DEDE KORKUT KİTABI'NIN YABANCI DİLLERE ÇEVİRİLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

ÖZ Türk edebiyatının başyapıtlarından, dünya edebiyatının da en önemli destani eserlerinden olan Dede Korkut Kitabı; edebiyat, dil bilimi, tarih, antropoloji ve halk bilimi açısından bir hazine niteli- ğindedir. Bu nedenledir ki Heinrich Friedrich von Diezin (1751-1817) 1815 yılında Dede Korkut Ki- tabındaki Tepegöz hikâyesini Almancaya çevirip yayımlamasının ardından geçen iki yüz yılda Dede Korkut Kitabı dünya çapında pek çok bilim insanının üzerinde çalıştığı bir eser olmuştur. Uluslararası kültür, edebiyat, sanat ve bilim dünyasında Dede Korkut Kitabına gösterilen bu ilgi, kitabın Alman- ca, Estonca, Farsça, Flemenkçe, Fransızca, İngilizce, İtalyanca, Japonca, Letonca, Litvanca, Macar- ca, Portekizce, Rumence, Rusça ve Sırpçaya çevrilmesini sağlamıştır. Bu çeviriler sayesinde kitap, pek çok farklı ulusun okurlarına ulaşmış belki de onların Türk kültürü ve edebî zevki ile ilk kez ta- nışmasını sağlamıştır. Ayrıca söz konusu yayınların çoğunun çeviri metinlerin yanında Dede Korkut Kitabının ortaya çıkışı, dil özellikleri, dünya edebiyatındaki diğer destani eserlerle karşılaştırılması, Dede Korkutun şahsiyeti, Oğuz Türklerinin tarihi ve sosyal yapısı ile ilgili yazıları da içermesi onlara Dede Korkut çalışmaları içerisinde birer kaynak kitap olma özelliği kazandırmıştır. Bu kitaplar, ya- yımlandıkları ülkede Dede Korkutun sadece edebî bir eserin çevirisi olarak okurla buluşmasına değil, aynı zamanda akademik çevrelere tanıtılmasına da hizmet etmektedirler. Bu makalede, Dede Korkut Kitabının 15 dilde yapılmış olan 24 adet çevirisinin künyeleri verilerek kısa tanıtımları yapılmıştır. Sonuç kısmında ise çevirilerin hangi kişi ya da kuruluşların öncülüğünde gerçekleştirildiği; yayınlar için seçilen başlıklarda ise Dede Korkut Kitabı ifadesinin ne şekillerde çevrildiği; yayınların içerikleri hakkında değerlendirmelere yer verilmiş, Dede Korkut Kitabının daha geniş bir alanda tanınmasını sağlama noktasında hangi dillere çevrilmesinin yararlı olacağı konusunda öneriler sunulmuştur. Anahtar Kelimeler

An Evaluation on the Translations of the Book of Dede Korkut to Foreign Languages

ABSTRACT The Book of Dede Korkut, one of the masterpieces of Turkish literature and the most significant epic works of the world literature is a treasure for the fields of literature, linguistics, history, anthropo- logy and folklore. Therefore, the Book of Dede Korkut has been a literary creation on which many scho- lars have studied for the past two hundred years since 1815 when Heinrich Friedrich von Diez (1751- 1817) translated and published the Cyclops story in German. This particular interest has resulted in the Book of Dede Korkuts being translated into German, Estonian, Persian, Dutch, French, English, Italian, Japanese, Letonian, Lithuanian, Hungarian, Portuguese, Romanian, Russian and Serbian. Owing to these translations, the Book has reached many readers from different nations and maybe they have met Turkish culture and literary taste for the first time. Also, the fact that the translations contain articles on the creation and linguistic qualities of the Book of Dede Korkut and its comparison to other epic works of the World litearture; Dede Korkuts personality and also inclusion of history and social structure of the Oghuz Turks make these stories sginificant recources within Dede Korkut studi- es. These publications, not only serve the Book of Dede Korkut to meet the readers as the translation of a literary work but also serve for the introduction of the Book to scholarly circles. In this article, the bibliographic information of 24 translations of the Book of Dede Korkut in 15 languages is given and the books are introduced. In the conclusion part, evaluations on the people and institutions who led the translations; how the expression Dede Korkut Kitabı was translated in the titles; the contents of the publications have been given and some proposals have been put forward on the future translations that will help the promotion of the Book in a broader area. Key Words

PDF

___

Adorjan, Imre. Dede Korkut Kitabının Macaris- tandaki Geçmişi ve Önemi (2008) 2 Mayıs 2015. _____http://www.kanalkultur. blogspot.de>
Aliyev, Seyran. Dede Korkut Destanlarının Yeni Tercümesi Hakkında Milli Folklor 62 (Yaz 2004): 119-124.
Alizade, Samed. Kitabi-Dədə Qorqud. Bakı:Yeni Neşrler Evi, 1999.
Araslı, Hamit. Kitab-ı Dede Korkud. Bakû, 1939.
Arzumanlı, Vaqif. Kitabi - Dede Qorqud Eston Dilinde Edebiyyat Gazetesi, (Nisan 2009): 7.
Baykara, Oğuz. Turkish Literature In Japane- se. İ.Ü. Çeviribilim Dergisi 6 (2012): 103- 133.
Das Buch des Dede Korkut: Heldenerzählungen aus dem türkischen Mittelalter 2 Mayıs 2015. _____www.amazon.de/Das-Buch-Dede-Korkut Heldenerz%C3%A4hlungen/dp/3150106664>
Ergin, Muharrem. Dede Korkut Kitabı I: Giriş, Metin, Faksimile. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1958.
______. Dede Korkut Kitabı I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2014.
Fibiga, Ieva. Pavisam citādā un spilgtā pasaulē. Mana vectēva Korkuda grāmata (2013) 2 Mayıs 2015. _____ http://www.ubisunt.lu.lv/ zinas/t/24116/>
Gökyay, Orhan Şaik. Dede Korkut Kitabı. İstan- bul: yy, 1938.
____. Dede Korkut Kitabı. İstanbul: Kabalcı, 2007.
Halman, Talât Sait. The Book of Dede Korkut: A Turkish Epic. Books Abroad 2 (1973): 419.
Kara, Mustafa (2014). Dede Korkut Hollanda Dilinde Evrensel Gazetesi (2014) 2 Mayıs 2015. _____http://www.mundus-reizen.com/ned/ mytho-3.html.>
Nağıyeva, Şehla. Xüsusi adlar milli koloritin daşıyıcısı kimi Kitabi Dədə Qorqud das- tanının ingilis dilinə tərcümə variantları əsasında. Bakı: Çınar Çap, 2003.
Özay, Yeliz. Türkçeden Portekizceye Çevrilen İlk Yapıt: Dede Korkut Oğuznameleri Bil- kent Üniversitesi Türk Edebiyatı Merkezi Haber Bülteni 33 (2010): 5.
Platt, Ari. The Book Of Dede Kokrut (2014) 2 Mayıs 2015. _____https://prezi.com/u6avow- s3u1c/the-book-of-dede-korkut>
Tezcan, Semih. Hendrik Boeschoten. Dede Kor- kut Oğuznameleri. İstanbul: Yapı Kredi Yay, 2001.
Van Maris, Berthold De bergen storten in, de rivieren staan stil. Turkoloog Rik Boescho- ten over het nationale epos van de Turken (2005) 2 Mayıs 2015. _____http://nrcboeken.vorige.nrc.nl/recensie/de- bergen-storten-in-de-rivieren-staan-stil>