BAHARI GETİREN KAHRAMAN: BAMSI BEYREK

Dede Korkut metinleri çok katmanlı yapısıyla dikkat çeker. Oğuz Boylarının sosyal, kültürel, ahlaki ve stratejik pek çok yönünü anlatan bu metinler, satır aralarında kalmış kadim mit parçala- rıyla doludur. Bu nedenle metinleri bütünsel olarak kavrayabilmek için mitik katmanlarını göz önüne alarak okumak gerekir. Dede Korkut Hikâyelerinden Bay Büre Oğlu Bamsı Beyrek hikâyesi de tek bir katmanı göz önüne alınarak okunduğunda layıkıyla kavranamayabilir. Geçiş dönemi metinleri olarak da nitelenen bu metinlerde İslami döneme ait öğeler olduğu kadar, İslamiyet öncesi inanış ve âdetlere de rastlanmaktadır. Bu makalede Dede Korkut Boylarından Bay Büre Oğlu Bamsı Beyrek, bugüne kadar gözden kaçırılan bir yönüyle çözümlenmeye çalışılmıştır. Beyrek makalede, dünyayı bir gezegen olarak ilgilendiren süreçlerin sembolik ifadesi olarak kişileştirilen bir kahraman olarak de- ğerlendirilmiştir. Bamsı Beyrekin bir kahraman olarak yolculuğu, daha çok ya doğa olaylarının ya da bireysel bir yolculuğun sembolik dışa vurumu biçiminde okunmuştur. Anlatıya yakından bakıldığında motiflerin bahar mit ve ritüellerini anımsatan bir döngüsellikle kurgulandığı görülür. Anlatının temel motiflerinden olan çocuksuzluk, beşik kertmesi, Banu Çiçek ve Bamsı Beyrekin karşılaşması, Banu Çiçekin otağının bulunduğu alanın tasviri, Dede Korkut ve Deli Karçarın kovalamacası gibi pek çok unsur baharın gelişi ile ilgili mit parçacıkları içermektedir. Dolayısıyla makalede söz konusu motifler çözümlenmiş ve Türk ve dünya mitolojilerinden örnekler verilerek Bay Büre Oğlu Bamsı Beyrek anla- tısındaki döngüsel yapı ortaya çıkartılmıştır. Anahtar Kelimeler

The Hero Who Brings the Spring: Bamsı Beyrek

Texts of Dede Korkut attract attention with their multilayered structure. Texts which narrate the social, cultural, moral and strategic aspects of Oğuz tribes are full of archaic myth elements which re- main between the lines. Therefore, texts need to be read considering their mythical layers for a holistic understanding of these texts. The narrative Bay Büre Oğlu Bamsı Beyrek in Dede Korkut narratives may not be comprehended thoroughly by taking just one layer into consideration. It is possible to see Is- lamic elements and also pre-Islamic beliefs and customs as well in these texts which are also described as the texts of transitional period. In this paper, Bay Büre Oğlu Bamsı Beyrek of Dede Korkut tribes is tried to be analyzed with an aspect which is overlooked up to today. Beyrek, in this article, is considered as a hero who is impersonated as the symbolic expression of the processes concerning the world as a planet. The journey of Bamsı Beyrek as a hero is read rather becoming the symbolic manifestation of natural events or an individual journey. When the narrative is observed closely, it seen that, motifs are built with a circularity reminding spring myths and rituals. Being the basic motifs of the narrati- ve, many elements such as childlessness, child marriage, meeting of Bamsı Beyrek and Banu Çiçek, depiction of the field on which Banu Çiçeks marquee is located, intense hunt of Dede Korkut and Deli Karçar contain myth particles regarding the coming of spring. Hence, motifs in question are analyzed in the paper and also circular construction in the narrative Bay Büre Oğlu Bamsı Beyrek is revealed by giving examples from Turkish and world mythology. Key Words

PDF

___

KAYNAKLAR And, Metin. Oyun ve Bügü. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2007. Çaycı, Ahmet. Anadolu Selçuklu Sanatında Ge- zegen ve Burç Tasvirleri. Ankara: Kültür Ba- kanlığı Yayınları, 2002. Eliade, Mircea. Şamanizm. Çev. İsmet Birkan. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 1999. Eliade, Mircea. Dinsel Düşünceler ve İnançlar Tarihi: Taş Devrinden EleusisMysteriaları- na Kadar. Çev. Ali Berktay. İstanbul: Kabal- cı Yayınları, 2003. Ergunşah, Mustafa. Kirdeci Ali Kesikbaş Des- tanı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2002. Esin, Emel. Türklerde Maddi Kültürün Oluşu- mu. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2006. Esin, Emel. Orta Asyadan Osmanlıya Türk Sa- natında İkonografik Motifler. İstanbul: Ka- balcı Yayınları, 2004. Gester, H. Theodor. Thespis: Eski Yakındoğuda Ritüel Mit ve Drama. Çev. Mehmet H. Do- ğan. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2000. Hooke, Samuel Henry. Ortadoğu Mitolojisi. Çev. Adam Şenel. Ankara: İmge Kitabevi, 2002. Kramer, NoahSamuel. Sümer Mitolojisi. Çev. Hamide Koyukan. İstanbul: Kabalcı Yayıne- vi, 2001. Leick, Gwendolyn. A Dictionary Of Ancient Nea- rEastern Mythology. London, Routlage, 1991. Schimmel, Annemarie. Sayıların Gizemi. Çev. Mustafa Küpüşoğlu. İstanbul: Kabalcı Ya- yınları, 2003. Ögel, Bahaeddin. Türk Mitolojisi. C.1-2, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1993. Örnek, Sedat Veyis. Türk Halk Bilimi. Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları, 1977. Saltık Özkan, Tuba. Bey Böyrek Anlatılarının Kahramanın Yolculuğu Açısından İncelen- mesi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bi- limler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2006. Saltık Özkan, Tuba. Kahramanın Yolculuğu Bağlamında Bamsı Beyrek ve Erginlenme Süreci, Millî Folklor, S. 81 (Bahar 2009): 27-33. Tezcan, Semih; Hendrik Boeschoten. Dede Kor- kut Oğuznameleri. İstanbul: Yapı Kredi Ya- yınları, 2001.