GELENEĞİ GELECEĞE TAŞIYAN OĞULLAR: DEDE KORKUT KİTABI'NDA BABA - OĞUL İLİŞKİSİ

ÖZ Dede Korkut Kitabı, on iki destani anlatmadan oluşur. Anlatmalar yapısal olarak incelendiğin- de, bu anlatmalardaki baba-oğul ilişkisini geleneğin geleceğe aktarılması olarak okumak mümkün- dür. Destan kahramanları sıradan insanlar değildirler. Onlar ya soydan ya da soptan soylu bir aileye mensupturlar. Doğdukları anda sosyal bir statüye sahip olan bu kahramanların, yapacağı şey Oğuz töresine uygun birer alp olduklarını kanıtlamaktır. Oğuzların ve göçebe bozkır kültürünün temeli oğul üzerinde yoğunlaşır. Her baba, her bey bir erkek çocuk sahibi olmak ister. Oğuzların, hem babadan hem de onun sahip olduğu oğlundan beklentileri vardır. Sahip olunan bu oğulun, toplum tarafından kabul edilmesi için kahramanlık sergilemesi zorunludur. Bu oğulun öncelikle bir ad alması gerek- mektedir. Ad alarak bireysel bütünlüğünü sağlayan oğulun, eğitim süreci başlar. Oğulun eğitiminden baba sorumludur. Baba, oğlu görerek öğrensin diye onu yanında ya ava götürür ya da savaşa götürür. Oğul, bu eğitim sürecinde pasiftir, çünkü o henüz kendisini kanıtlayamamıştır. Bu süreci, görerek öğrenen oğul, zamanı geldiğinde öğrendiklerini uygulayacaktır. Oğul, baba adını yürüten, onun yerine yetişendir, babasının ve Oğuz’un namusunu koruyan, aile fertlerini tutsaklıktan kurtaran, babasının mirasına sahip çıkan ve onun yerini doldurandır. Oğuzların bir erkek çocuktan bekledikleri, geleneği geleceğe taşıyan, neslin devamlılığını sağlayan bir alp yiğit olduğunu kanıtlamasıdır. Oğul, babanın tek varisidir. O, divanda yer alan babanın yerinin de doğal varisidir. Bu yere sahip olmak için verdiği mücadele sırasında, Oğuz töresine uygun davranmadığı zaman babasıyla karşı karşıya gelir. Baba, oğlunu eğitir ve yerini, oğluna bırakır; çünkü bu oğul, hem erdemli hem de hünerlidir. Dede Korkut Kitabı’ndaki anlatmalar, baba ile oğulun var olmak için verdiği mücadele öyküleriyle doludur.

Sons Who Carry Traditions to Future: Father-Son Relationship in the Book of Dede Korkut

ABSTRACT The Book of Dede Korkut consists of twelve epic narrations. When the narrations are examined structurally, it is possible to see that the main theme is to carry on the traditional father-son relations- hip to next generations. Epic heroes are not ordinary people, but they belong to either a royal family or a clan. The success expected from the heroes who have social status from the moment they are born is to prove that they are suitable hero for Oghuz traditions. The foundation of Oghuz Turks and nomadic steppe culture is based on the concept of “son”. The Oghuz have expectations of both the father and his son. This son has to perform a heroic deed to be initiated into the society. First of all, he needs to be given a name. When the son ensures his individual integrity by a name, the education process begins. The father is responsible for the education of the son. He takes his son with him to hunting or to batt- les so that the son would learn everything by witnessing. Because he has not proven himself yet, the son remains passive during this process of education. In due course, the son would apply what he has witnessed and learned. The son who will pass down the family name is brought up to take his father’s place; he is the one who protects the honour of his father and the Oghuz, saves family members from captivity, carries on his father’s legacy, and fills in for him. The Oghuz expect a son to prove himself to be a stalwart hero who passes on tradition into the future and ensures the continuity of the bloodline. The son is the sole heir. He is also the natural heir of the father’s position in the divan (traditional Oghuz council). During the struggle to claim this position, he will come face to face with his father if he doesn’t follow the Oghuz customs. The father trains his son and leaves his place to him, because this son is both virtuous and talented. The narrations in the Book of Dede Korkut are filled with stories of fathers’ and sons’ struggles for existence.

___

  • Bayat, Fuzuli. “Mitolojik Zıtlık Paradigmasında Baba- Oğul Mücadelesi.” Uluslararası Sos- yal Araştırmalar Dergisi, 2009, S. 2/6, ss. 65- 70. Canatan, Kadir; Ergün Yıldırım. Aile Sosyolojisi. 4. Baskı. İstanbul: Açılımkitap, 2013. Dursun, Aysun. “Dede Kokut Hikâyelerinde Halk Hukuku.” Turkish Studies, 2011, ss. 107-122. Duymaz, Ali. “Dede Korkut Kitabı’nda Alplığa Geçiş ve Topluma Katılma Törenleri Üzerine Bir Değerlendirme.” II. Uluslararası Dede Korkut Kolokyumu. Ankara: Gazi Üniversite- si Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Dr. Himmet Biray Özel Sayısı, 1999, ss. 205-217. Ekici, Metin. “Dirse Han Oğlu Boğaç Han An- latmasında Bireysellik ve Toplumsal Bütün- lük.” Millî Folklor, 2001, S. 52, ss. 50-59. Ergin, Muharrem. Haz. Dede Korkut Kitabı I. Giriş- Metin- Tıpkıbasım. 7. Baskı. Ankara: TDK Yayınları, 2009. Genç, İlhan vd. Haz. Dede Korkut Kitabı han’ım hey. Ankara: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, 2014. Gökyay, Orhan Şaik. Haz. Dedem Korkudun Ki- tabı. 2. Baskı. İstanbul: Millî Eğitim Yayın- ları, 2004. Nasio, J. D. Oedipus Psikanalizin En Önemli Kavramı. Çev.: Canan Çoşkan. İstanbul: Say Yayınları, 2012. Karakaş, Rezan. “Dede Korkut Hikâyelerindeki Bey Oğullarının Nitelikleri ve İşlevleri” Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, S. 21, ss. 155-168. _______. “Dede Korkut Hikâyelerinde ‘Tutsaklık- tan Kurtarma Motifi’ ve ‘Bey Oğulları’ Ara- sındaki İlişki” Turkish Studies, 2013, S. 8, ss. 1867-1879. Kayhan, Hüseyin. Selçuklulardan Safevîlere Türkmen Meselesi. History Studies, Volume 3/3, 2011, ss. 215-224. Koca, Kürşad; Serdar Uğurlu. “Dede Korkut Hikâyelerinden Hareketle Türk Kültüründe Erkek Evlat Olarak Oğul Kavramı” Akade- mik Bakış dergisi, 2010, S. 22, ss. 1- 10. Özarslan, Bahadır Bumin. “Dede Korkut Hikâyelerinde Egemenlik Kavramına Ait Unsurlar” Karadeniz Araştırmaları, 2012, S. 35, ss. 101-109. Şahin, Veysel. “Dede Korkut Hikâyelerinde İyi- lik İmgesinin Görüntü Seviyeleri.” Türk Dünyası Dil ve Edebiyatı Dergisi. Bahar 2010, Sayı 29, ss.43-54.