Kadın Astların Perspektifinden Kadın Yöneticiler: Hiyerarşik İlişkiler Bağlamında Nitel Bir Araştırma

Amaç – Literatürde, kadın ve erkek çalışanların kadın yöneticilerle çalışmayı genellikle tercih etmedikleri ifade edilmekte ve bu durumun nedenleri hem toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin kalıp yargılara hem de Sosyal Kimlik Teorisi perspektifiyle Kraliçe Arı Sendromu gibi olgulara dayandırılmaktadır. Bu çalışmanın temel amacı, kadın çalışanların kadın yöneticileri hakkındaki algılamalarını ve tutumlarını araştırmak ve iş yaşamında kadınlar arasındaki hiyerarşik ilişkileri mevcut yaklaşımlar ışığında tartışmaktır. Yöntem – Tümevarım yaklaşımı ve fenomenolojik araştırma deseni ile nitel bir araştırma tasarlanarak 20 farklı sektörden 40 kadın çalışana ulaşılmıştır. Elde edilen veriler MAXQDA 2020 Nitel Veri Analizi Programı aracılığı ile İçerik Analizine tabi tutulmuştur. Bulgular – Araştırmanın en önemli sonuçlardan biri, katılımcıların yüzde 38’inin erkek yönetici ile çalışmayı tercih ederken yüzde 18’inin kadın yönetici ile çalışmayı tercih etmesidir. Katılımcıların yüzde 13’ü ise tercihlerini, cinsiyet faktörünün değil, yöneticinin karakterinin ve yönetsel yetkinliğinin belirleyeceğini dile getirmişlerdir. Ayrıca araştırmaya katılanların yüzde 45’i kadın yönetici ile çalışmanın “güzel, rahatlatıcı ve güven verici bir duygu” olduğunu belirtirken yüzde 48’i “kötü, rahatsız ve tedirgin edici bir duygu” olduğunu ifade etmiştir. Katılımcıların yüzde 78’inin toplam 67 kez değindiği önemli bir konu, “kadın” ve “anne” olmaları nedeniyle kadın yöneticiler tarafından daha iyi anlaşıldıklarını hissetmeleridir. Diğer taraftan, profesyonel bir iş ilişkisinde korunması gereken resmiyetin, kadın ast ve üstler arasında korunamaması ve kimi zaman sınırların aşılması, bir dezavantaj olarak sıkça dile getirilmiştir. Tartışma – Araştırma sonuçları, kadın çalışanların erkek yöneticilerle çalışmayı tercih etme eğiliminin, literatüre paralel olarak devam ettiğini göstermiştir. Bununla birlikte, katılımcıların bu tercihinde kendi olumsuz deneyimlerinin belirleyici olduğu ve kadın yöneticileri genellikle cinsiyetten bağımsız faktörlerle değerlendirmeye çalıştıkları saptanmıştır.

Women Managers from the Perspective of Women Subordinates: A Qualitative Research in the Context of Hierarchical Relationships

Purpose – It is stated in the literature that female and male employees do not generally prefer to work with female managers, and the reasons for this are based on both stereotypes regarding gender roles and facts such as Queen Bee Syndrome from a Social Identity Theory perspective. The main purpose of this study is to investigate the perceptions and attitudes of women employees about women managers and to discuss hierarchical relationships between women in the light of current approaches. Design/methodology/approach – With the inductive approach and phenomenological research design, a qualitative research was designed and 40 women employees from 20 different sectors were reached. The data obtained were subjected to Content Analysis through the MAXQDA 2020 Qualitative Data Analysis Program. Findings – One of the most important results of the research is that 38 percent of the participants prefer to work with a male manager, while 18 percent prefer to work with a female manager. 13 percent of the participants stated that their preferences will be determined by the character and managerial competence of the manager, not the gender factor. In addition, 45 percent of the participants stated that working with a female manager is a “nice, relaxing and reassuring feeling”, while 48 percent stated that it is a “bad, disturbed and irritating feeling.” An important issue that 78 percent of the participants mentioned 67 times in total is that they feel better understood by women managers because they are "women" and "mothers". Discussion – The results of the research show that, although this trend continues, women employees try to evaluate women managers with a more objective approach. However, it was determined that the participants' own negative experiences in this preference were determinative and they tried to evaluate the female managers in general with gender-independent factors.

PDF

___

Alemie, A. B. (2011). Perceived Difference Between Male and Female Managers: The Impact of Gender Stereotyping on Leadership Style, Emergence, Effectiveness and Acceptance, LAP LAMBERT Academic Publishing.
Aktaş, M. ve Sargut, A. S. (2011). İzleyicilerin Kültürel Değerlerine Göre Liderliğe Duyulan Gereksinme Nasıl Farklılaşır?: Kuramsal Bir Çerçeve, Amme İdaresi Dergisi, 44(4): 145-163.
American Psychological Association (2006). When the Boss is a Women, https://www.apa.org/ research/action/boss (Erişim Tarihi: 28 Mart 2020).
Ataay, N. A. (1998). Kadın Yöneticilerin Kariyer Boyutları ve Etmenleri, 20. Yüzyılın Sonunda Kadınlar ve Gelecek Konferansı, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü, İnsan Hakları Araştırma ve Derleme Merkezi, Yayın No: 16., Ankara, 237-253.
Akbaş, G. ve Korkmaz, L. (2017). Kadın Yöneticiler: Görünmez Engellerin Gölgesinde Yükselme Çabası, İş ve İnsan Dergisi, 4 (2), 73-86.
Aycan, Z. (2004). Key Success Factors for Women in Management in Turkey, Applied Psychology: An International Review, 53 (3), 453-477.
Balgiu, B. A. (2012). Perceptions of Women as Managers. The Difference of Attitude between Employees and Non-Employess, Procedia – Social and Behavioral Sciences, 78, 330-334.
Baykal, E. (2018). Sosyal Kimlik Teorisi Perspektifiyle Kraliçe Arı Sendromu, Karadeniz Teknik Üniversitesi SBE Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (16), 159-175.
Berkman, Y. A. (2005). Attitudes Towards Women Managers: Development of a New Measure. Koç Üniversitesi SBE Yüksek Lisans Tezi.
Boulgarides, J. D. (1984). A Comparison of Male and Female Business Managers, Leadership & Organization Development Journal, 5 (5), 27-31.
Brenner, O. C., Tomkiewicz, J. ve Schein, V. E. (1989). The Relationship Between Sex Role Stereotypes and Requisite Management Characteristics Revisited, The Academy of Management Journal, 32 (3), 662-669.
Bickford, N. (2011). Queen Bees – An Evolving Species or an Office Myth? Financial Times. https://www.ft.com/content/9bc76152-f3f9-11e0-b221-00144feab49a (Erişim Tarihi: 30 Mart 2020).
Burke, S. ve Collins, K. (2001). Gender Differences in Leadership Styles and Management Skills, Women in Management Review, 16 (5), 244-257.
Cevher, E. ve Öztürk, U. C. (2015). İş Yaşamında Kadınların Kadınlara Yaptığı Mobbing Üzerine Bir Araştırma, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4 (4), 860-876.
Derks, B., Laar, C. V., Ellemers, N. ve Groot, K. (2011a). Gender-Bias Primes Elicit Queen-Bee Responses among Senior Policewomen, Psychological Science, 22 (10), 1243-1249.
Derks, B., Ellemers, N., Laar, C. V. ve Groot, K. (2011b). Do Sexist Organizational Cultures Create the Queen Bee, British Journal of Social Psychology, 50, 519-535.
Derks, B., Laar, C. V. ve Ellemers, N. (2016). The Queen Bee Phenomenon: Why Women Leaders Distance Themselves from Women, The Leadership Quarterly, 27, 456-469.
Duehr, E. E. ve Bono, J. E. (2006). Men, Women, and Managers: Are Stereotypes Finally Changing?, Personnel Psychology, 59(4), 815-846.
Eagly, A. H. ve Johnson, B. T. (1990). Gender and Leadership Style: A Meta-Analysis, Psychological Bulletin, 108(2), 233-256.
Eagly, A. H. ve Johannesen-Schmidt, M. C. (2001). The Leadership Styles of Women and Men, Journal of Social Issues, 57 (4), 781-797.
Eagly, A. H. ve Karau, S. J. (2002). Role Congruity Theory of Prejudice Toward Female Leaders, Psychological Review, 109(3), 573-598.
Er, O. ve Adıgüzel, O. (2015). Cam Tavan Gölgesindeki Kraliçe Arılar: Kadınların Kariyer İlerlemelerinde Karşılaştıkları Engeller ve Etkili Liderlik, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi SBE Dergisi, 2, 163-175.
Gelmez, M. ve Akça Ertürk, E. (2019). Özel Bir Hastanede Liderlik Stillerinin ve Çalışan Performansının İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 22 (1), 51-72.
Gmür, M. (2006). The Gendered Stereotype of the ‘Good Manager’ Sex Role Expectations towards Male and Female Managers, Management Revue, 17 (2), 104-121.
Gürcan, N. (2018). Türk Kültüründe Paternalist Liderlik Davranışlarının İzleyenler Üzerindeki Etkisi: Y Kuşağına Yönelik Bir Araştırma. DEÜ SBE Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
Hurst, J., Leberman, S. ve Edwards, M. (2018a). Women Managing Women: An Holistic Relational Approach to Managing Relationships at Work, Journal of Management & Organization, 24 (4), 500-516.
Hurst, J., leberman, S. ve Edwards, M. (2018b). The Career Impacts of Women Managing Women, Australian Journal of Management, 43 (1), 132-151.
İmamoğlu Akman, G. ve Akman, Y. (2016). Kraliçe Arı Sendromu Bağlamında Kadın Öğretmenlerin Kadın Yöneticilere İlişkin Görüşleri, Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5 (3), 748-763.
Jackson, J. F. L. ve O’Callaghan, E. M. (2009). What Do We Know About Glass Ceiling Effects? A Taxonomy and Critical Review to Inform Higher Education Research, Research in Higher Education, 50, 460-482.
Kadın Çalışan Erkek Yönetici Tercih Ediyor. https://www.kigem.com/kadin-calisan-erkek-yonetici-tercih-ediyor.html (Erişim Tarihi: 19 Şubat 2020).
Kanter, R. M. (1993). Men and Women of the Corporation, New York, Basic Books.
Karaca, A. (2007). Kadın Yöneticilerde Kariyer Engelleri: Cam Tavan Sendromu Üzerine Uygulamalı Bir Araştırma. Selçuk Üniversitesi SBE, Yüksek Lisans Tezi. Konya
Karakuş, H. (2014). Kraliçe Arı Sendromu – Pembe Taciz, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2 (1), 334-356.
Kızıldağ, D. (2018). Yönetimde Kadın Sorunsalı. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 14 (1-2), 48-69.
Kurt Yılmaz, B. (2019). Cinsiyete Dayalı Tokenizm: Kadın Egemen ve Erkek Egemen Mesleklerde Nitel Bir Araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi SBE, Doktora Tezi, İzmir.
Mukhtar, S. M. (2002). Differences in Male and Female Management Characteristics: A Study of Owner Manager Businesses, Small Business Economics, 18 (4), 289-311.
Negiz, N. ve Yemen, A. (2011). Kamu Örgütlerinde Kadın Yöneticiler: Yönetici ve Çalışan Açısından Yönetimde Kadın Sorunsalı, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24, 195-214.
Özen, Ş. (1998). Türkiye’de Kadın ve Erkek Kamu Yöneticilerinin Yönetim Tarzı Açısından Farklılaşması ve Eril Erkek – Dişil Kadın Varsayımının Geçerliliği. 20. Yüzyılın Sonunda Kadınlar ve Gelecek Konferansı. Ankara, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü, İnsan Hakları Araştırma ve Derleme Merkezi Yayın No: 16., 217-236.
Powell, G. N. (1990). One More Time: Do Female and Male Managers Differ?, Academy of Management, 4 (3), 68-75.
Randstad Araştırması. (2016). https://www.randstad.com.tr/hakkimizda/haberler-ve-duyurular/randstadtan/haberler/erkek-calisanlar-yoneticilik-pozisyonlari-icin-desteklenirken-calisanlar-cinsiyet-esitligi-olan-takimlarda-calismayi-tercih-ediyorlar (Erişim Tarihi: 1 Mart 2020).
Schein, V. E. (1975). Relationships Between Sex Role Stereotypes and Requisite Management Characteristics among Female Managers, Journal of Applied Psychology, 60 (3), 340–344.
Schein, V. (2007). Women in Management: Reflections and Projections. Women in Management Review, 22 (1), 6-18.
Sertkaya, Ö., Onay, M. ve Ekmekçi, R. (2013). Spor Örgütlerinde Kadın Yöneticilere Yönelik Tutumların Belirlenmesi, Pamukkale Journal of Sport Sciences, 4 (Special Issue), 1-13.
Statham, A. (1987). The Gender Model Revisited: Differences in the Management Styles of Men and Women, Sex Roles, 16, 409-430.
Stoker, J. I., Van der Velde, M. ve Lammers, J. (2012). Factors Relating to Managerial Stereotypes: The Role of Gender of the Emlpoyee and the Manager and Management Gender Ratio, Journal of Business and Psychology, 27 (1), 31-42.
Sundaresan, S. (2010). Are Women Managers Different from Men Managers? Journal of Women’s Studies, 2, https://www.researchgate.net/publication/273004183 (Erişim Tarihi: 28 Mart 2020).
Tekyazman, E. F. (2019). Spor Eğitimi Veren Yükseköğretim Kurumlarında Kraliçe Arı Sendromu. Celal Bayar Üniversitesi SBE, Yüksek Lisans Tezi, Manisa.
Tolay, E. (2020). Paternalist Liderlik Beklentisi: Y Kuşağı İşletme Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma, İzmir İktisat Dergisi, 35 (1), 123-139.
Uçan, M. (2012). İlköğretim Okullarında Görev Yapan Öğretmenlerin Kadın Yöneticilere Yönelik Tutumları ile Kadın Yöneticilerde Algıladıkları Liderlik Stilleri Arasındaki İlişki (İstanbul İli Kadıköy İlçesi Örneği), Yeditepe Üniversitesi SBE, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Ustabaş, A. ve Afacan Fındıklı, M. (2017). Çalışma Hayatında Kadın Yönetici Olmak: Türkiye’de Sanayi Sektöründe Kadın yöneticilerin Karşılaştıkları Sorunlar, KSBD, 9 (9), 421-441.
Willemsen, T. M. (2002). Gender Typing of the Succesfull Manager – A Stereotype Reconsidered, Sex Roles, 46, 385-391.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara, Seçkin Yayınevi.