Osmanlı İstanbul’unda Müslüman Kadınların Mekân Kullanımları

Osmanlı toplumunda kadının sokakları kullanamadığı, toplumsal hayata dahil olamadığı, pencereden dahi bakamadığı yönünde yaygın bir inanış vardır. Bu çalışmanın amacı, kayıtlarda görünür olmayan kadınların, gündelik hayata sanılandan daha fazla dahil olduklarını göstermektir. Bunun için 1513-1663 yıllarını kapsayan İstanbul Kadı Sicilleri, döneme ait Mühimme Defterleri, dönem kronikleri, gravürler ve gündelik hayata dair önemli bilgiler veren seyahatnameler kullanılmıştır. Coğrafi bilgi sistemleri kullanılarak kadınların şehir kullanımları haritalanmış, böylelikle kadınların gündelik hayatlarında kamusal alanı sanılandan daha fazla ve daha çeşitli şekillerde kullandıkları gösterilmek istemiştir.

Everyday Lives of Women and Their Use of Space in Ottoman Istanbul

There is a common belief that in Ottoman society, women were not allowed to use public space, participate in social life or even stare out of the window. The purpose of this study is to show that women who were not visible in the records were more involved in the public sphere than they are thought to be. This study relies on Istanbul Qadi (Court) Registers (covering the years 1513-1663), Muhimme Registers of the period, contemporary chronicles, engravings and travelogues which provide important information about daily life. In addition, GIS (geographical information system) is also used for mapping women’s activities across the city in order to show that women took part in the public sphere in various ways in their everyday lives.

PDF

___

Bab Şeriyye Sicilleri (BM), No: 3 ve 150.
Balat Şeriyye Sicilleri (BTM), No: 2.
Eyüp Şeriyye Sicilleri (EM), No: 3 ve 90.
Galata Şeriyye Sicilleri (GM), No: 5, 7, 15, 20 ve 90.
Hasköy Şeriyye Sicilleri (HM), No: 5 ve 10.
İstanbul Şeriyye Sicilleri (İM), No: 3, 18 ve 24.
Üsküdar Şeriyye Sicilleri (ÜM), No: 1, 2, 5, 9, 14, 17, 26, 51, 56 ve 84.
Mühimme Defterleri (MD): 5, 6, 7 ve 12 Numaralı.
Altınay, Ahmet Refik, Onuncu Asr-ı Hicride İstanbul Hayatı, Kültür bakanlığı Yayınları, Ankara, 2000.
Artan, Tülay, “Fener”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c: 12, s.341-342, 1996.
Bassano, Luigi, Kanuni Dönemi Osmanlı İmparatorluğu’nda Gündelik Hayat, Yeditepe Yayınları, İstanbul, 2015.
Behar, Cem, Bir Mahallenin Doğumu ve Ölümü (1494-2008), Yapı Kredi yay., İstanbul, 2014.
Bozkurt, Nebi, “Mezarlık”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 29, s. 519-522, 2004.
Çelebi, Evliya, Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnâmesi: İstanbul, 1. Kitap, 1. Cilt, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, Ocak 2008.
Eyice, Semavi, “Çeşme”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c:8, s.277-287, 1993,
Faroqhi, Suraiya, Hacılar ve Sultanlar (1517-1638), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1995.
Faroqhi, Suraiya, Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam: Ortaçağ’dan Yirminci Yüzyıla, Tarih Vakfı Yurt Yayınla- rı, İstanbul, 2002.
Faroqhi, Suraiya, Osmanlı Dünyasında Üretmek, Pazarlamak, Yaşamak, Yapı Kredi yay., İstanbul, 2004.
Faroqhi, Suraiya, “18. Yüzyıl Anadolu Kırsalında Suç, Kadınlar ve Servet”, Modernleşmenin Eşiğinde Osman- lı Kadınları, Editör: Madeline C. Zilfi, Tarih Vakfı Yurt yay., İstanbul, 2009.
Gerlach, Stephan, Türkiye Günlüğü 1573-1576, cilt:1, Kitap yayınevi, İstanbul, 2010.
Ghobrial, John-Paul, Fısıldaşan Şehirler: 17. Yüzyılda İstanbul, Londra ve Paris arasında Bilgi Akışı, Küre Yayınları, İstanbul, 2020.
Hamadeh, Shirine, Şehr-i Sefa: 18.Yüzyılda İstanbul, İletişim yay., İstanbul, 2010.
İnalcık, Halil, “İstanbul”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, cilt: 23, 2001, s.220-239.
İpşirli, Mehmet, “Harem”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c:16, s.135-138, 1997.
İşli, Necdet, “Ayas Paşa Mezarlığı”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, cilt: 4, 1991, s. 204.
Kafadar, Cemal, Kim Var İmiş Biz Burada Yoğ İken, Metis yay., İstanbul, 2009.
Khoury, Dina Rizk, “Terlikler Kapıda mı, Kapalı Kapılar Ardında mı: Ev İçinde ve Kamusal Mekanda Musullu Kadınlar” Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları, Editör: Madeline C. Zilfi, Tarih Vakfı Yurt yay., İstanbul, 2009.
Montaqu, Lady, Türkiye Mektupları 1717-1718, Tercüman 1001 Temel Eser Yayınları, İstan- bul ?
Müller, Georgian Max, İstanbul’dan Mektuplar, Tercüman Yayınları, İstanbul, 1978.
Neava, Dorina L., Eski İstanbul’da Hayat, Tercüman Yayınları, İstanbul, 1978.
Nicolay de Nicolas, Muhteşem Süleyman’ın İmparatorluğu’nda, Kitap Yayınevi, İstanbul, 2014.
Özcan, Abdülkadir, “Hac”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c: 14, s. 400-408, 1996.
Pardoe, Miss (Julia), Şehirlerin Ecesi İstanbul: Bir Leydinin Gözüyle 19.yyda Osmanlı Yaşamı, Kitap yay, İstanbul, Ekim 2004.
Refik, Ahmed, Eski İstanbul Manzaraları (1553-1839), Timaş Yayınları, İstanbul, 1998.
Schweigger, Salomon, Sultanlar Kentine Yolculuk 1578-1581, Kitap yayınevi, İstanbul, 2014.
Selâniki Mustafa Efendi, Tarih-i Selâniki I, Haz: Mehmet İşpirli, Türk Tarih Kurumu yayınla- rı, Ankara, 1999.
Sert Özlem, “Izgara Plan Uygarlık; Kent tarihi, Uygarlık Tarihi Yazımı ve Akdeniz’de Ulus- lararası Güç Mücadelesi”, Doğu Batı Düşünce Dergisi, Sayı 68, 2014, s. 24-54.
Tarım Ertuğ, Zeynep, “İmaret”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c:22, s.219-220, 2000
Tournefort, Joseph de, Tournefort Seyahatnamesi, Cilt: II, Kitap yayınevi, İstanbul, 2013.