TAHSİN AKÇAKANAT, HASAN HÜSEYİN UZUNBACAK, SERPİL KÖSE

Akademisyenlerin Psikolojik Sağlamlık ve Mutluluklarının Belirleyicileri Olarak Sosyal ve Örgütsel Destek

Bu araştırmada akademisyenlerin psikolojik sağlamlığını ve mutluluklarını etkileyen faktörlerin belirlenmesi üzerine odaklanılmıştır. Bu kapsamda sosyal ve örgütsel destek araştırmanın bağımsız değişkenleri olarak belirlenmiş ve model oluşturulmuştur. Çalışmada ayrıca psikolojik sağlamlığın mutluluk üzerine etkisi de incelenmektir. Bu çalışmada, Süleyman Demirel Üniversitesi ve Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi’nde çalışan 271 akademisyen araştırmanın örneklemini teşkil etmektedir. Kolayda örneklem metodu kullanılarak, örneklemden anket tekniği kullanılarak elde edilen veriler, SPSS ve Lisrel programları kullanılarak yapısal eşitlik modeli ile analiz edilmiştir. Yapılan analiz neticesinde, hem sosyal desteğin hem de örgütsel desteğin, psikolojik sağlamlık ve mutluluk üzerinde pozitif etkileri olduğu görülmüştür. Ayrıca psikolojik sağlamlığın, mutluluk üzerinde de pozitif etkisi olduğu sonucu elde edilmiştir. Boyutlar bazında analiz yapıldığında, akademisyenlerin mutluluklarının belirleyicilerinin arkadaş desteği, örgütsel adalet ve psikolojik sağlamlık olduğu bulunmuştur. Araştırma sonuçlarına göre akademisyenlerin mutlulukları üzerine en yüksek etkide bulunan değişken psikolojik sağlamlıktır.

Social and Organizational Support as Determinants of Psychological Resilience and Happiness of Academicians

This research focuses on determining the factors that affect the psychological resilience and happiness of academicians. In this context, social and organizational support was determined as independent variables of the research, then the model was created. The study also examines the effect of psychological resilience on happiness. In this study, 271 academicians working at Süleyman Demirel University and Mehmet Akif Ersoy University constitute the sample of the researcher. The data obtained using convenience sampling method and sample survey technique were analysed with SPSS and Lisrel programs using the structural equation model. As a result of the analysis, both social support and organizational support were found to have positive effects on psychological resilience and happiness. In addition, it was concluded that psychological resilience has a positive effect on happiness. When dimensions were analysed on a case-by-case basis, it was found that the determinants of the happiness of academicians are friend support, organizational justice and psychological resilience. According to the results of the research, it is the variable "psychological resilience" which has the highest effect on the happiness of the academicians.

PDF

___

Akın, M. (2008). Örgütsel destek, sosyal destek ve iş/aile çatışmalarının yaşam tatmini üzerindeki etkileri. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(2): 141-170.
Allen, D. G., Shore, L. M., & Griffeth, R. W. (2003). The role of perceived organizational support and supportive human resource practices in the turnover process. Journal of Management, 29(1): 99-118.
Altay, B., Gönener, D., & Demirkıran, C. (2010). Bir üniversite hastanesinde çalışan hemşirelerin tükenmişlik düzeyleri ve aile desteğinin etkisi. Fırat Tıp Dergisi, 15(1): 10-16.
Alver, B., Dilekmen, M., & Ada, S. (2010). Üniversite öğrencilerinin bazı öznel algılamalarına göre psikolojik belirtileri. Turkish Psychological Counseling & Guidance Journal, 4(33): 13-23.
Arslan, G. (2015). Çocuk ve genç psikolojik sağlamlık ölçeği’nin (ÇGPSÖ) psikometrik özellikleri: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Ege Eğitim Dergisi, 16(1): 1-12.
Arslan, G., & Balkıs, M. (2016). Ergenlerde duygusal istismar, problem davranışlar, özyeterlik ve psikolojik sağlamlık arasındaki ilişki. Sakarya University Journal of Education, 6(1), 8-22.
Asad, N., & Khan, S. (2003). Relationship between job-stress and burnout: Organizational support and creativity as predictor variables. Pakistan Journal of Psychological Research, 18(3/4), 139.
Baltacı, H. Ş., & Karataş, Z. (2014). Validity and reliability of the resilience scale for early adolescents. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 131, 458-464.
Basım, H. N. Çetin, F., Şeşen, H. (2013). Örgütsel psikolojik sermayenin tükenmişlik sürecine etkileri: Kamu sektöründe bir araştırma. Anadolu University Journal of Social Sciences, 13(3): 95-107.
Basım, H. N., & Çetin, F. (2011). Yetişkinler için psikolojik dayanıklılık ölçeği’nin güvenilirlik ve geçerlilik çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi, 22(2): 104-114.
Batıgün, A. D., & Kılıç, N. (2011). İnternet bağımlılığı ile kişilik özellikleri, sosyal destek, psikolojik belirtiler ve bazı sosyo-demografik değişkenler arasındaki ilişkiler. Türk Psikoloji Dergisi, 26(67): 1-13.
Bitmiş, M. G., Sökmen, A., & Turgut, H. (2013). Psikolojik dayanıklılığın tükenmişlik üzerine etkisi: Örgütsel özdeşleşmenin aracılık rolü. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(2): 27-40.
Bonanno, G. A. (2004). Loss, trauma, and human resilience: Have we underestimated the human capacity to thrive after extremely aversive events?. American Psychologist, 59(1), 20-28.
Bülbül, S., & Giray, S. (2011). Sosyodemografik özellikler ile mutluluk algısı arasındaki ilişki yapısının analizi. Ege Akademik Bakış, 11(Özel Sayı): 113-123.
Cobb, S. (1976). Social support as a moderator of life stress. Psychosomatic Medicine, 38(5): 300-314.
Cohen, S., & Syme, S. L. (Eds.). (1985). Social support and health. San Diego, CA, US: Academic Press.
Cohen, S., & Wills, T. A. (1985). Stress, social support, and the buffering hypothesis. Psychological Bulletin, 98(2), 310-357.
Cohen, S., Mermelstein, R., Kamarck, T., & Hoberman, H. M. (1985). Measuring the functional components of social support. Social Support: Theory, Research and Applications, 24: 73-94.
Cömert, Y., & Yürür, S. (2017). Pozitif psikolojik sermayenin bir belirleyicisi olarak algılanan örgütsel desteğin rolü. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 5(3): 17- 34.
Çakar, N. D., & Yıldız, S. (2009). Örgütsel adaletin iş tatmini üzerindeki etkisi:"Algılanan örgütsel destek" bir ara değişken mi?. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(28): 68-90.
Çeçen, A. R. (2008). Öğrencilerinin cinsiyetlerine ve anababa tutum algılarına göre yalnızlık ve sosyal destek düzeylerinin incelenmesi. Journal of Turkish Educational Sciences, 6(3): 415-431.
Doğan, T. & Sapmaz, F. (2012). Oxford mutluluk ölçeği Türkçe formunun psikometrik özelliklerinin üniversite öğrencilerinde incelenmesi. Düşünen Adam Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi, 25(4): 297-304.
Doğan, T. (2015). Kısa psikolojik sağlamlık ölçeği’nin Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1): 93-102.
Doğan, T., Sapmaz, F., & Çötok, N. A. (2013). Öz eleştiri ve mutluluk. Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(1): 391-400.
Dumont, M., & Provost, M. A. (1998). Resilience in adolescents: Protective role of social support, coping strategies, self-esteem, and social activities on experience of stress and depression. Journal of Youth and Adolescence, 28(3): 343–363.
Easterlin, R. A. (1995). Will raising the incomes of all increase the happiness of all?. Journal of Economic Behavior & Organization, 27(1): 35-47.
Eisenberger, R., Huntington, R., Hutchinson, S. & Sowa, D. (1986). Perceived organizational support. Journal of Applied Psychology, 71(3): 500–507.
Eker, D., Arkar, H., & Yaldız, H. (2001). Çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeği’nin gözden geçirilmiş formunun faktör yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 12(1), 17-25.
Erarslan, Ö. (2014). Üniversite öğrencilerinde psikolojik sağlamlık ile depresif belirtilerve yaşam memnuniyeti arasındaki ilişkide benlik saygısı, pozitif dünya görüşü ve umudun aracı rolünün incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Feeney, B. C. & Collins, N. L. (2015). A new look at social support: A theoretical perspective on thriving through relationships. Personality and Social Psychology Review, 19(2): 113-147.
Fleming, J. & Ledogar, R. J. (2008). Resilience, an evolving concept: A review of literature relevant to aboriginal research. Pimatisiwin, 6(2): 7-23.
Folke, C., Carpenter, S., Walker, B., Scheffer, M., Chapin, T., & Rockström, J. (2010). Resilience thinking: Integrating resilience, adaptability and transformability. Ecology and Society, 15(4): 20.
Frey, B. S., Stutzer, M. B., Meier, S., Luechinger, S., & Benesch, C. (2008). Happiness. a revolution in economics., London, England: The MIT Press Cambridge.
Ganellen, R. J., & Blaney, P. H. (1984). Hardiness and social support as moderators of the effects of life stress. Journal of Personality and Social Psychology, 47(1): 156-163.
Garmezy, N. (1987). Stress, competence, and development: Continuities in the study of schizophrenic adults, children vulnerable to psychopathology and the search for stress-resistant children. American Journal of Orthopsychiatry, 57(2): 159-174.
Giray, M. D., & Şahin, D. N. (2012). Algılanan örgütsel, yönetici ve çalışma arkadaşları desteği ölçekleri: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Yazıları, 15(30): 1-9.
Gizir C.A. & Aydın G. (2006). Psikolojik sağlamlık ve ergen gelişim ölçeğinin uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(26): 87- 99.
Gizir, C. A. (2007). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler üzerine bir derleme çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28): 133-128.
Greeff, A., & Fillis, A. J. A. (2009). Resiliency in poor single-parent families. families in society. The Journal of Contemporary Social Services, 90(3): 279-285.
Güloğlu, B., & Karaırmak, Ö. (2010). Üniversite öğrencilerinde yalnızlığın yordayıcısı olarak benlik saygısı ve psikolojik sağlamlık. Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2): 73-88.
Güngörmüş, K., Okanlı, A., & Kocabeyoğlu, T. (2015). Hemşirelik öğrencilerinin psikolojik dayanıklılıkları ve etkileyen faktörler. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 6(1): 9-14.
Gürgan U. (2006). Yılmazlık ölçeği (YÖ): Ölçek geliştirme, güvenirlik ve geçerlik çalışması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 39(2): 45-74.
Hussain, T., & Asif, S. (2012). Is employees’ turnover intention driven by organizational commitment and perceived organizational support. Journal of Quality and Technology Management, 8(2): 1-10.
Işık, Ş. (2016). Türkiye’de kendini toparlama gücü konusunda yapılmış araştırmaların incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 6(45): 65-76.
Işık, Ş. (2016a). Psikolojik dayanıklılık ölçeği’nin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 4(2): 165-182.
İplik, E., İplik, F. N., & Efeoğlu, İ. E. (2014). Çalışanların örgütsel destek algılarının örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisinde örgütsel özdeşleşmenin rolü. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 6(12): 109-122.
Kahya, M., & Şahin, F. (2016). Askeri liderlikle astların liderden tatmininde astların kişilik özelliklerinin düzenleyici rolü. İş ve İnsan Dergisi, 3(2): 93-107.
Kaner, S., & Bayraklı, H. (2010). Aile yılmazlık ölçeği: Geliştirilmesi, geçerliği ve güvenirliği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 11(2): 47-62.
Kaplan, M. (2010). Otel işletmelerinde etiksel iklim ve örgütsel destek algılamalarının örgütsel bağlılık üzerindeki etkisi: Kapadokya örneği. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya.
Karaırmak, Ö. (2006). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(26), 129-142.
Karaırmak, Ö. (2007). Investigation of personal qualities contributing to psychological resilience among earthquake survivors: A model testing study. Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
Karaırmak, Ö., & Çetinkaya, R. S. (2016). Benlik saygısının ve denetim odağının psikolojik sağlamlık üzerine etkisi: Duyguların aracı rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(35): 30-43.
Kaşıkçı, M. (2009). Üniversite son sınıf öğrencilerinde aileden ve arkadaştan algılanan sosyal destek ve benlik saygısı. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 17(3): 158-165.
Kırık, A. M. & Sönmez, M. (2017). İletişim ve mutluluk ilişkisinin incelenmesi. İNİF E-Dergi, 2(1): 15-26.
Kurtessis, J. N., Eisenberger, R., Ford, M. T., Buffardi, L. C., Stewart, K. A., & Adis, C. S. (2017). Perceived organizational support: A meta-analytic evaluation of organizational support theory. Journal of Management, 43(6): 1854-1884.
Lomax, R. G., & Schumacker, R. E. (2004). A beginner's guide to structural equation modeling. Lawrence Erlbaum Associates Publishers New Jersey: London.
Luthar S. S. (2013) Resilience at an early age and its impact on child psychosocial development. In: Tremblay R. E, Boivin M., Peters RDeV, eds. Masten A. S, topic ed. Encyclopedia on Early Childhood
Development [online]. http://www.child-encyclopedia.com/resilience/accordingexperts/ resilience-early-age-and-its-impact-child-psychosocial-development. Accessed December 29, 2017.
Luthar, S. S. (2005). Resilience at an early age and its impact on child psychosocial development. Encyclopedia on early childhood development.
Luthar, S. S., Cicchetti, D., & Becker, B. (2000). The construct of resilience: A critical evaluation and guidelines for future work. Child Development, 71(3): 543-562.
Lü, W., Wang, Z., Liu, Y., & Zhang, H. (2014). Resilience as a mediator between extraversion, neuroticism and happiness, PA and NA. Personality and Individual Differences, 63: 128-133.
Lyubomirsky, S., Sheldon, K. M., & Schkade, D. (2005). Pursuing happiness: The architecture of sustainable change. Review of General Psychology, 9(2): 111- 131.
Malecki, C. K., & Demaray, M. K. (2002). Measuring perceived social support: Development of the child and adolescent social support scale (CASSS). Psychology in the Schools, 39(1): 1-18.
Malkoç, A., & Yalçın, İ. (2015). Üniversite öğrencilerinde psikolojik dayanıklılık, sosyal destek, başa çıkma ve iyi-oluş arasındaki ilişkiler. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(43): 35-43.
Masten, A. S. (2001). Ordinary magic: Resilience processes in development. American Psychologist, 56(3): 227-238.
Masten, A.S. & Coastworth, J. D. (1998). The development of competence in favorable and unfavorable environments: Lessons from research on successful children. American Psychologist, 53(2), 205-220.
Meredith, L. S., Sherbourne, C. D., Gaillot, S. J., Hansell, L., Ritschard, H. V., Parker, A. M., & Wrenn, G. (2011). Promoting psychological resilience in the US military. Rand health quarterly, 1(2): 2.
Nayır, F. (2013). Algılanan örgütsel destek ölçeğinin” kısa form geçerlik güvenirlik çalışması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 28: 89–106.
Nedim Bal, P. N., & Gülcan, A. (2014). Genç yetişkinlerde iyimserliğin mutluluk ve yaşam doyumu üzerindeki etkisinin incelenmesi. Asian Journal of Instruction, 2(1): 41-52.
Öz, F., & Yılmaz, E. B. (2009). Ruh sağlığının korunmasında önemli bir kavram: Psikolojik sağlamlık. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 16(3): 82-89.
Özcan, B. (2005) Anne-babaları boşanmış ve anne-babaları birlikte olan lise öğrencilerinin yılmazlık özellikleri ve koruyucu faktörler açısından karşılaştırılması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Özer, E., & Deniz, M. E. (2014). An investigation of university students’ resilience level on the view of trait emotional EQ. Elementary Education Online, 13(4): 1240-1248.
Rhoades, L., Eisenberger, R., & Armeli, S. (2001). Affective commitment to the organization: The contribution of perceived organizational support. Journal of Applied Psychology, 86(5), 825-836.
Rutter, M. (1987). Psychosocial resilience and protective mechanisms. American Journal of Orthopsychiatry, 57(3), 316.
Sameroff, A. (2005). Early resilience and its developmental consequences. Tremblay R. E., Barr R. G., Peters RDeV, eds. Encyclopedia on Early Childhood Development, 1-6.
Sarason, I. G., Levine, H. M., Basham, R. B., & Sarason, B. R. (1983). Assessing social support: The social support questionnaire. Journal of Personality and Social Psychology, 44(1): 127-139.
Savi Çakar, F., Karataş, Z., & Çakır, M. A. (2014). Yetişkin yılmazlık ölçeği: Türk kültürüne uyarlanması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32: 22-39.
Tanaka, J. S., Panter, A. T., Winborne, W. C., & Huba, G. J. (1990). Theory testing in personality and social psychology with structural equation models: A primer in 20 questions. İçinde, C. Hendrick, & M.S. Clark (Ed.) Review of personality and social psychology (ss. 217-241). Sage: Newbury Park, CA.Adger, W. N. (2000). Social and ecological resilience: Are they related?. Progress in Human Geography, 24(3): 347-364.
Tanrıverdi, H., & Kılıç, N. (2017). Algılanan örgütsel destek ve örgütsel yabancılaşma arasındaki ilişkinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi, Sosyolojik Araştırmalar E-Dergisi, 1(1): 1-18.
Terzi, Ş. (2006) Kendini toparlama gücü ölçeğinin uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(26): 77-86.
Terzi, Ş. (2008). Üniversite öğrencilerinde kendini toparlama gücü’nün içsel koruyucu faktörlerle ilişkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35: 297-306.
Terzi, Ş. (2016). Üniversite öğrencilerinin psikolojik dayanıklılıkları ve algıladıkları sosyal destek arasındaki ilişki. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(29): 1-11.
Traş, Z., & Arslan, E. (2013). Ergenlerde sosyal yetkinliğin, algılanan sosyal destek açısından incelenmesi. İlköğretim Online, 12(4): 1133-1140.
Tuna, A. A., & Boylu, Y. (2016). Algılanan örgütsel destek ve işe ilişkin duyuşsal iyi oluş halinin üretkenlik karşıtı iş davranışları üzerine etkileri: Hizmet sektöründe bir araştırma. Journal of Business Resarch Turk, 8(4): 505-521.
Turunç, Ö., & Çelik, M. (2010). Çalışanların algıladıkları örgütsel destek ve iş stresinin örgütsel özdeşleşme ve iş performansına etkisi. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(2): 183-206.
Van Breda, A. D. (2001). Resilience theory: A literature review. Pretoria, South Africa: South African Military Health Service.
Wilks, S. E., & Spivey, C. A. (2010). Resilience in undergraduate social work students: Social support and adjustment to academic stress. Social Work Education, 29(3): 276-288.
Zimet, G. D., Dahlem, N. W., Zimet, S. G., & Farley, G. K. (1988). The multidimensional scale of perceived social support. Journal of Personality Assessment, 52(1): 30-41.