“Muahede, Sosyalist, İnsaniyet ve İştirak Gazeteleri Neden Kapatıldı?” Bir İstizahın Meclisi Mebusan’daki Yankısı

İkinci Meşrutiyet yıllarında İttihat ve Terakki tarafından basına yönelik politikalar sonu cunda, Osmanlı Demokrat Fırkası ve Osmanlı Sosyalist Fırkası’nın yayın organlarından olan Muahede, Sosyalist, İnsaniyet, İştirak gibi gazeteler kapatılmış ve yazarları da tutuklanmışlardır. Gümülcine Mebusu İsmail Hakkı Bey, bu olaylara tepki göstermiş ve adı geçen gazetelerin kapatılması sebebinin Sadrazam tarafından açıklanmasını isteyen bir takrir sunmuştur. Bu takririn Meclis’te oluşturduğu yankı, söz konusu olayların mebuslar tarafından iki ayrı noktada değerlendirildiğini göstermiştir. Bu çerçevede birinci görüşte yer alanlar, örfi idarenin tutuklama muamelelerinin tenkit edilemeyeceği noktasında odaklanırken, diğer görüş ise söz konusu olayları kanuna aykırı bularak, haksız girişimler olarak görmüşlerdir.

Why Are Muahede, Sosyalist, İnsaniyet, and İştirak Newspapers Closed? Echo of an Exception in Parliament Mebusan

As a result of the policies followed by the Committee of Union and Progress towards the press during the Second Constitutional Monarchy, newspapers such as Muahede, Sosyalist, İnsaniyet, İştirak which were the media organs of the Democrat and Socialist parties, were closed and their authors were also arrested. The deputy of Komotini, İsmail Hakkı Bey reacted and gave a parlimentary question to the Grand Vizier to explain why the afore- mentioned newspapers were closed. There percussions of this requesting in the Parliament showed that the MPs evaluated the aforementioned events at two different points; those focused on the point that the detention procedures of the martial law could not be critici- zed, while according to others the procedure was unlawful and evaluated as unfair attempts.

PDF

___

BEO, 3539-265418-0, 12.04.1327.
DH. EUM. KADL, 21-76-002, 15.12.1328.
DH.EUM.KDL., 12-4-001, 24.03.1329.
DH.EUM.KADL., 14-41-001, 19.04.1329.
DH.SYS., 55-34-003, 15.05.1329.
İ.HB., 73-26-002, 11.01.1329.
İ.HB., 84-1-001, 12.04.1329.
MF. MKT, 1164-70-1, 15.12.1328.
Düstur. Tertib-i Sani. C 1. 24 Cemaziyelahir 1326- 27 Şevval 1327 (10 Temmuz 1324- 29 Teşrinievvel 1325). Dersaadet: Matbaa-i Osmaniye, 1329.
Meclisi Mebusan Zabıt Ceridesi. (15 Kânunuevvel 1326). Devre: I, Cilt: 1, İçtima Senesi: 3, İnikat: 19.
İnsaniyet
Muahede
Sosyalist
Aslan, Taner. “Pertev Tevfik ve Muahede Gazetesi”. Turkish Studies. 6/3, Summer 2011, 523-565.
Benlisoy, Foti; Çetinkaya, Y. Doğan. “İştirakçi Hilmi”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Sol. C 8. İstanbul: İletişim Yayınları, 2007, 165-183.
Doğaner, Yasemin. “Hürriyet ve Modernleşme Enstrümanı Olarak Osmanlı’da Basın”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. C 29, S 1, Haziran 2012, 109-121.
İnuğur, M. Nuri. Basın Yayın Tarihi. İstanbul: Der Yayınları, 2005.
Karakoç, İrfan. “Osmanlı Basınında Öncü Bir Sosyalist Dergi: İştirak”. Müteferrika. S 15, Yaz 1999, 97-111.
Koloğlu, Orhan. Osmanlı Dönemi Basınının İçeriği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fa- kültesi Yayınları, 2010.
Öymen, Onur. Bir Propaganda Silahı Olarak Basın, Dünyada ve Türkiye’de Sansür, Baskı ve Yönlen- dirme. 2. Basım. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2014.
Özdilli, Mesude Sezer. “II. Meşrutiyet Döneminde Bir Muhalif Gazete ve Gazeteci: Türkiye Gazetesi ve Şirvânizâde Mahmud Tahir”. Tarih İncelemeleri Dergisi. XXVIII/2, 2013, 429- 470.
Sayılgan, Aclan. Türkiye’de Sol Hareketler. İstanbul: Doğu Kütüphanesi, 2009.
Şapolyo, Enver Behnan. Türk Gazeteciliği Tarihi. Ankara: Güven Matbaası, 1969.
Temür, Haydar. “Kendi Yayınları Çerçevesinde Osmanlı Sosyalist Fırkası Çevresinin Fikirle- ri”. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. S 60, Bahar 2017, 233-276.
Tunaya, Tarık Zafer. Türkiye’de Siyasal Partiler. 1. Cilt. İstanbul: İletişim Yayınları, 2007.
Tunaya, Tarık Zafer. Türkiye’de Siyasal Gelişmeler (1876-1938). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniver- sitesi Yayınları, 2009.
Tunçay, Mete. Türkiye’de Sol Akımlar I (1908-1925). İstanbul: BDS Yayınları, 1991.
Yıldırım, Kadir. Osmanlı’da İşçiler (1870-1922), Çalışma Hayatı, Örgütler, Grevler. İstanbul: İleti- şim Yayınları, 2013.