Hokand Hanlığının Çarlık Rusya’sı ve Çin’le Siyasi-İktisadi İlişkileri

Hokand hakkında bilgiler, onuncu yüzyıl tarihçilerinin coğrafi eserlerinde de yer alıyor. Çağımıza kadar ulaşan el yazmalara göre, Hokand hakkında erken tarihlerde yazılan bilgilere rast gelmek mümkün. Gerçi, Hokand Hanlığı Orta Asya’da tarihi açıdan yeni gelişen devletlerinden biri olsa da geçmişe derin iz bırakan hanlıklardan biri olarak kalmıştır. Asya’da iç ticaret, özellikle eski zamanlardan beri, şehirlerde ve kırsal alanlarda göçebe çobanlar, yerleşik çiftçiler ve zanaatkârların ürünlerine dayanıyordu. Türkistan’ın üç devleti de Kaşgar, Hindistan, Afganistan, İran, özellikle Rusya ve Çin ile dış ticaret ve siyasi açıdan ilişkiler içinde idi. Başkaları gibi, bu uluslararası münasebetler Hokand Hanlığı'nın ekonomik ve siyasi yaşamında da önemli bir rol oynamıştı. Bu bağlamda, Hokand Hanlığı'nin Çin ve çarlık Rusya ile ayrı ayrı siyasi ve iktisadi ilişkileri olduğu Hokand tarihi belgelerinde belirtilmiştir. Bu temaslar hakkında az olsa da tarihçeler korunmuştur. Bu makalede, Hokand Hanlığının dış ilişkileri ve bunun devlete olan etkileri hakkında kısaca durulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Hokand Hanlığı, Çin, Çarlık Rusya, Siyasi İlişkiler, Ticaret ve İktisad

The Khoqand Khanet Politic-Economical Relations Between Tsar Russia and Qing China

Information about Khoqand is also included in the geographical works of the 10th century historians. According to the manuscripts that have reached our days, it is possible information about Khoqand. The Khoqand Khanate is one of the newly developing state of history in Central Asia. But it has remained as one of the khanates that left a deep mark on the past. Domestic trade in Asia has been based on the products of nomadic shepherds, resident farmers and artisans, especially in ancient cities and rural areas. All three states of Turkestan were in foreign trade and political relations with Kashgar, India, Afghanistan, Iran, especially Russia and China. Like others, these international relations played an important role economic and political life of the Khoqand Khanate. In this context, it is documenting that Khoqand Khanate has political and economic relations with China and Tsarist Russia. Some historical documents have been preserved about these contacts. In this article, we will briefly focus on the foreign relations of the Khoqand Khanate and its effects on the state.

Keywords:

Khoqand Khanete, Qing China, Tsar Russia, Politic Relations, Trade and Economy,

PDF

___

Referans 1 Nabiev, R. N, (1955). İtoriografiya Uzbekistana, Oçerki İstoriçeskoy Nauki v SSSR, Moskva: İzdatelstvo AN SSSR.
Levi, Scott, The Rise and Fall of Khoqand, 1709- 1876: Central Asia in the Global Age. University of Pittsburgh. 2017. 108.
Aleksei Nokolayevich Kuropatkin, Kashgaria, Eastern or Chinese Turkistan, (Historical and Geographical Sketch of the Country: Its Military Strength. Industries and Trade. Thacker Spink and Company (1982)).
Q. Usmonov, U. Jo‘raev, N. Norqulov, O'zbekiston Tarixi (XVI—XIX asrning birinchi yarmi) “O'qituvchi" Nash. Toshkent—2014. 20.
Muhammad Yunus Toib, Tarixi Alimquli amirlashkar//Sharq yulduzi. –1996. -№ 1-2. 10-20.
М. Кutlukov, (1982). Vzaimootnoşeniya Tsinskogo Kitaya s Kokandskim Hanstvom: Кitya i sosedi, Moskva.
Valihanov, Ç. Ç (1902), Sobranie Soçineniy, Tom-2.
Bobobekov, H. N, (1996). Kukon Tarihi, Toşkent: «Fan».
Q. Usmonov- M.Sodiqov- S.Burxonova, (2006). O’zbekiston tarixi. Toshkent.
Q. Usmonov-U. Jo‘raev-N. Norqulov, (2014). O'zbekiston Tarixi (XVI—XIX asrning birinchi yarmi). Toshkent: “O'qituvchi" Nash.
Murat Özkan, Buhara, Petersburg ve İstanbul Arasında Diplomasi Trafiği: Molla İrnazar Maksutov Elçiliği, Gazi Türkiyat, Bahar 2019/24: 165-183.
Hamid Ziyoev, “Qo’qon xonligining tugatilishi. Xudoyorxon va Rossiya tajovuziga qarshi xalq harakatlari” http://xorazmiy.uz/oz/pages/view/274#
Kara Füsun, "Hokand Hanlığının Ekonomik Durumu", Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 2011.