İlkokul Yöneticilerinin Sâhip Olması Gereken Hizmetkâr Liderlik Özelliklerine İlişkin Öğretmen Görüşleri

Bu araştırmanın amacı, öğretmenlerin görüşlerine göre ilkokul yöneticilerinin sâhip olması gereken hizmetkâr liderlik özelliklerini belirlemektir. Araştırma nitel araştırma yaklaşımıyla desenlenmiştir. Araştırılan değişkenin doğasına uygunluğu nedeniyle, araştırmada olgu bilim deseni kullanılmıştır. Araştırmacılar tarafından hazırlanan altı açık uçlu soru ve bu sorulara bağlı alt sorulardan oluşan yarı yapılandırılmış görüşme formu veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Amaçlı örnekleme yöntemlerinden kartopu örnekleme yöntemi ile katılımcılar belirlenmiştir. Bu bağlamda, 2015-2016 eğitim öğretim yılında Şanlıurfa ili merkez ilçelerdeki ilkokullarda çeşitli projelerde görev almış 10 öğretmenle görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Katılımcılara okul müdürlerinin hizmetkâr liderlik özelliklerini belirlemeye yönelik 5 boyutla (empati, özgecil davranışlar, alçakgönüllülük, adâlet, dürüstlük) ilgili sorular yöneltilmiştir. Görüşme sonunda elde edilen veriler, betimsel analiz yöntemiyle, belirtilen beş temada sınıflandırılmıştır. Araştırmada, ilkokul öğretmenlerinin görüşlerine ilişkin olarak; ilkokul yöneticilerinin etkili iletişim becerisine sâhip olma, meslekî bilgi ve beceriye sâhip olma, işbirlikçi olma, âdil olma, özeleştiri yapma, problem çözme becerisine sâhip olma ve güven verme gibi birtakım özelliklere sâhip olması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Sonuç olarak öğretmenlerin hizmetkâr bir lider olarak okul yöneticilerinden beklentilerinin yüksek olduğu ve farklı becerilere sâhip olmalarını bekledikleri söylenebilir. Bu doğrultuda okuluna hizmetkâr lider olarak katkı sunan bir yöneticinin beşerî, kavramsal ve teknik becerilerin tamamında yeterli olması gerektiği anlaşılmaktadır. Bu doğrultuda eğitim yöneticisi seçiminde, yetiştirilmesinde ve geliştirilmesinde bu becerilerin tamamının dikkate alınması gerekmektedir

Teacher’s Opinions Related to Servant Leadership Qualities of Primary School Principals

The aim of this study is to determine the properties of servant leadership that primary school administrators should have according to the views of primary school teachers. The study has been designed with a qualitative research approach. One of the Qualitative research designs, the Phenomenon approach which is appropriate to the nature of the research has been used in the study, six open-ended questions and semi-structured interview form consisting of sub-questions related to these questions prepared by the researcher have been used to collect data. One of the oriented sampling methods, snowball sampling method has been used in this study. In this context interviews have been conducted with 10 teachers who took part in various projects during the 2015-2016 academic year in primary schools in the central district of Sanlıurfa province. Questions related to the five dimensions (empathy, altruistic behavior, modesty, justice, honesty) have been posed to the Participants to determine the servant leadership properties of the school administrators. The data obtained at the end of the interview have been classified in these 5 themes via descriptive analysis. In the study, primary school administrators should have some properties such as having the skills of effective communication, having the professional knowledge and skills, being cooperative, being fair, having self-criticism, solving problems and assuring according to the views of primary school teachers

PDF

___

Açıkalın, A. ve Turan, S. (2011). Bir anlam köprüsü inşa etme aracı olarak okullarda etkili iletişim. Ankara: Önder Matbaacılık.

Akdöl, B. (2015). Hizmetkâr liderlik. İstanbul: Derin Yayınları.

Akyüz, B. (2012). Hizmetkâr liderlik davranışlarının örgütsel adâlet, örgütsel vatandaşlıkdavranışları ve performans üzerine etkisi: Eğitim sektörü üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış doktora tezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Akyüz, B. (2014). Yönetimde hizmetkâr liderlik. Ankara: Gece Kitaplığı Yayınevi.

Argon, T. (2004). İlköğretim kurumlarındaki yöneticilerin liderlik ve yöneticilik özelliklerine ilişkin görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(7), 81-98.

Aslan B. ve Yıldırım N. (2004, Temmuz). Okul yöneticisinden beklentiler. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Malatya.

Aslan, M., Özer, N. ve Bakır, A. A. (2009). Okul kültürüne ilişkin yönetici ve öğretmen görüşleri: Nitel bir araştırma. İlköğretim Online, 8(1), 268-281.

Aslan, Ş. ve Özata, M. (2011). Sağlık çalışanlarında hizmetkâr liderlik: Dennis-Winston ve Dennis-Bocernea hizmetkâr liderlik ölçeklerinin geçerlik ve güvenirlik araştırması. Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18(1), 139-154.

Avolio, B. J. ve Locke, E. E. (2002). Philosophies of leader motivation: Altruism versus egoism. Leadership Quarterly, 13(2), 169-191. Bakan, İ. ve Büyükbeşe, T. (2010). Liderlik "türleri" ve "güç kaynakları"na ilişkin mevcut-gelecek durum karşılaştırması: Eğitim kurumu yöneticilerinin algılarına dayalı bir alan araştırması. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12(19), 73-84.

Bakan, İ. ve Doğan, F. İ. (2012). Hizmetkâr liderlik. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 1-12.

Balay R., Kaya, A. ve Yılmaz, R. (2014). Eğitim yöneticilerinin hizmetkâr liderlik yeterlilikleri ile farklılıkları yönetme becerileri arasındaki iliş- ki. Eğitim Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 4(1), 230-248.

Balyer, A. ve Gündüz, Y. (2011). Değişik ülkelerde okul müdürlerinin yetiş- tirilmesi: Türk eğitim sistemi için bir model önerisi. Kuramsal Eğitim Bilim, 4(2), 182-197.

Balyer, A. ve Gündüz, Y. (2013). Öğretim lideri olarak okul müdürlerinin öğrencilerin akademik başarısı üzerindeki etkisinin incelenmesi. Balı- kesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(29), 107-128.

Banoğlu, K. ve Peker, S. (2012). Öğrenen örgüt olma yolunda ilköğretim okul yöneticilerinin okullarına ve kendilerine ilişkin algı durumları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43, 71-82.

Baytok, A. ve Ergen, F. D. (2013). Hizmetkâr liderliğin örgütsel vatandaşlık davranışına etkisi: İstanbul ve Afyonkarahisar’daki beş yıldızlı otel işletmelerinde bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 5(4), 105-132.

Bell, J. (1999). Doing your research project. Buckingham, USA: Open University Press.

Büyüktatlı, M. (2015). Okul yöneticilerinin duygusal zeka düzeyleriyle hizmetkâr liderlik davranışları arasındaki ilişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Mevlana Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Can, N. (2010). Öğretmen liderliğinde müdürlerin etkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27, 57-66.

Cassel, J. ve Holt, T. (2008). The servant leader-mature and thoughtful board members work for the common good-not for individual gain. American School Board Journal, 195, 34-35.

Cerit, Y. (2007). İlköğretim okulu müdürlerinin hizmet yönelimli liderlik rollerini gerçekleştirme düzeyleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 88-98.

Cerit, Y. (2008). İlköğretim okulu müdürlerinin hizmet yönelimli liderlik davranışlarının öğretmenlerin tükenmişliklerine etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 55, 547-570.

Cerit, Y. (2009). The effects of servant leadership behaviours of school principals on teachers’ job satisfaction. Educational Management Administration Leadership, 37(5), 600-623.

Coşkunlar, E. (2011). Belediyelerde yöneticilerin hizmetkâr liderlik rollerine ilişkin personel görüşleri (Eskişehir ili örneği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü- sü.

Çelik, V. (2013). Eğitimsel liderlik. Ankara: Pegem A Yayıncılık.

Çelikten, M. (2001). Etkili okullarda karar süreci. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(11), 1-12.

Çetin, H. (2014). Otel işletmelerinde hizmetkâr liderliğin çalışanların iş tatmini ve işten ayrılma niyeti üzerine etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi, Nevşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi.

Çiçek, O. (2015). Eğitim örgütlerinde hizmetkâr liderliğe yönelik bir araş- tırma. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Eskişehir Osmangazi Üni- versitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.

Dal, L. (2014). Hizmetkâr liderlik ile lider-üye etkileşimi arasındaki ilişki: Bir devlet üniversitesinde araştırma. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Dal, L. ve Çorbacıoğlu, S. (2014). Hizmetkâr liderlik davranışları ve lider-üye etkileşimi ilişkisi: Bir devlet üniversitesi üzerine araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(4), 287-310.

DeGraaf, D. G., Tilley, C. ve Neal, L. L. (2001). Servant-leadership characteristics in organizational life. Voices of Servant-Leadership Series, Booklet 6. Indianapolis: Greenleaf Center for Servant-Leadership.

Dinçer, M. K. ve Bitirim, S. (2007). Kurum kültürü çalışmalarında hizmetkâr liderlik anlayışı ile değer yaratmak. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 28, 61-72.

Duyan, E. C. (2012). Hizmetkâr liderlik: Çalışan iyilik hali ve çalışma ya- şamının kalitesi ile ilişkileri üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış doktora tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Duyan, C. ve Dierendonck, D. V. (2014). Hizmetkâr liderliği anlamak: Teoriden ampirik araştırmaya doğru. Sosyoloji Konferansları Dergisi, 49(1), 1-32.

Ekinci, A. (2015). Okul müdürlerinin hizmetkâr liderlik davranışları ölçeğinin geliştirilmesi ve hizmetkâr liderlik davranışlarının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 40(179), 341-360.

Ergen, F. D. (2013). Hizmetkâr liderliğin örgütsel vatandaşlık davranışına etkisi: İstanbul ve Afyonkarahisar’daki beş yıldızlı otel işletmelerinde bir araştırma. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Fındıkçı, İ. (2013). Bir gönül yolculuğu hizmetkâr liderlik. Ankara: Alfa Yayıncılık.

Greenleaf, R. K. (1977). The servant as leader. New York: Paulist Press.

Greenleaf, R. K. (1998). The servant as leader. New York: Paulist Press.

Güler, A., Halıcıoğlu, M. B. ve Taşğın, S. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.

Gümüşeli, A. İ. (2001). Çağdaş okul müdürünün liderlik alanları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 21, 531-548.

Helvacı, M. A. (2010). İlköğretim okulu yöneticilerinin etik liderlik davranışı gösterme düzeyleri. Zeitschrift Für Die Welt Der Türken/Journal Of World Of Turks, 2(1), 391-410.

Işık, H. (2003). Okul müdürlerinin yetiştirilmelerinde yeni bir model önerisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 206-211.

Işıkoğlu, N. (2005). Eğitimde nitel araştırma. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 20(5), 158-165.

Joseph, E. E. ve Winston, B. E. (2005). A correlation of servant leadership, leader trust, and organizational trust. Leadership & Organization Development Journal, 26(1), 6-22.

Kahveci, H. (2012). İlköğretim okullarında hizmetkâr örgüt liderliğinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.

Kırmızı, İ. (2014). Sivil toplum kuruluşlarında hizmetkâr liderliğin rolü: Kütahya ili örneği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Konovsky, M. A. ve Pugh, D. S. (1994). Citizenship behavior and social exchange. Academy of Management Journal, 37(3), 656-669.

Kumbetoğlu, B. (2005). Sosyolojide ve antropolojide niteliksel yöntem ve araştırma. İstanbul: Bağlam Yayınları.

Lincoln, Y. S. ve Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. Beverly Hills, Ca: Sage.

Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber. (S. Turan, Çev.). Ankara: Nobel Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 2009)

Niehoff, B. P. ve Moorman, R. H. (1993). Justice as a mediator of the relationship between methods of monitoring and organizational citizenship behavior. Academy Of Management Journal, 36(3), 527-556.

Okçu, V. (2011). Türkiye’de okul yöneticilerinin yetiştirilmesi ve atanmasına ilişkin mevcut durum, beklentiler ve öneriler. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(37), 244-266.

Organ, D. W. (1990). The motivational basis of organizational citizenship behavior. Research in Organizational Behavior, 12, 43-72.

Öner, Z. H. (2008). Hizmetkâr yöneticilik ile işe kapılma değişkenleri arasındaki ilişkide, örgütsel adâletin ara değişken olarak etkisi; Tutarlılık anlayışı ve işin karmaşıklık düzeyinin şartlı değişken olarak rolleri. Yayınlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Özan, M. B. (2006). İlköğretim okulu yöneticilerinin iletişim becerilerinin öğretmen ve yönetici bakış açısıyla değerlendirilmesi. Eurasian Journal of Educational Research (EJER), 24(8), 153-160.

Özdemir, S. (2012). İlköğretim okullarında okul kültürü ile örgütsel sağlık arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 18(4), 599-620.

Özdemir, S. ve Sezgin, F. (2002). Etkili okullar ve öğretim liderliği. Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 266-282.

Özkan, M. (2016). Liderlik hangi sıfatları, nasıl alıyor? Liderlik konulu makalelerin incelenmesi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 15(2), 615-639.

Özmutlu, İ. (2011). Bedensel engelli sporcularda antrenörlerin hizmetkâr liderlik davranışlarının sporcu tatmini ile ilişkisi. Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.

Page, D. ve Wong, T. P. (2000). A conceptual framework for measuring servantleadership. S. Adjibolosoo, (Ed.), The human factor in shaping the course of history and development. Lanham: University Press of America.

Patterson, K. A. (2003). Servant leadership: A theoretical model. Virginia Beach, VA: Regent University School of Leadership Studies.

Polat, F. (2013). Eğitim denetmenlerinin ve ilköğretim okul müdürlerinin sergiledikleri hizmetkâr liderlik düzeyi (Elazığ ili örneği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.

Sanı, F. O., Atan, Ö., Çalışkan, S. C. ve Yozgat, U. (2013). Öğretim üyelerinin hizmetkâr liderlik davranışları ve ardılları üzerine bir araştırma. Ege Akademik Bakış Dergisi, 13(1), 63-82.

Sincar, M. (2015). Teknoloji liderliği. N. Konan, (Ed.), Eğitim yönetiminde yeni liderlik yaklaşımları Cilt-1 içinde (21-41). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.

Şişman, M. (2012). Eğitimde mükemmellik arayışı etkili okullar. Ankara: Pegem A Yayıncılık.

Şahin, A. E. (2000). İlköğretim okul müdürlerinin yeterlilikleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 6(2), 243-260.

Şahin, S. (2013). İlköğretim okulu müdürlerinin yönetsel etkililik düzeyine ilişkin öğretmen görüşleri (İzmit ilçesi örneği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Şimşek, Y. ve Altınkurt, Y. (2009). Endüstri meslek liselerinde görev yapan öğretmenlerin okul müdürlerinin iletişim becerilerine ilişkin görüşleri. Akademik Bakış, 17, 1-16.

Şişman, M. (2012). Eğitimde mükemmellik arayışı etkili okullar. Ankara: Pegem A Yayıncılık.

Taha, F. ve Gedikoğlu, T. (2009). İlköğretim okulu müdürlerinin liderlik rolleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 58, 274-298.

Taylor, T. A. (2002). Examination of leadership practices of principals identified as servant leaders. Dissertation Abstracts İnternational, 63(5), 1661. Umi No. 3052221.

Tutar, H. ve Yılmaz, M. K. (2013). Genel ve örgütsel boyutuyla iletişim. Ankara: Seçkin Yayıncılık.

Uzun, A. (2015). Otel işletmelerinde hizmetkâr liderliğin tükenmişlik üzerindeki etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Üstün, A. ve Bozkurt, E. (2005). İlköğretim okulu müdürlerinin kendilerini algılayışlarına göre problem çözme becerilerini etkileyen bazı mesleki faktörlere ilişkin algılar. Kastamonu Eğitim Dergisi, 11(1), 28-46.

Yıldırım, A ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.

Yılmaz, C. (2013). Hizmetkâr liderlik ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü.