Osmanlı Devri İstanbul ve İzmir Rum Mizah Basını

Rum yayıncı, gazeteci ve çizerler 1870 yılından itibaren özellikle İstanbul ve İzmir’de yayımlanmaya başlayan mizah matbuatında kurucu bir rol üstlenmişlerdir. Bu makalede, Osmanlı topraklarındaki ilk mizah gazetesinden 1922 yılına kadar İstanbul ve İzmir’de yayımlanmış mizah gazete ve mecmuaları hakkında temel bilgiler verilmektedir. Bu yayınlar sadece kendi alanlarında değil, genel siyasi gazetecilik sahasında çok önemli bir işlev görmüş, basının gelişimi, içeriğinin zenginleşmesi ve daha büyük bir okur kamuoyuyla buluşması hususlarında belirleyici bir işlev görmüştür. Ancak mizah basını, tıpkı diğer basın organları gibi, söz konusu dönemin siyasal gelgitleri arasında kalmış, çoğu mizahi yayın organı, yasaklamalar ve sansür gibi baskılar karşısında uzun ömürlü olma şansına sahip olmamıştır.

Humor in Greek Press in İstanbul and İzmir in the Ottoman Era

: Ottoman Greek publishers, journalists and cartoonists assumed a founding role in the satirical magazines that from 1870 onwards were published in İstanbul and Smyrna. This article gives basic knowledge about the satirical newspapers and magazines that were published in İstanbul and İzmir starting from their first appearance in Ottoman lands until 1922. These published materials played a vital function not only in their particular field but also in general political journalism and had a determining function in the development of press, in the enrichment of its content and reaching a wider readership. But the satirical press just like the rest of the periodical press remained in between the political ebbs and flows of the period and most of the satirical periodical press were short lived due to banning and censorship.

___

Ανατολικόν Ηµερολόγιον διά το Έτος 1913. Θρασυβ. Μ. Μαλή. Τη συνεργασία διαφόρων λογίων. Εν Σµύρνη. «Ο Χαµήτ και η σάτυρα» Κ. Γ. Μακρίδης, σ.(55)-62.
Αυτοκρατορικός Ποινικός Κώδηξ, Μετάφρασις εκ του Τουρκικού. Εν Κωνσταντινουπόλει, Τύποις Σ. Ιγνατιάδου. 1859.
Ceza Kanunnâme-i Hümayunu, M. Takvimhane-i Amiri, 28.5.1274, s. 34.
Εταιρεία Θρακικών Μελετών: «Θεόδωρος Κασάπης (1835-1897). ∆ηµοσιογράφος δράσας εν Κων/πόλει». Αρχείον του Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού, τ. 32 (1966), και σε ανάτυπο.
Ηµερολόγιον της Ανατολής, ̟ολιτειογραφικόν και φιλολογικόν του έτους 1883. Έτος δεύτερον. Εν Κωνσταντινουπόλει, 1882. σσ.90-91
Ηµερολόγιον της Ανατολής, ̟ολιτειογραφικόν, φιλολογικόν και ε̟ιστηµονικόν του έτους 1884. Έτος Γ΄. Εν Κωνσταντινουπόλει, 1883, σ.126-127
Νέον Πνεύµα, περ. Η Ελευθεροτυ̟ία εν Τουρκία. Θεόδωρος Κασά̟ης 1833-1897. Κωνσταντινούπολις, τ.12, 1910 , σς.497-505
Πρωΐα, εφ. Ο Βιβλιοθηκάριος του Σουλτάνου. Αθήνα, 19 Ιουλίου 1897, αρ. 949, σ.2 Proia gazetesi, Sultanın kütüphanecisi. Atina 19 Temmuz 1897.
Arslan, Ali: Ο Ελληνικός Τύ̟ος στο Οθωµανικό κράτος. Ό̟ως καταγράφεται α̟ό τα έγγραφα της ε̟οχής. Αθήνα 2004 (ελληνικήµετάφραση Χρήστος Λ. Πάµπαλος)
Arslan, Ali: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Rum Basını. Truva Yayınları, İstanbul, 2005.
Βαλέτας, Γεώργιος: «Κλεάνθης Τριαντάφυλλος - Ο Αληθινός Ραµπαγάς», περ. Νέα Εστία,15 Φεβρουαρίου1964, Αθήναι, σσ. 220-221 (Valetas, Y. “Kleanthis Triandafilos Rabağas” Nea Estia dergisi, sayı 879, s. 220-221, Atina, 15.2.1964).
Γεδεών, ΜανουήλΙω: Α̟οσηµειώµαταχρονογράφου, 1800-1913, σσ. 54-56, Αθήναι 1932 (Yedeon Manuil: Bir Köşe Yazarının Notları (1800-1913), s. 54-56, Atina 1932).
Cahit, Hüseyin. “Meşrutiyet Hatıraları 1908-1918”, Fikir Hareketleri, c. II, 1935, s. 72-74.
Canner, Efthymia. “Jön Türk Devriminin Ertesinde İstanbul Rum Mizah Basını: Embros Dergisi”, Toplumsal Tarih, sayı 48, (12.8.1997), s. 25-29.
Çapanoğlu, Münir Süleyman. Basın Tarihimizde Mizah Dergileri, İstanbul, 1970.
Çeviker, Turgut. Gelişim sürecinde Türk karikatürü - I. Tanzimat ve İstibdat Dönemi (1867-1878,1878-1908). Adam Yayınları. İstanbul 1986.
Çeviker, Turgut: Gelişim sürecinde Türk karikatürü - II. Meşrutiyet Dönemi (1908-1918). Adam Yayınları, İstanbul 1988.
Duman, Hasan. Osmanlı-Türk Süreli yayınları ve Gazeteleri (1828-1928), Ottoman-Turkish Serials and Newspapers. C. 1-3, Ankara 2000.
Floros, Pavlos. “Theodoros Kasapis (1833-1897)”, Prosfiyikos Kosmos gazetesi, Atina, 23.12.1978 ve 30.12. 1978, Sayı 2495-2496.
Groc G[érard] - Çağlar İ[brahim]. La Presse Française de Turquie de 1795 à nosjours. Histoire et Catalogue. Editions ISIS İstanbul (Première impression 1985, Paris).
Erdem, Yahya. “Basın ve Sansür: HAYÂLİN TATİLLERİ”, Müteferrika, Sonbahar 1998, Sayı 14, s. 3-40.
Καϊσίδης, Πάνος Βελζεβούλ «Εγκυκλοπαίδειατου Ελληνικού Τύπου 1784-1974», Τόµος Α΄, Αθήνα 2008, σσ. 347-348.
Μέντζου, ΒασιλείουΓ. ΟΑγώντων Νεοτούρκων (1860-1909) Συµ̟λήρωµατουέργου Α̟τούλΧαµίτ του Β΄. Κωνσταντινούπολις 1909 σσ. 20-27.
Moshopulos, N. La pressedans la renaissance balkanique, Atina 1932, s. 141-144.
Νικορέντζος ∆ηµήτριος. ΚΟΠΑΝΟΣ Ο Ρωµηόςτης Σµύρνης, τόµος Α΄-Γ΄, Εκδόσεις ΕΝΤΟΣ, Αθήνα 2000.
Özdiş, Hamdi. Osmanlı Mizah Basınında Batılılaşma ve Siyaset (1870-1877), Diyojen ve Çaylak Üzerinde Bir Araştırma, Libra Kitapçılık ve Yayıncılık, İstanbul, 2010.
Pakalın, Mehmed Zeki. “Teodor Kasap”, Sicill-i Osmânî Zeyli (haz. Ali Aktan), Ankara 2009, XVIII, 44-46.
Παπάς, Αθανάσιος, Μητροπολίτης Ηλιουπόλεως και Θείρων: Ρινήµατα θεολογικά, τεχνοκρατικά, ιστορικά και άλλα τινά α̟ό το Βόσ̟ορο, Β΄ “(37) Πολίτες σκιτσογράφοι, γελοιογράφοι και διαφηµιστές του 19ου και 20ου αιώνα”. Θεσσαλονίκη 2006, σ. 251-260.
Παρασκευαΐδης, Μίλτης: Τα ̟εριοδικά του έξω ελληνισµού «Βούρδουλας» της Πόλης και «Κό̟ανος» της Σµύρνης. Περ. ∆ιαβάζω, Αύγουστος 1981, αρ.τ. 45, σσ. 34-41, Αθήνα.
Sarris, Νeoklis: “Ano Kato”. İstanbul Ansiklopedisi, ed. Reşad Ekrem Koçu, İkinci Cild. İstanbul, 1959, s. 875.
Sarris, Νeoklis: “Apola”. İstanbul Ansiklopedisi, ed. Reşad Ekrem Koçu, İkinci Cild. İstanbul, 1959, s. 887.
Şahin, Seval: Teodor Kasap OYUNLAR Pinti Hamit - İşkilli Memo. İstos yayın Nisan 2019.
Σολοµωνίδη, ΧρήστουΣωκρ. “Η ∆ηµοσιογραφία στη Σµύρνη (1821-1922)” Αθήνα- 1959, σσ. 333-338 (Σατιρικά Φύλλα).
Selim Nüzhet [Gerçek]. Türk Gazeteciliği, İstanbul 1931, s. 52, 60-61, 70-71.
Σταµέλος, ∆ηµήτρης. Πρωτο̟όροικαι Ήρωεςτης Ελληνικής ∆ηµοσιογραφίας - Βλάσης Γαβριηλίδης, Κλεάνθης Τριαντάφυλλος-Ραµ̟αγάς. Εκδόσεις Γλάρος, Αθήνα 1982.
Ταγκόπουλος, ∆ηµ. Π. Φιλολογικά Πορτραίτα 1886 - 1922.Αθήνα, Μάης 1922.
Ταρίνας, Στρατής. “Έλληνεςεκδότες και δηµοσιογράφοι Τουρκικών εφηµερίδωντης Πόλης”, Ο Ελληνικός Τύ̟ος 1784 ως σήµερα. Ιστορικές και θεωρητικές ̟ροσεγγίσεις. Πρακτικά ∆ιεθνούς Συνεδρίου, Αθήνα, 23-25 Μαΐου 2002. Ινστιτούτο Νεο ελληνικών Ερευνών, Εθνικό Ίδρυµα Ερευνών, Αθήνα 2005, σ.126-134.
Ταρίνας, Στρατής. Ο Ελληνικός Τύ̟ος της Κωνσταντινού̟ολης, Α΄ Μέρος-Εφηµερίδες. Εκδόσεις ΗΧΩ, Πόλη. 2007.
Ταρίνας, Στρατής. Ο Ελληνικός Τύ̟ος της Κωνσταντινού̟ολης, Α΄ Μέρος-Εφηµερίδες. «δηµοσιογραφία & τύπος» τεύχος 6, Αύγουστος-Σεπτέµβριος 2009, σσ. 17-27. Αθήνα.
Ταρίνας, Στρατής.Κασά̟ογλους [Κασά̟ης], Θεόδωρος, Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Τύπου 1789-1974, Τόµος Β΄ Ε-Κ, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών / Εθνικό Ίδρυµα Ερευνών, Αθήνα 2008, σσ.529-530.
Ταρίνας, Στρατής. Diyojen, Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Τύπου 1789-1974, Τόµος ∆΄ Ρ-Ω, Ινστιτούτο Νεο ελληνικών Ερευνών / Εθνικό Ίδρυµα Ερευνών, Τέταρτος, Αθήνα 2008, σσ. 403-404.
Tarinas, Stratis koleksiyonu. Yayınlanmamış Serafim Kasapi ve Kasapis ailesinin arşivleri.
Tarinas, Stratis. “İstanbul Türk Basınında Rum Gazeteci ve Yayıncılar”, Tarih ve Toplum, τεύχος 23 Ağustos 2003, İstanbul, s. 88-94 ve Anatoli gazetesi, Atina, Ağustos 2003, sayı 174, s. 1, 14-15.
Τσονάκης, Τάκης. Ο Σατιρικός Τύ̟οςστην Ελλάδα. «συλλογές» - Αργύρη Βουρνά, Αθήνα 2007.
Turgut Kut’un arşivindeki Teodor Kasap ile ilgili Türkçe, Fransızca ve Rumca belgeler.
Χαριτάτος, Μάνος. “Οι περιπέτειες µιάς σατιρικής εφηµερίδας της Κωνσταντινούπολης”, ∆ιαβάζω, τχ. 18 (Μάρτιος 1979), σ. 20-21.