Rus İşgali Altında Osmanlı Alfabesiyle Yayımlanan Bir Gazete: Trabzon

Birinci Dünya Savaşı sırasında Rusya’nın işgaline uğradığı dönemde yayına devam eden birkaç Rum gazetesine 1 Kasım 1916’da Trapezondskiy Voennıy Listok, Ağustos 1917’de ise Rus devrimcilerin sözcüsü Naş Put adlı Rusça gazeteler eklenmişti. Rus işgali dönemine dair bugüne kadar yapılan çalışmalarda adından ve varlığından söz edilmeyen Trabzon adlı haftalık bir Türk gazetesinin muhtemelen 1917’nin Ocak ayı içinde yayın hayatına girmesi, döneme ilişkin birçok yeni bilgiye ulaşılmasına neden olmuştur. Osmanlı harfleriyle yayımlanmış olan bu gazete, işgal altındaki şehirden bilgi aktaran tek Türk kaynağı olarak döneme dair dikkat çekici veriler sunmaktadır. Mustafa Sırrı Efendi’nin sahip ve müdürlüğünü yaptığı gazete yazılarından bu dönemde Türklerin Rus işgal idaresi ve Rumlarla ilişkilerine dair bilgi edinilebilmektedir. Bundan daha ilginç olanı ise şehri terk etmeyen az sayıdaki Türk’ün kendi aralarında yaşanan derin görüş ayrılığından haberdar olmamıza vesile olmasıdır. Bu yazıda, 1917 yılı başlarında Mustafa Sırrı tarafından çıkarılmış haftalık Trabzon gazetesini tanıtmak ve Rus işgali dönemi literatürüne kazandırmak amaçlanmıştır.

A Newspaper Published in Ottoman Alphabet under The Russian Occupation: Trabzon

During the occupation of Trabzon by the Russian army in the First World War, a few Greek newspapers continued to operate while Russian newspapers Trapezondskiy Voennıy Listok on November 1, 1916 by the army and Naş Putin August 1917 by the Russian revolu- tionaries were added to the list of publications. A weekly Turkish newspaper named Trabzon, whose name and existence has not been mentioned in the studies carried out so far on the period of the Russian occupation, probably started publication in January 1917 and brought outs ubstantial new information about the period. This newspaper published in Ottoman letters provides remarkable data on the period as the only Turkish source of information from the occupied city. From articles in the newspaper owned and managed by Mustafa Sırrı Efendi, information on the Russian occupation administration and the relations of the Turks with the Greeks in this period can be obtained. What is more interesting than this is that the few Turks who did not leave the city enable us to be aware of the deep differences of opinion among themselves. This article aims to introduce the weekly Trabzon newspaper published by Mustafa Sırrı in early 1917 and to add it to the literature on the Russian occu- pation period.

PDF

___

Akarca, Halit Dündar, “İşgal Döneminde Trabzon’da Rus Politikaları (1916-1918)”, Karade- niz İncelemeleri Dergisi, C: 7, S: 7, (2009), 141-152.
Albayrak, Hüseyin, Dünden Bugüne Trabzon Basını, Trabzon İli ve İlçeleri Eğitim, Kültür ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı, Ankara, 2010.
Barutçu, Faik Ahmet, Siyasi Hatıralar, C: 1, 21. Yüzyıl yayınları, Ankara 2001.
Birinci, Ali, “Trabzon’da Matbuat ve Neşriyat Hayatı”, İkinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri 1-3 Haziran 1988, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun 1990, 2-14.
Emiroğlu, Kudret, “Trabzon’da Sopalı Seçimler 1912”, Tarih ve Toplum, C: 17, S. 97, (1992), 41-46.
Kefeli, Yakov, Anılar (1916-1919), Çev. Erdoğan Altınkaynak, TTK, Ankara 2013.
Köksal, Ahmet, “Trabzon Müftüsü Ahmet Mahir Efendi ve Faaliyetleri”, I. Uluslararası
Karadeniz Sempozyumu 12-14 Aralık 2019, Avrasya Üniversitesi, Trabzon 2020, 555-578. Köksal, Ülkü, “Trabzon Hilal-i Ahmer (Kızılay) Cemiyeti”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 2017; (22), 161-208.
Mintslov, Sergey Rudolfoviç, Trapezondskaya Epopeya, Sibirskoe Knigoizdatelstvo, Berlin 1923.
“Moskof İşgali Etrafında 2”, Tasvir-i Efkar, 26 Nisan 1918.
Özel, Sebahattin, Milli Mücadele’de Trabzon, TTK Ankara, 1991.
Trabzon, 28 Şubat 1333, no: 7.
Trabzon, 7 Mart 1333, no: 8.
Trapezondskiy Voennıy Listok, 6 Mart 1917, No: 109.
Usta, Veysel (ed.), Doğu Karadeniz’de Rus İşgali ve Muhacirlik, Serander, Trabzon, 2016.
Usta, Veysel, “Trabzon Metropoliti Hrisantos’un Paris Konferansı’na Sunduğu Muhtıranın Tenkidi”, Turkish Studies, Volume 6/2 Spring 2011, 973-984.
Yavuz, Atilla Ekrem, Birinci Dünya Savaşı’nda Trabzon’da Çıkarılan Rus İşgal Gazetesi Trape- zondskiy Voennıy Listok (1-125. Sayılar Kasım 1916 – Mart 1917), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, KTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon 2019.
Yust, K., Kemalist Anadolu Basını, Haz. Orhan Koloğlu, Çağdaş Gazeteciler Cemiyeti, Ankara 1995.