Ali ALTIKULAÇ, Refika DEMİRDAĞ ALTIKULAÇ

Eğitimde bürokrasi eleştirisi ve bürokraside ahlâk eğitimi açısından çalıkuşu romanı

Reşat Nuri Güntekinin (1889-1956) Çalıkuşu (1922) adlı romanında bürokrasi eleştirilmektedir. Gereksiz kırtasiyecilik, bireyin dışlanması, bürokra- sinin kişisel menfaatlere alet edilmesi gibi meseleler vurgulanmaktadır. Yazar, bürokrasiyi eleştirirken aynı zamanda nasıl olması gerektiğini de göstermekte- dir. Öncelikle kurumların işleyişini düzenleyen kanun ve nizamlar insan faktö- rünün değişken koşullarını göz önünde bulundurmalı mıdır? Bu sorunun yanı- tını romanda bulabiliriz. Romanın kahramanı Feride, öğretmen olmak istediği andan itibaren bürokrasinin emrine girmiş olmaktadır. Onun hayatının çeşitli safhalarında bürokrasi ile karşılaştığını ve bürokrasi karşısında ezildiğini romanda gözlemleriz. Yazar, kahramanı ile bürokrasi arasında kurduğu bu iliş- kiyi okura bazı mesajlar iletmek için kullanır. Öncelikle eğitimde bürokrasi gereksiz kırtasiyeciliği dışlamalıdır. Doğru ile yanlış arasındaki farkı ise bazen duygulara danışarak belirlemelidir. Kısacası vicdan faktörünü göz önünde bulundurmalıdır. Bu çalışmada, romanda yazarın vicdan ve acımak kav- ramlarını bürokrasi ile nasıl ilişkilendirdiği gösterilmeye çalışılmıştır.

The bureaucracy critique of education in çalikuşu and moral education in the bureaucracy

The bureaucracy is criticized in Reşat Nuri Güntekin s (1889-1956) novel named Çalıkuşu (1922). It is emphasized matters such as redundant red tape, exclusion of the individual, the bureaucracy that is made a tool of personal benefits. The author also shows how it should be at the same time criticizing the bureaucracy. Primarily, should laws and regulations that regulates the functio- ning of the institutions take into account variable conditions of the human fac- tor? We can find the answer to this question is in the novel. Feride heroine of the novel, becomes entered into the order of the bureaucracy from the moment she wanted to be a teacher. We can observe that she faced with the bureaucracy at various stages of her life and was crushed against the bureaucracy in the novel. The author uses this relationship that he established between the heroine and the bureaucracy, to transmit some messages to the reader. First of all, the bure- aucracy in education should exclude redundant red tape. In case it should some- times identify the difference between right and wrong in consultation with emo- tions. In short, it should keep in mind the factor of conscience . In this study, it has been tried to show how the author associates the bureaucracy with the con- cepts of conscience and relent in the novel.

PDF

___

ALTUĞ, Taylan (2005). Bir Ruh Kimliği Reşat Nuri Güntekin, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
BACANLI, Hasan (1999). Duyuşsal Davranış Eğitimi, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
BURDURLU, İbrahim Zeki (1998). Reşat Nuri Güntekin, İstanbul: Toker Yayınları.
ÇELİK, Hüseyin (2000). Reşat Nuri Güntekinin Romanlarında Sosyal Tenkit, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
DEVELLİOĞLU, Ferit (1999). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
DREYFUS, Françoise (2007). Bürokrasinin İcadı Fransa, Büyük Britanya ve ABDde Devlete Hizmet etmek (18.19.yüzyıl), Çev. Işık Ergüden, İstanbul: İletişim Yayınları.
DUYMAZ, Recep (2004). Reşat Nuri Güntekinin Öğretmenleri ve Çalıkuşu Örneği, Kadın/ Journal For Woman Studies, Kıbrıs: Doğu Akdeniz Üniversitesi Yayınları, 131-151.
EMİL, Birol (1984). Reşat Nuri Güntekinin Romanlarında Şahıslar Dünyası: Harebelerin Çiçeğinden Gökyüzüne, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
GÜNGÖR, Erol (1995). Ahlâk Psikolojisi ve Sosyal Ahlâk, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
GÜNTEKİN, Reşat Nuri (2012). Acımak, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
GÜNTEKİN, Reşat Nuri (2012). Anadolu Notları I-II, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
GÜNTEKİN, Reşat Nuri (2008). Çalıkuşu, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
GÜNTEKİN, Reşat Nuri (2012). Yeşil Gece, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
HAYBER, Abdülkadir (1993). Halide Edip, Yakup Kadri ve Reşat Nurinin Romanlarında Nesil Çatışmaları, İstanbul, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
İLERİ, Selim (1975). Dokuz Öykücü: Öykümüzde Bir Sevecenlik Fırtınası: Reşat Nuri Güntekin, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Türk Öykücülüğü Özel Sayısı, 75-84.
İSLAMOĞLU, Güler (2007). Etik ve Güven, İş Hayatında Etik, Haz. Suna Tevrüz, İstanbul: Beta Basım A.Ş., 83-119.
KANTER, M. Fatih (2006). Ölümünün 50. yılında belgelerle Reşat Nuri Güntekin, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
NACİ, Fethi (2003). Reşat Nurinin Romancılığı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
NIETZSCHE, Friedrich (2010). Ahlakın Soykütüğü Üstüne, Ankara: Say Yayınları.
ÖNERTOY, Olcay (1983). Reşat Nuri Güntekin, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ÖZGÜ, Melâhat (1958). Hatıra Defterinden: Hocam Reşat Nuri Güntekinin Ölüm Yıldönümü Vesilesiyle, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, 186-187.
SHARMA, Ram Sharan (2003). Encyclopaedia of value and moral education, New Delhi: Cosmo Publications.
ŞAT, Nur (2009). Kamudaki Yeni Yönetim Anlayışı, Weber Bürokrasisinin Sonu Mu?, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl:1, Sayı: 3, Çorum.
TERZİ, Mehmet Akif (2012). Türk Devlet Geleneğinde Bürokrasi ve Memur, Ankara: Sistem Ofset.
TILLICH Paul (2006). Ahlâk ve Ötesi, İstanbul: İz Yayıncılık.
TURAL, Erkan (2009). Son Dönem Osmanlı Bürokrasisi II. Meşrutiyet Döneminde Bürokratlar, İttihatçılar ve Parlamenterler, Ankara: TODAİE yayınları.
UÇAN, Hilmi (2007). Çocuk, Aile, Okul Üçgeninde Reşat Nuri Güntekinin Bir Kadın Düşmanı Adlı Romanı. Millî Eğitim, 18-27.
WEBER, Max (2005). Bürokrasi ve Otorite, Çev. Bahadır Akın, Ankara: Adres Yayınları.