kut kavramı tanrısal, siyasal ve örfi olmak üzere üç boyutlu iktidar anlayışını içinde barındıran bir kavram olarak değerlendirilecek ve Oğuz Kağan Destanında kahramanın iktidarı, merkez simgeciliği ve arketipsel ilk örnekler üzerinden çözümlenecektir. Kahramanın kendilik arketipine ulaşma evrelerindeki yolculuğu ile iktidarındaki dö- nüşüm süreçleri arasında bir bağ bulunmaktadır. Bu bağ kahramanın tanrısal, siyasal ve örfi iktidarın tam da merkezinde bulunma hâline gönderme yapar. İlk örneğe gönderme yapan kahraman göksel ve evrensel olma özelliğiyle kolektif bilinçdışının yayılmacı özelliğini kullanır. Bu özellik ona hem tanrısal iktidarın, hem siyasal iktidarın hem de örfi iktidarın merkezinde durma kudreti sağlayarak evrensel bir boyut katar. Makalede Oğuz Kağanın iktidar algısını elde ediş ve kullanış biçimleri çözümlenmiş- tir. Bunun yanı sıra Oğuz Kağanın arketipik bir kahraman olarak kendilik arketipine nasıl eriştiği metinden örnekler verilerek çözümlenmiştir. Oğuz Kağanın tam anlamıyla hem kendi psişik iktidarı- nın merkezinde hem de kut kavramı ile tanımlayabileceğimiz üç boyutlu iktidar anlayışı bağlamında siyasal, örfi ve tanrısal iktidarı yansıtabilen uygarlaştırıcı bir kahraman olduğu görülmüştür.

Hero transforming into himself: Power and kut in the epic of Oguz Kagan

When the mythological texts are analyzed especially in the context of hero and power relationship the three layered journey can easily be observed. These three layers of power are divine, political and the customary powers. In this study the term of kut will be evaluated as a term that consists the three dimensions of the power. Thus the term kut will be examined in the epic of Oguz Kagan with in the con- text of axis mundi and archetypes. There is a strong link between the journey of hero as a self-archetype and his power transformation processes. This strong link refers that the hero as a self-archetype in- cludes the three dimensions of power. This shows that the hero is a center like axis mundi of the epic. The hero as a self-archetype uses the invasive features of collective unconscious. With this potency the hero can be universal and stands in the axis mundi of the three dimensions of power, the power of god, the power of politics and the customary power. Therefore in this study Oguz Kağan is analyzed with the ways of his journey of reaching the power states. And besides this study demonstrates how the Oguz Kagan occupies the axis mundi in power relations as an archetypical and divine hero, and how he gath- ers around him celestial and customary power within the axis mundi consept of the kut, which means sacred in Turkish. When we read within the context of archetype relating with collective unconscious- ness and the hero that is both stands at the center and celestial world, it can be easily observed that Oguz Kagan reaches his own archetype as hero that brings civilization.

PDF

___

Aça, Mustafa. Oğuznamecilik Geleneği ve Anda- lıp Oğuznamesi. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2003.
Arat, Reşit Rahmeti. Makaleler. yay. haz. Osman Fikri Sertkaya; Ankara:Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1987.
Bahadır, Abdulkerim. Jung ve Din. İstanbul, İz Yayıncılık, 2007.
Campbell, Joseph. Kahramanın Sonsuz Yolcu- luğu, çev. Sabri Gürses, İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2000.
Cömert, Bedrettin. Mitoloji ve İkonografi. Anka- ra: Ayraç Yayınevi, 1999.
Çobanoğlu, Özkul. Kılavuz Bozkurt Motifinin Tarihsel Bağlamlarda ve Günümüz Alevi- Bektaşi Tarikatlerindeki Yapısal ve İşlevsel Sürekliliği Üzerine Tespitler, Kadri Ero- ğan: Hacı Bektaş Veli Armağanı, Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yay. 1997. s.165-173.
Eliade, Mircea. Ebedi Dönüş Mitosu. çev. Ümit Altuğ, Ankara: İmge Yayınevi, 1994.
Eliade, Mircea. Zalmoksisten Cengiz Hana. çev. Ali Berktay. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2006.
Ercilasun, Ahmet Bican. Oğuz Kağan Destanı Üzerine Bazı Düşünceler, TDAY Belleten 1986, Ankara, 1998, s.13-16
Esin, Emel. Türklerde Maddi Kültürün Oluşu- mu. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2003.
Esin, Emel. Orta Asyadan Osmanlıya Türk Sa- natında İkonografik Motifler, İstanbul: Ka- balcı Yayınları, 2004.
Esin, Emel. Türk Sanatında At. Orta Asyadan Osmanlıya Türk Sanatında İkonografik Mo- tifler, İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2004.
İnan, Abdülkadir. Türk Rivayetlerinde Bozkurt, Makaleler ve İncelemeler. Ankara: TTK Ya- yınları, 1998. s. 69-75.
Jacobi, Jolande. C. G. Jung Psikolojisi. İstanbul, İlhan Yayınevi, 2002.
Jung, Carl Gustav. Dört Arketip, çev, Zehra Aksu Yılmazer, İstanbul: Metis Yayınları, 2003.
Jung, Carl Gustav. Symbols of Transformation (Collected Works of C.G. Jung), Cilt 5, Princeto: Bolin- gen Series, 1990.
Jung, Carl Gustav. İnsan ve Sembolleri. çev. Ali Nahit Babaoğlu, İstanbul: Okuyan Us Yayınları, 2007.
Kafesoğlu İbrahim. Türk Milli Kültürü. Ankara: Ötüken Neşriyat, 1998.
Kramer, Noah Samuel. Sümerlerin Kurnaz Tan- rısı Enki. çev. Hamide Koyukan, İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2000.
Küyel- Türker, Mübahat. Kut, Fârâbî ve İbn Sînâdaki el-Akl el-Faâl İçin Bir Temel Oluşturabilir mi?, İbni Sînâ Armağanı, TTK, Ankara: 1984, s.389-590.
Ögel, Bahaeddin; Türk Mitolojisi. C.1-2, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1993.
Ögel, Bahaeddin. Türklerde Devlet Anlayışı (13. yy Sonla- rına Kadar). Ankara: Başbakanlık Basımevi, 1982.
Özönder Barutçu, Sema. Yenisey Kitabeleri ve Yer Sular. Journal of Turkish Studies 22, (Hasibe Mazıoğlu Armağanı),1998; c. II, 171- 184.
Pelliot, Paul; Uygur Yazısıyla Yazılmış Uğuz Han Destanı Üzerine, çev. Vedat Köken. An- kara: TTK, 1995.
Roux, Jean Poul. Orta Asyada Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar, İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2005.
Zimmer, Henrich. Hint Sanatı ve Uygarlığında Mitler ve Simgeler. çev. Gül Çağalı Güven; İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2004.