Sunuş Yolu ile Öğretme Yaklaşımı ve Coğrafya Derslerinde Uygulanması: Örnek Bir Ders Planı (Dünya’nın İç Yapısı)

2005’te hazırlanan, 2011’de güncellenen ve 2018’de kapsamlı bir değişikliğe uğrayan coğrafya dersi öğretim programının nasıl gerçekleştirilebileceğine ilişkin somut uygulama ve etkinlik örnekleri sınırlıdır. Bu çalışmada, coğrafya dersi konularının öğretiminde sıklıkla kullanılan, bilişsel nitelik taşıyan ve anlamlı öğrenmenin oluşturulmasını savunan sunuş yolu ile öğretme yaklaşımı incelenmiştir. Öğretim etkinliklerini planlamanın önemi açıklanmış, sunuş yolu ile öğretme stratejisinin sınıflara nasıl taşınabileceği ile ilgili örnek oluşturmak amacı ile “Dünya’nın İç Yapısı” konusu üzerine bir ders planı örneği hazırlanmıştır. Çalışmanın amacı, coğrafya dersi öğretiminde yaygın olarak kullanılan öğretme yaklaşımlarından biri olan sunuş yolu ile öğretme stratejisi incelemek ve bu stratejinin sınıflara nasıl taşınabileceği ile ilgili örnek bir ders planı hazırlamak ve bu planın geliştirilmesi için öneriler de bulunmaktır. Araştırmada doküman incelemesi yöntemi ve betimsel-yorumlayıcı analiz tekniği kullanılmıştır. Materyallerden yararlanarak ve öğrencilerin aktif katılımı ile konu işlenmiş ve ezberden kaçınılmıştır. Bu şekilde bilginin öğrenci için daha anlamlı hâle gelmesi sağlanmıştır. Yapılan taramalarda sunuş yolu ile öğretme stratejisinin coğrafya derslerinde yaygın olarak kullanıldığı ortaya çıkmıştır. Sunuş yolu ile öğretme yaklaşımı ile coğrafya dersi öğretiminde öğretilecek konu genelden özele doğru ayrıntılandırılmalıdır. Anlamlı öğrenmenin meydana gelmesi için yeni ve eski bilgiler birbirleri ile ilişkilendirilmeli, farklılık ve benzerlikler belirtilmeli, bol bol örnek verilmeli ve anlaşılmayan noktalar açıklanmalıdır. Öğrencinin pasif alıcı konumda olmasından kaçınılmalıdır. Bu çerçevede çalışmanın yapılacak çalışmalara katkı sunması umulmaktadır.

The Expository Teaching Approach and Application in Geography Courses: An Example Lesson Plan (Internal Structure of the Earth)

There are limited examples of practical applications and activities on how the geography curriculum, which was prepared in 2005, updated in 2011 and underwent a comprehensive change in 2018, can be implemented. In this study, the expository teaching approach is examined which advocates the formation of the most used cognitive and meaningful learning in geography lesson teaching. The importance of planning teaching activities was explained and a lesson plan template was created. Then, a lesson plan on “The Inner Structure of the Earth” is presented as example of how the expository teaching strategy could be aplied in geography classes. The aim of the study is to examine the expository teaching approach which is one of the most used strategies in teaching geography lesson and to prepare a sample lesson plan and suggestions about how this strategy can be moved to classes. The method of document examination and descriptive-interpretive analysis technique were used in the research. By using the materials and actively participating in the students, the subject was processed and avoided from rote learning. It was revealed that the the expository teaching approach was widely used in geography lessons. The subject that will be taught in geography teaching with the expository teaching approach through presentation should be elaborated from general to specific. The student should be avoided from being a passive recipient. It is hoped that the study will contribute to the work to be done. Keywords: The expository teaching strategy; Geography; Geography teaching; Lesson plan.

PDF

___

Altun, O. (2017). Coğrafya öğretiminde beyin temelli öğrenmenin akademik başarı ve tutuma etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Akbulut, G. (2004). Coğrafya ve aktif öğretim yöntemleri. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 65-77.
Akınoğlu, O. (2004). Yapılandırmacı öğrenme ve coğrafya öğretimi. Marmara Coğrafya Dergisi, 10, 73-94.
Akşit, F. (2007). Coğrafya öğretiminde aktif öğrenmenin akademik başarı ve tutum üzerine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Aksoy, B. (2004). Coğrafya öğretiminde probleme dayalı öğrenme yaklaşımı. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Akyol, Ç. (2000). Coğrafya eğitiminde gelişmeler ve temel sorunlar. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Arslan, A. (2016). Öğretim stratejileri ve öğrenme stratejileri. T. Y. Yelken, (Ed.), Öğretim ilke ve yöntemleri (4. baskı) içinde (185-222). Ankara: Anı Yayıncılık.
Arslangilay, S. (2016). Öğretim ve öğrenme stratejileri. S. Güven ve M. A. Özerbaş, (Ed.), Öğretim ilke ve yöntemleri (2. baskı) içinde (176-189). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Artvinli, E. (2010). Coğrafya derslerini yapılandırmak: Aksiyon (eylem) araştırmasına dayalı bir ders tasarımı. Marmara Coğrafya Dergisi, 21, 184-218.
Artvinli, E., Kılıçaslan, A. ve Bulut, İ. (2003). Trabzon’daki liselerde coğrafya öğretmenlerinin etkili öğretme ve ders işleme becerilerinin öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 8(10), 21-41.
Atalay, İ. (2012). Genel fiziki coğrafya (7. baskı). İzmir: META Basım Matbaacılık Hizmetleri.
Ausubel, D. P. (2000). The acquisition and retention of knowledge: A cognitive view. Dordrecht: Springer Science+Business Media.
Aydın, F. ve Güngördü, E. (2015). Coğrafya eğitiminde özel öğretim yöntemleri (1. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Barış, Ş. (2016). Coğrafya öğretiminde disiplinler arası yaklaşıma dayalı GEMS uygulamaları: Trabzon BİLSEM örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Bayat, S. (2016). Öğrenme-öğretme sürecinin planlanması. S. Çelenk, (Ed.), Öğretim ilke ve yöntemleri (1. baskı) içinde (343-363). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Benek, S. ve Doğan, A. (2016). Coğrafya öğretim yöntem ve tekniklerinin coğrafya öğretimine etkisinin araştırılması: Adıyaman kenti örneği. Marmara Coğrafya Dergisi, 34, 21-34.
Boztepe, M. (2010). Ortaöğretimde coğrafya öğretiminin niteliği ilgili sorunlar ve çözüm yolları (Ereğli/Konya örneğinde). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri (13. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Ceylan, D. (2017). Coğrafya eğitiminde 5E modeliyle uygulanan bağlam temelli öğretim yaklaşımının akademik başarıya etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Demiralp, N. (2007). Coğrafya eğitiminde materyaller ve 2005 coğrafya dersi öğretim programı. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(1), 373-384.
Doğanay, H. ve Zaman, S. (2002). Orta öğretim coğrafya eğitiminde hedeflerstratejiler ve amaçlar. Doğu Coğrafya Dergisi, 7(8), 7-25.
Engin, H. (2010). Coğrafya eğitiminde sürdürülebilir kalkınma, sürdürülebilirlik eğitimi ve çevre eğitimi konularının kazandırılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Erden, E. ve Akman, Y. (2001). Gelişim ve öğrenme (10. baskı). Ankara: Arkadaş Yayınevi.
Erinç, S. (2000). Jeomorfoloji I (5. baskı). İstanbul: Der Yayınevi.
Ekşioğlu, S. (2016). Öğretimi planlama. S. Güven ve M. A. Özerbaş, (Ed.), Öğretim ilke ve yöntemleri (2. baskı) içinde (113-144). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Gümüş, N. (1993). Ortaöğretim kurumlarında coğrafya öğretimi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Gürsoy, A. (1992). Türkiye’de orta öğretim kurumlarında coğrafya öğretimi sorunları ve çözüm önerileri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Işık, S. (2002). Coğrafya öğretiminde soru-cevap yönteminin etkililiği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Kara, Y. ve Özgün-Koca, S. A. (2004). Buluş yoluyla öğrenme ve anlamlı öğrenme yaklaşımlarının matematik derslerinde uygulanması: “iki terimin toplamının karesi” konusu üzerine iki ders planı. İlköğretim-Online, 3(1), 2-10.
Karasar, N. (2007). Bilimsel araştırma yöntemi (17. baskı). Ankara: Nobel Yayınları.
Kaya, N. (2012). Türkiye’de coğrafya eğitimi: Öğretim programı, öğretmen eğitimi ve ders kitapları boyutu. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Kayabaşı, Y. (2015). Öğretim etkinliklerinin planlanması. Y. Budak, (Ed.), Öğretim ilke ve yöntemleri (1. baskı) içinde (473-498). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Kesler, T. (2007). Coğrafya eğitimi ve teknoloji kullanımı: Yeni öğretim metotları ve teknolojik modellerin orta öğretimdeki rolü. Yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Kocalar, A. O. ve Demirkaya, H. (2017). Geography Teachers’ Views on effective geography teaching. Review of International Geographical Education Online, 7(3), 332-346.
Koçak, M. ve Ünlü, M. (2013). Coğrafya öğretiminde probleme dayalı öğrenme yaklaşımının öğrenci performansı ve motivasyonu üzerine etkisi. Marmara Coğrafya Dergisi, 28, 526-543.
Komisyon. (2016). Ortaokul fen bilimleri 6. sınıf (2. baskı). Milli Eğitim Bakanlığı yayınları: 6025.
Köşker, N. (2012). Coğrafya eğitiminde yer temelli öğretim yaklaşımına ilişkin öğretmen görüşleri. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Kula, S. (2015). Öğretim stratejileri. Y. Budak, (Ed.), Öğretim ilke ve yöntemleri (1. baskı) içinde (329-356). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2003). Millî Eğitim Bakanlığı eğitim ve öğretim çalışmalarının plânlı yürütülmesine ilişkin yönerge. Millî Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi, 2003-2551, 438-448.
Nuhoğlu, S. (2010). Coğrafya öğretiminde örnek olay incelemesi yönteminin öğrencilerin akademik başarısına etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Oğuzkan, F. (1989). Orta dereceli okullarda öğretim: amaç, ilke, yöntem ve teknikler (2. baskı). Ankara: Emel Matbaacılık.
Özden, M. (1988). Coğrafya öğretiminde programlı öğretim yönteminin uygulanabilirliği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Özay, E. (2003). Ortaöğretim coğrafya eğitimi ve öğretiminde gezi-gözlem metodunun öğrenci başarısı üzerine etkisi ve diğer öğretim metodlarıyla karşılaştırılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Öztürk, Ç. (2004). Ortaöğretim coğrafya öğretmenlerinin öğretim yöntem ve teknikleri kullanabilme yeterlilikleri. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 75-83.
Pilli, O. (2016). Öğretim stratejileri. S. Çelenk, (Ed.), Öğretim ilke ve yöntemleri (1. baskı) içinde (107-121). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Robson, C. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri. (N. Demirkasımoğlu, Çev.). Ankara: Anı Yayıncılık. (Orijinal çalışma basım tarihi, 2011.)
Sarı, S. (2000). Coğrafya öğretimi üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Siyamoğlu, S. (2014). 5E öğrenme modeline dayalı mikro öğretim uygulamalarının coğrafya öğretimine yansımaları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Savaş, B. (2014). Öğrenme ve öğretim stratejileri. M. Arslan, (Ed.), Öğretim ilke ve yöntemleri (7. baskı) içinde (127-152). Ankara: Anı yayıncılık.
Senemoğlu, N. (2015). Gelişim, öğrenme ve öğretim (24. baskı). Ankara: Yargı Yayınevi. Sönmez, V. (2015). Öğretim ilke ve yöntemleri (8. baskı). Ankara: Anı Yayıncılık. Ankara.
Sönmez, V. ve Alacapınar, F. G. (2016). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri (4. baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
Tanrıseven, I. (2016). Öğretimde planlama. T. Y. Yelken, (Ed.), Öğretim İlke ve yöntemleri (4. baskı) içinde (43-76). Ankara: Anı Yayıncılık.
Taşlı, İ. (1997). Öğrenci merkezli yöntemlerle coğrafya öğretimi. Yayımlanmamış doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Taşdemir, M. (2015). Öğretimin planlanması. B. Duman, (Ed.) Öğretim ilke ve yöntemleri (4. baskı) içinde (109-150). Ankara: Anı Yayıncılık.
Tatar, Y. (2016). Genel jeoloji-I. İstanbul: Cinius Yayınları.
Temizbaş, S. (2005). Coğrafya eğitiminde işbirlikli öğrenme tekniklerinden öğrenci takımları başarı bölümlerin öğrenci başarısına etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Tomal, N. (2004). Lise coğrafya öğretmenlerimizin kullandıkları öğretim yöntemleri. Milli Eğitim Dergisi, 162.
https://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/162/tomal.htm
Ulutaş, B. (2015). Doküman incelemesi. F. N. Seggie ve Y. Bayyurt, (Ed.), Nitel araştırma (1. baskı) içinde (279-297). Ankara: Anı Yayıncılık.
Ünal, Ç. (2012). Bilişsel kuramların coğrafya eğitimi ve öğretiminde uygulanabilirliği. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 345-360.
Ünlü, M. (2014). Coğrafya öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Nitel araştırma yöntemleri (2. baskı). Ankara: Seçkin Yayınları.
Yüksek Öğretim Kurulu (2018). Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp