Batum’da Siyaset ve Samuslimano Sakartvelo İslam Gürcistanı Gazetesi (1919-1921)

Makale Birinci Dünya Savaşı sonrasında bağımsız Gürcistan’ın kuruluş sürecinde Batum Bölgesi’ndeki siyasi süreçleri ve gelişmeleri Samuslimano Sakartvelo/İslam Gürcistanı gazetesi üzerinden incelemektedir. Müslüman nüfusun çoğunluğu oluşturduğu Batum bölgesinde bağımsızlığını kazanmış olan Gürcistan devletine katılmak isteyen Batum Gürcülerinin sesi olan gazete, bölgenin Türk, İngiltere ve Gürcistan kuvvetleri arasında el değiştirmesiyle önemli bir işlev yüklenmiştir. Gürcistan yanlısı tutumuna karşın, Batum bölgesinin özyöne tim ve özerkliği tartışmaları sırasında gazete, Gürcistan hükümetini de eleştirmekten geri kalmamıştır.

Politics of Batum and the Newspaper Samuslimano Sakartvelo/İslam Gürcistanı

This article examines the political processes and developments in the Batumi region after the end of the First World War with an eye on the Samuslimano Sakartvelo/Islam Gürcistanı newspaper. Being the organ of the Batum Georgian Muslims aiming to unite with newly independent Georgia, the newspaper played an important role while the region with its Muslim majority was occupied alternately by Turkish, English and Georgian forces. Although the paper took a pro-Georgian stance, it did not refrain from criticizing the Geor- gian Government during the discussions on self-government and autonomy.

PDF

___

İslam Gürcistanı. 23 Aralık 1919. N 256. http://www.osmanlicagazeteler.org/Oku.php?id=8040 (son erişim 23 Mart 2021)
İslam Gürcistanı. 17 Şubat 1920. N295.
İslam Gürcistanı. 20 Şubat, 1920. N297.
İslam Gürcistanı. 20 Mart 1920. N320.
İslam Gürcistanı. 23 Mart 1920. N321.
İslam Gürcistanı. 2 Nisan, 1920. N330.
İslam Gürcistanı. 14 Mayıs. 1920. N 359.
İslam Gürcistanı. 29 Ekim 1920.N447.
İslam Gürcistanı, 27 Kasım 1920, N 472
İslam Gürcistanı. 7 Aralık 1920.N 476
İslam Gürcistanı. 31 Aralık 1920. N493.
İslam Gürcistanı. 1 Ocak 1921. N 494
İslam Gürcistanı. 4 Ocak 1921. N495.
İslam Gürcistanı. 7 Ocak 1921. N498.
İslam Gürcistanı. 16 Ocak 1921. N503.
Sada-yi Millet. 20 Aralık 1919. Sayı: 84. http://www.osmanlicagazeteler.org/Oku.php?id=8110 (son erişim 23 Mart 2021)
Sada-yi Millet. 31 Aralık 1919. Sayı: 87. http://www.osmanlicagazeteler.org/Oku.php?id=8112 (son erişim 23 Mart 2021)
ივერია. “შიანური მიმოხილვა.” 9 იანვარი 1879, N1, თბილისი. (İveria. “Yurtiçi inceleme.” 9 Ocak 1879, N 1, Tiflis.)
Çakır, Hamza. Osmanlıda basın-iktidar ilişkileri: azınlık basını, Türkçe basın ve dış basın. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2002.
Janelidze, Otar. The Essays Of The History Of The Democratic Republic Of Georgia. Tbilisi: Natio- nal Library of Georgia, 2018.
http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/271051/4/SaqartvelosDemokratiuliRespublikis Narkvevebi.pdf (son erişim 12 Nisan 2021)
Jones, Stephen. Socialism in Georgian Colors: The European Road to Social Democracy, 1883-1917. Harvard University Press, 2005.
Niftiyev, Niyaz. Mətbuatda Multikulturalizm. Bakı, 2017 (Niftiyev, Niyaz. Basında Çokkültürlü- lük. Bakü, 2017.
http://shaki.cls.az/front/files/libraries/2472/books/563619095.pdf (son erişim 12 Nisan 2021)
Минимансурович, Калимуллин Айдар. Региональная История: Учебное Пособие Курсу «История Татарстана. XIX век. (Елабуга, 2009) (Kalimullin Aydar Minimansurovich, Bölgesel tarih: “Tataristan Tarihi” dersi için ders kitabı. XIX yüzyıl, (Elabuga, 2009)
ანდერსენი, ენდრიუ. საქართველო და საერთაშორისო შეთანხმებები 1918-1921. (მწიგნობარი, 2020) (Andersen, Andrew. Gürcistan ve Uluslararası Anlaşmalar 1918-1921. (Mtsignobari, 2020)
აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობის საქვეუწყებო დაწესებულება - საარქივო სამმართველო. სამხრეთ-დასავლეთ საქართველო მეზობელ სახელმწიფოთა გეოპოლიტიკური ინტერესების კონტექსტში. ბათუმი: შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტი. 2009. (Acara Özerk Cumhu- riyeti Hükümeti Alt Dairesi Kurum-Arşiv Bölümü. Komşu ülkelerin jeopolitik çıkarları bağ- lamında Güney-Batı Gürcistan. Batum ve Tiflis: Shota Rustaveli Devlet Üniversitesi, 2009).
გუგუნავა, ნანი. მემედ აბაშიძე განმანათლებელი. ბათუმი: გამომცემლობა აჭარა, 1997. (Gugunava, Nani. Eğitmen Memed Abashidze. Batum: Acara Yayınevi, 1997).
თედორაძე, დავით. სამუსლიმანო საქართველო კრებული 1919-1921. (ბათუმი: გამომცემლობა აჭარა. 2008). (Tedoradze, Davit. İslam Gürcistan’ı derlemesi 1919-1921. (Batum: Acara)).
კუპრაშვილი, ჰენრი. “დიდი რუსიანობა” საქართველოში. თბილისი: უნივერსალი, 2011 (Kuprashvili, Henri. Gürcistan’daki “Büyük Rus Boynduruluğu”. Tiflis: Universali, 2011) https://gtu.ge/Library/Pdf/didi_rus.pdf (son erişim 12 Nisan 2021)
ნაკაშიძე, მალხაზ და ქურსბედიანი, სალომე. ქართული კონსტიტუციონალიზმის სათავეებთან -საქართველოს 1921 წლის კონსტიტუციის 90 წილისთავი. (ბათუმი: გრაალი, 2011 (Nakashidze, Malkhaz ve Kursbediani, Salome. Gürcü Anayasacılığının Kökeninden - Gürcistan 1921 Anayasasının 90-cı yıldönümüne (Batum: Graali, 2011).
ტყეშელაშვილი, ვარლამ. ქართული გაზეტის ასი წლის ისტორია. Тифлисъ: Надежда, 1916. (Tkeshelashvili, Varlam. Gürcü Gazetesinin Yüz Yıllık Tarihi. Tiflis: Na- dejda 1916) http://dspace.gela.org.ge/bitstream/123456789/6754/1/Katul%20gazetis%20asi%20cl is%20Ist.-1916.pdf (son erişim 12 Nisan 2021)
შარიძე, გურამ. მემედ აბაშიძე. თბილისი და ბათუმი: სახალხო წიგნი, 1995. (Saridze, Guram. Memed Abaşidze. Tiflis ve Batum: Sakhalkho Tsigni, 1995).
Aslan, Zehra ve Usta, Yeliz. “Dış Basın ve Osmanlı Arşiv Belgeleri Işığında Brest Li- tovsk’tan İngiliz İşgaline ‘Batum’ (Haziran 1918-Ocak 1919).” Karadeniz İncelemeleri Dergi- si. 22 (2017) https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/303487 (son erişim 12 Nisan 2021)
Elmas, Buket. “The Impact of Batumi on Turkish-Georgian Relations During The Period of National Struggle”. Journal of Caucasian Studies. Vol. 5 (November 2019).
Sarı, Mustafa. “Batum’da Son Türk İdaresi (1921).” VAKANÜVİS - Uluslararası Tarih Araş- tırmaları Dergisi. Vol. 2 (2017) https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/368105 (son erişim 12 Nisan 2021)
Tsurtsumia, Zaza. “Batum Bölgesi’nde Sadâ-yı Millet Harekâtı ve Osmanlı Yanlısı Faaliyetle- ri (1918-1921),” (Ekim 1917 Sovyet İhtilali’nin yüzüncü yılında Türk Dünyası’ndaki Ba- ğımsızlık fikri ve siyasi hareketler Sempozyumu’nda, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fa- kültesi Tarih Bölümü Türk Ocakları İstanbul Şubesi, İstanbul,16-17 Ekim 2017 sunul- muş bildiri). https://www.academia.edu/35593589/Batum_B%C3%B6lgesi_nde_Sad%C3%A2_y% C4%B1_Millet_Harek%C3%A2t%C4%B1_ve_Osmanl%C4%B1_Yanl%C4%B1s%C4 %B1_Faaliyetleri_1918_1921_ (son erişim 12 Nisan 2021)
Tsurtsumia, Zaza. 100. yılında Sovyet ihtilali ve Türk Dünyası içinde “İslam Gürcistanı Gazetesi Redaktörü Memed Abaşidze ve Batum Acara Özerklik Sorunu”. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. 2018.
ვაშაყმაძე, ზაზა. “რელიგიების როლი საქართველოში” 1918-2018.” ნაშრომი წარმოდგენილია ინტერრელიგიური დიალოგი მშვიდობისათვის” III კონფერენციაზე, რელიგიის საკითხთა სახელმწიფო სააგენტო, თბილისი, 17 ივლისი, 2018 წელი. (Vashakmadze, Zaza, “Gürcistan’da Dinlerin Rolü - 1918-2018.” Barış İçin Dinler Arası Diyalog III Konferansı’nda sunulan bildiri, Dini Meseleleri Dev- let Kurumu, Tiflis, 17 Temmuz 2018) https://religion.gov.ge/assets/Konferencia_III%20-%202018.pdf (son erişim 12 Nisan 2021)
ლეკვეიშვილი, საშა. “ბათუმი ქართულ სატირულ-იუმორისტულ პერიოდიკაში.” მუზეუმის მაცნე. IX (2017) (Lekveishvili, Sasha. “Gürcü hiciv- mizah dergilerinde Batum.” Muzeumis Macne. IX (2017)
http://217.147.235.82/bitstream/1234/293615/1/XaritonAxvledianisSaxelobisAcharisMuz eumisMacne_2017_N9.pdf (son erişim 12 Nisan 2021)
მანველიძე, ირაკლი, და ირემაძე, გელა. “გაზეთი ,,სამუსლიმანო საქართველო და აჭარის ავტონომიის საკითხი.” პოლიტიკა N 4 (10) (2018). (Manvelidze, İrak- li, ve İremadze, Gela. “İslam Gürcistanı Gazetesi ve Acara’nın Özerkliği konusu.” Politi- ka N4, (10) (2018))
Ersan, Hülya. “AGOS (1996-2005) Türkiye’de Yayınlanan Türkçe - Ermenice Gazete Üze- rine İnceleme.” Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2007.
https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/33253/208307.pdf?se quence=1 (son erişim 12 Nisan 2021)
გოცირიძე, ქეთევან. “სამოქალაქო ნაციონალიზმის ფორმირების მცდელობა 1918-1921 წლებში საქართველოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში”. სამაგისტრო ნაშრომი, ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, 2017. (Gotsiridze, Ketevan. “1918-1921’de Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti’nde Liberal Milliyetçilik Oluşturma Girişimleri”. Yüksek Lisans Tezi. Ivane Javakhishvili Tbilisi Devlet Üniversitesi, 2017.)
დიასამიძე, მალვინა. “ქართული სასკოლო განათლების სისტემის ფორმირების აქტუალური საკითხები აჭარაში 1878-1917 წლებში.” სამაგისტრო ნაშრომი, საქართველოს საპატრიარქოს წმიდა ტბელ აბუსერისძის სახელობის სასწავლო უნივერსიტეტი, 2019. (Diasamidze, Malvina. “1878-1917’de Acara’da Gürcüce Okulun Eğitim Sisteminin Oluşumunda Güncel Sorunları.” Yüksek Lisans Te- zi, St. Tbel Abuseridze Öğretim Üniversitesi, 2019) https://openscience.ge/bitstream/1/413/1/samagistro%20diasamidze.pdf (son erişim 13 Nisan 2021)
კუკულაძე, გუგული. “საქართველოს პარლამენტის როლი ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობის შენარჩუნებისთვის ბრძოლის პროცესში 1918-1920 წწ. (სამხრეთ-დასავლეთ საქართველო)”. სადოქტორო პროგრამა, ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, 2016. (Kukuladze, Guguli. “Ülkenin Bölgesel Bütünlüğünün Korunması Mücadelesinde Gürcistan Parla- mentosunun Rolü 1918-1920. (Güney-Batı Gürcistan)”. Doktora Programı. Batum Shota Rustaveli Devlet Üniversitesi, 2016 )
ქუცნიაშვილი, ლიანა. “რელიგიური ვითარება აჭარაში (XIX საუკუნის 70- იანიწლები- 1904 წელი).” სადოქტორო პროგრამა, საქართველოს საპატრიარქოს წმიდა ანდრია პირველწოდებულის სახელობის ქართული უნივერსიტეტი, 2019). (Kutsniashvili, Liana. “Acara’da Dini Durum (XIX yüzyılın 70’leri - 1904).” Doktora tezi, SANGU, 2019.
http://dl.sangu.edu.ge/pdf/dissertacia/lianaqucniashvili.pdf (son erişim 12 Nisan 2021)
Civil.ge. “მთავრობამ ბათუმის ოლქის განსაკუთრებულ რწმუნებულად გრიგოლ გიორგაძე დანიშნა”. (Civil.ge. “Hükümet, Grigol Giorgadze’yi Batum böl- gesinin özel temsilcisi olarak atadı”) son erişim 28 Şubat 2021 https://civil.ge/ka/archives/382466
Civil.ge. “ბათუმის ოლქის გენერალ-გუბერნატორად ბენია ჩხიკვიშვილი დაინიშნა”. (Civil.ge. “Benia Chkhikvishvili, Batum Oblastı Genel Valisi olarak atandı”) son erişim 27 Şubat 2021 https://civil.ge/ka/archives/358048
Civil.ge. “ბენია ჩხიკვიშვილი ბათომის ოლქის მცხოვრებთ მიმართავს”.(Civil.ge. “Benia Chkhikvishvili, Batum Oblastında yaşayanlara hitap ediyor”) son erişim 28 Şubat 2021 https://civil.ge/ka/archives/359018
IDFI. “ქართული პრესისა დაბეჭდვითი მედიის ცენზურის მიმოხილვა.” Son görülme 30 Aralık 2020 (IDFI. “Gürcü Basını ve Yazılı Medya Sansürünün İncelenme- si.”) https://idfi.ge/ge/georgian_press_and_print_media_review
Астраханская краеведческая коллекция. “Газета “Восточные известия.” (Astrakhan Yerel Tarih koleksiyonu” elektronik kütüphanesi. “Vostochnyye İzvestiya Gazetesi”). Son erişim 25 Ocak 2021 http://aonb.astranet.ru/kk/col9.html
Откудародом. “Изистории харьковской периодической печати (1812 - 1917 гг.), С. В. Мирошниченко.” (“Kharkov periyodik basının tarihinden (1812 - 1917), S. V. Mirosh- nichenko.” Otkudarodom). son erişim 25 Ocak 2021 https://www.otkudarodom.ua/ru/iz-istorii-harkovskoy-periodicheskoy-pechati-1812- 1917-gg-s-v-miroshnichenko
Президентская библиотека. “ЗАКОН О ПЕЧАТИ ИМПЕРАТОРА АЛЕКСАНДРА II.” (Prezidentskaya Biblioteka. “İMPARATOR ALEXANDER II BASIN YASASI”) son erişim 12 Ocak 2021 https://www.prlib.ru/history/619177
ბათუმის მერია. “ჩვენი ქალაქი -ისტორია.” (Batum Büyükşehir Belediyesi. “Bizim Şehrimiz - Tarih.” Son görülme 25 Aralık 2020) https://batumi.ge/ge/?page=show&sec=2
ბარამიძე, რუსლან. “ისტორიული პროცესების გავლენა მუსლიმ თემზე აჭარაში.” EMC. 4 მარტი 2019. (Baramidze, Ruslan. “Tarihi Süreçlerin Acara Müslü- man Toplumu Üzerindeki Etkisi.” EMC. 4 Mart 2019) https://emc.org.ge/ka/products/istoriuli-protsesebis-gavlena-religiur-temze-muslimebi- acharashi
საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა, ბიბლიოვიკი. „სამუსლიმანო საქართველოს განმათავისუფლებელი კომიტეტი” (Gürcistan Ulusal Parlamento Kütüphanesi, Bibliovik.”İslam Gürcistan’ı Kurtuluş Komitesi”). Son erişim 23 Şubat 2020
http://www.nplg.gov.ge/wikidict/index.php/სამუსლიმანო_საქართველოს_განმათავ ისუფლებელი_კომიტეტი
საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა. “ტფილისის უწყებანი.” საქართველოს გაზეთები. (Gürcistan Parlamentosu Ulusal Kütüphanesi. “Tiflis Uts’q’ebani.” Gürcistan Gazeteleri.) Son görülme 1 Ocak 2021. http://www.nplg.gov.ge/paperge/ka/browse/002934/
საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა. “მემედ ბეგ აბაშიძე (სანჯაყ-ბეგაბაშიძე).” Son erişim 26 Aralık 2020. (Gürcistan Ulusal Kütüphanesi. “Memed Bey Abaşidze”) http://www.nplg.gov.ge/ilia/ka/00000029/
საქართველოს საკანამდებლო მაცნე. “საქართველოს კონსტიტუცია (1921 წლის 21 თებერვალი).” (Legislative Herald of Georgia. “Gürcistan Anayasası (21 Şubat 1921).” Son erişim 25 Aralık 2020) https://www.matsne.gov.ge/ka/document/view/4801430?publication=0
ქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა. “Закавказский вестник.” (Gürcistan Parlamentosu Ulusal Kütüphanesi. “Zakavkazski Vestnik” ). Son erişim 11 Ocak 2021 http://www.nplg.gov.ge/paperge/ka/browse/001498/set/