Akademisyenlerin Çalışma Ortamında Karşılaştıkları Psikososyal Tehlikeler: Bir Ölçek Geliştirme Çalışması

Amaç – Bu çalışmanın amacı, akademisyenlerin karşılaştıkları psikososyal tehlikelerin belirlenebilmesi için geçerli ve güvenilir bir psikososyal tehlike belirleme ölçeği geliştirmektir. Yöntem – Nicel araştırma yönteminin dayanak alındığı bu araştırma tarama (survey) yöntemi ile yürütülmüştür. Veriler Türkiye'deki üniversitelerde görev yapan 865 akademisyenden toplanmıştır. Açımlayıcı Faktör analizi ve Doğrulayıcı faktör analizi uygulanabilmesi için 865 katılımcı içeren örneklem, rastgele iki eşit kitleye ayrılarak AFA ve DFA grupları oluşturulmuştur. Ölçeğin güvenilirlik ölçütü için Cronbach’s alpha ve Birleşik güvenilirlik değerleri hesaplanırken, geçerlilik için ise yakınsama ve ayrışma geçerliliği değerleri hesaplanmıştır. Bulgular – Çeşitli tekniklerin işe koşularak gerçekleştirildiği açımlayıcı analiz sonucunda, ölçeğin 39 madde ve 7 alt boyuttan oluştuğu ortaya çıkmıştır. Alan yazın dikkate alınarak isimlendirilen boyutlar; iş yükü ve iş temposu, kurum kültürü, işin içeriği, iş ve iş dışı yaşam etkileşimi, tükenmişlik, sağlık ve iş programları boyutları olarak belirtilmiştir. Ölçeğin toplam varyansı %65,039 olarak bulunmuştur. Psikososyal Tehlike Belirleme Ölçeği (PST) alt boyutlarının Cronbach’s alpha sonuçları (α>0,8) elde edildiğinden “yüksek güvenilirlik” düzeyindedir. Sadece sağlık boyutunda (,761) “oldukça güvenilir” düzeydedir. Composite reliability değerlerinde ise tüm boyutlar için hesaplanan katsayı (CR>0.70) olduğundan birleşik güvenilirlik şartının sağlandığı ifade edilebilir. Ölçeğin geçerliliği kapsamında uygulanan doğrulayıcı faktör analizi sonucunda 7 faktörlü yapının doğrulandığı ve ölçeğin psikososyal tehlikeleri belirlemede kullanılabileceği sonucuna varılmıştır. Tartışma – Çalışma hayatında son yıllarda meydana gelen gelişmeler ve değişiklikler psikososyal boyutta sağlık konusuna ilginin artmasına sebep olmuştur. Özellikle çalışma şekillerinde yaşanan zorunlu değişiklikler çalışanların psikososyal yönden olumsuz etkilenmelerine sebep olmaktadır. Bu olumsuz etkilerin ortaya çıkmasına sebep olan psikososyal tehlikelerin belirlenmesi ve tespit edilen riskleri minimize etmek için önlemlerin alınması çalışan sağlığı açısından önemli görülmektedir.

Psychosocial Hazards Faced By Academics in the Working Environment: A Scale Development Study

Purpose – The aim of this study is to develop a valid and reliable psychosocial hazard assessment scale to determine the psychosocial hazards faced by academics. Design/methodology/approach – This research, based on the quantitative research method, was carried out with the survey method. The data were collected from 865 academicians working in university in Turkey. In order to apply Exploratory Factor analysis and Confirmatory factor analysis, the sample containing 865 participants was randomly divided into two equal groups, and EFA and CFA groups were formed. While Cronbach's alpha and composite reliability values were calculated for the reliability criterion of the scale, convergent and discriminant validity values were calculated for validity. Findings – The scale consists of 39 items and represents psychosocial hazards of seven factors: workload and work pace, organisational culture, job content, work and non-work life interaction, burnout, health, work programs. Dimensions named considering the literature; workload and work tempo, corporate culture, job content, work and non-work life interaction, burnout, health and work programs management dimensions. The total variance of the scale was found 65,039%. Cronbach's alpha results (alpha>0.8) of the Psychosocial Hazard Identification Scale (PST) sub-dimensions are at the "high reliability" level. It is at the “highly reliable” level only in the health dimension (.761). In composite reliability values, since the coefficient calculated for all dimensions is (CR>0.70), it can be stated that the combined reliability condition is met. As a result of the confirmatory factor analysis applied within the scope of the validity of the scale, it was concluded that the 7-factor structure was confirmed and the scale could be used to determine psychosocial hazards. Discussion – The developments and changes that have taken place in working life in recent years have led to an increased interest in the subject of health in the psychosocial dimension. Compulsory changes, especially in the way of working, cause the employees to be adversely affected psychosocially. It is considered important for employee health to determine the psychosocial hazards that cause these negative effects and to take measures to minimize the identified risks.

PDF

___

Ardıç, K. ve Polatçı, S. (2008). Tükenmişlik Sendromu: Akademisyenler Üzerinde Bir Uygulama, Gazi Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 10 (2), 69-96.
Bacharach, S. B., Bamberger, P. and Conley, S. (1991). Work‐home conflict among nurses and engineers: Mediating the impact of role stress on burnout and satisfaction at work, Journal of organizational Behavior, 12(1), 39-53.
Bollen, K.A. (1989). Structural Equations with Latent Variables. New York: John Wiley and Sons, Inc.
Burchell, B. (2002). The prevalence and redistribution of job insecurity and work intensification, Burchell, B., Ladipo, D. and Wilkinson, F. (Ed.) (2002). Job insecurity and work intensification, London: Routledge. 61- 67
Carayon, P., Yang, C. and Lim, S. (1995). Examining the relationship between job design and worker strain over time in a sample of office workers, Ergonomics, 38 (6), 1199–211.
Cox, T. (1993). Stress research and stress management: Putting theory to work, Sudbury: Hse Books.
Cox, T. and Griffiths, A. (2010). Occupational Health Psychology. Leka, S. ve Houdmont J. (Ed.), Work-related stress: a theoretical perspective, Chichester: Wiley-Blackwell,(31-50).
Çivici, T. (2020). Organizasyonel Stres Kaynakları ve İş-Yaşam Dengesinin Kadın Mimarlar Özelinde İncelenmesi, Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 10 (3), 311-320 .
Dalkılıç, S.O. (2014). Çalışma Hayatında Tükenmişlik Sendromu Tükenmişlikle Mücadele Teknikleri. Ankara: Nobel kitap Yayınevi.
Dhondt, S. and Houtman, I. L. D. (1992). NIPG research questionnaire Job Content-WEBA (NOVA-WEBA): construction and a first test on reliability and validity. Leiden: Nederlands Instituut voor Praeventieve Gezondheidszorg TNO.
Ferrie, J. E., Shipley, M. J., Marmot, M. G., Stansfeld, S. A. and Smith, G. D. (1998). An uncertain future: the health effects of threats to employment security in white-collar men and women, American journal of public health, 88(7), 1030-1036.
Fornell, C. and Larcker, D. F. (1981). Yapısal Denklem Modellerinin Göze Çarpmayan Değişkenler ve Ölçüm Hatası ile Değerlendirilmesi, Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 18 (1), 39-50.
Frone, M. R., Russell, M. and Cooper, M. L. (1995). Job stressors, job involvement and employee health: A test of identity theory, Journal of Occupational and Organizational Psychology, 68(1), 1-11.
Green, F. and McIntosh, S. (2001). The intensification of work in Europe, Labour Economics, 8(2), 291-308.
Gudipati, S. and Pennathur, A. (2004). Workload Assessment Techniques for Job Design. http://semac. org. mx/archivos/6-9. pdf. (Erişim tarihi: 25 Ekim 2020)
Harrington, J.M., (2001). Health effects of shift work and extended hours of work, Occupational Environmental Medicine, 58, 68–72.
Health and Safety Executive. (2007). Managing the causes of workrelated stress: a step-by-step approach using the Management Standards, Sudbury: HSE Books.
Hoel, H., Sparks, K. and Cooper, C. L. (2001). The cost of violence/stress at work and the benefits of a violence/stressfree working environment, Geneva: International Labour Organization.
Hurrell, J. J. and McLaney, M. (1988). NIOSH Generic Job Stress Questionnaire. National Institute for Occupational Safety and Health, Cincinnati: OH. https://www.cdc.gov/niosh/topics/workorg/detail088.html (Erişim tarihi: 10 Kasım 2020).
ILO (1986). Psychosocial factors at work: Recognition and control (Vol. 56). Geneva: International Labour Office.https://www.who.int/occupational_health/publications/ILO_WHO_1984_report_of_the_joint_c ommittee.pdf (Erişim tarihi: 20 Aralık 2020).
Kaiser, H. F. (1974). An index of factorial simplicity, Psychometrika, 39(1), 31-36.
Karasek, R., Brisson, C., Kawakami, N., Houtman, I., Bongers, P. and Amick, B. (1998). The Job Content Questionnaire (JCQ): an instrument for internationally comparative assessments of psychosocial job characteristics, Journal of occupational health psychology, 3(4), 322.
Keser, A. (2006). Çağrı merkezi çalışanlarında iş yükü düzeyi ile iş doyumu ilişkisinin araştırılması, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1),100-119.
Kline. R. B. (2011). Principles and Practice of Structural Equation Modeling. Third Edition. London: The Guilford Press.
Kristensen, T. S. and Borg, V. (2003). Copenhagen Psychosocial Questionnaire (COPSOQ) A questionnaire on psychosocial working conditions, health and well-being in three versions, Denmark: National Institute of Occupational Health. https://travail-emploi.gouv.fr/IMG/pdf/english_copsoq_2_ed_2003-pdf.pdf (Erişim tarihi: 30 Eylül 2020).
Leka, S. and Cox, T., (Eds.) (2008). PRIMA-EF - Guidance on the European Framework for Psychosocial Risk Management: a resource for employers and worker representatives. Protecting Workers' Health 9. Geneva, Switzerland: World Health Organization. https://www.who.int/occupational_health/publications/PRIMA-EF%20Guidance_9.pdf (Erişim tarihi: 25 Ekim 2020).
Leung, M. Y., Liang, Q. and Olomolaiye, P. (2016). Impact of job stressors and stress on the safety behavior and accidents of construction workers, Journal of Management in Engineering, 32(1), 04015019.
Levi, L. and Lunde-Jensen, P. (1996). A model for assessing the costs of stressors at national level: socioeconomic costs of work stress in two EU Member States, European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions. http://hdl.handle.net/10068/601689 (Erişim tarihi: 19 Ekim 2020).
Marmot, M. and Wilkinson, R.G. (Eds.) (2006). Social Determinants of Health. Denmark, Oxford: Oxford University Press.
Marshall, G. W., Michaels, C. E. and Mulki, J. P. (2007). Workplace isolation: Exploring the construct and its measurement, Psychology & Marketing, 24(3), 195-223.
Martens, M.F.J., Nijhuis, F.J.N., Van Boxtel, M.P.J. and Knotinerus, J.A. (1999). Flexiblework schedules and mental and physical health. A study of a workingpopulation with non-traditional working hours, Journal of Organizational Behaviour, 20, 35–46.
McMillan, J. H. and Schumacher, S. (2012). Research in education: Evidence-based inquiry (7th Edition). Pearson.
Morrill, M.I., Hines, D.A., Mahmood, S. and Cordova, J.V. (2010). Pathways between marriage and parenting for wives and husbands: The role of coparenting, Family Process, 49(1):59-73
Pallant, J. (2001). SPSS survival manual, Maidenhead: Open University Press.
Papadopoulos, G., Georgiadou, P., Papazoglou, C. and Michaliou, K. (2010). Occupational and public health and safety in a changing work environment: An integrated approach for risk assessment and prevention, Safety science, 48(8), 943-949.
Raykov,T. (1997). Estimation of composite reliability for congeneric measures, Applied Psychological Measurement, 21, 173-184.
Reilly, M.D. (1982). Working wives and convenience consumption, Journal of Consumer Research, 8(4), 407-418.
Shields, M. (1999). Long working hours and health, Health Reports-Statistics Canada, 11, 33-48.
Spector, P.E. and Jex, S.M. (1998). Development of four self-report measures of job stressors and strain: Interpersonal conflict at work scale, organizational constraints scale, quantitative workload inventory and physical symptoms inventory, Journal of Occupational Health Psychology, 3(4),356-367.
Spielberger, C. D. and Reheiser, E. C. (1994). The job stress survey: Measuring gender differences in occupational stress, Journal of Social Behavior and Personality, 9(2), 199.
Stansfeld, S.A., Fuhrer, R., Shipley, M.J. and Marmot, M.G. (1999). Work characteristics predict psychiatric disorder: prospective results from the Whitehall II Study, Occupational and environmental medicine, 56(5), 302-307.
Tavşancıl, E. (2002). Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi, Ankara: Nobel Yayınları
Türen, U., Erdem, H. ve Kalkın, G. (2015). İş Yerinde Tekno-Stres Ölçeği: Havacılık ve Bankacılık Sektöründe Bir Araştırma, Çalışma İlişkileri Dergisi, 6(1), 1-19.
Van Stolk C., Staetsky L., Hassan E. and Kim, C.W. (2012). RAND Europe, “Management of psychosocial risks at work: An analysis of the findings of the European Survey of Enterprises on New and Emerging Risks (ESENER) European Risk Observatory Report”, Luxembourg: Publications Office of the European Union.
Vatansever, Ç. (2014). Risk Değerlendirmede Yeni Bir Boyut, Psikososyal Tehlike ve Riskler, Çalışma ve Toplum Dergisi, 40(1), 117-138.
Zhang, J. (2016). The dark side of virtual office and job satisfaction, International journal of business and management, 11(2), 40.