Çarlık Rusyası’nın Türkistan Yazma Kaynaklarını Ele Geçirme Politikası

Müstemlekeci devletlerin ortak bir politikası vardır. Bu devletler sömürgeleştirmek istediği devlet ve halkları tarihi ve kültüründen uzaklaştırmaya, geçmişini kötü olarak göstermeye çalışırlar ve böylelikle eskisinden daha iyi bir hayat vadederler. Çarlık Rusyası da Türkistan’da aynı politikayı yürütmeye çalıştı. Yakın geçmişteki Hanlıklar dönemi ve ondan önceki tarihini Türkistan halklarına geri kalmış gibi gösterdi, halkı eski devletlerine ve hanlarına karşı kötüledi, onları zalim ve cahil gibi tanıttı. Aynı şekilde onların tarihini unutturdu ve kültürünü aşağıladı. Tabiiki bu iş kolay olmadı, uzun zamandır yürüttüğü siyaset neticesinde, yetişip gelen yeni nesil üzerinde çalışmalar yapıp zihnini değiştirmeye çalıştı, sonra istediği gibi onları yönetti. Makalemizde Çarlık Rusyası’nın bu sonuca ulaşmak için yürüttüğü politikalardan biri ve belki de en önemlisi olan el yazmalarını ele geçirmek için yaptıkları çalışmaları incelemeye çalıştık. Aynı zamanda Rus siyasetçileri ve alimlerinin Türkistan’daki el yazmalarını bulma çabaları, Rus şarkiyatçıların bu konudaki araştırmaları, ele geçirdikleri eserler, onların sayısı ve Rusya’ya gönderme çalışmalarını araştırdık.

The Policy of Tsarist Russia to Capture Turkistan Manuscripts

Colonial states have a common policy that is to move the states and peoples that are intended to be colonized away from their history and culture, to show their past as backward and thus promise a better life than they have before. Tsarist Russia tried to carry out the same policy in Turkistan. It described the former Khanate period and the history before it as dark ages to the people of Turkistan It forced people to stand against their own former state and Khanate, redefined them as cruel and ignorant, made them forget their history, insulted their culture. Of course, this job was not easy. As a result of long-term systematic policy, it tried to change the minds of, especially the new generation, and then ruled them as it wanted. In our article, we try to examine the initiatives carried out to seize manuscripts, which is one of the policies implemented by Tsar Russia to achieve the above-mentioned goal. We analyzed the efforts of Russian politicians and scholars to find handwriting materials in Turkistan, the researches of Russian oriental scholars on this subject, the number of works they seized, and afford to deliver these findings to Russia.

PDF

___

Akumuşkin, O., Kuşev, V., Salahetdinov, M. (1964) Persidskie i Tadcikiskie Rukopisi İnstituta Narodov Azii AN SSSR, Kratkiy Alfavitniy Katalog, Moskova: Nauka.
Alimova, D. (Ed.). (2000) Mustabid Tuzumning Özbekiston Milli Boyliklarini Talaş Siyosatı: Tarih Şohidligi va Sabokları, Taşkent: Şark.
Çabrov, G. (1963) Nakoplenie Sokroviş i Kulturnih Tsennostey v Gosudarstvah Sredney Azii s Drevneyşih Vremen do Padeniya Feodalnoy Despotii, Taşkent.
Hasanov, B. (2010) Türkistan’dan Noyob Kitoblarning Rossiya Kutubhonalariga Olib Ketilişi, Tarihning Nomalum Sahifalari içinde (s. 5-16) , Taşkent: Oqituvchi.
Kariev, A. (2019) Çarlık Rusya Şarkıyatçısı Nikolay Petroviç Ostroumov (1846-1930) ve İslam Hukuku Alanındaki Çalışmaları. Türkiye İlahiyat Araştırmaları Dergisi, 3(1): 154-169.
Lunin, B. (1965) Srednaya Aziya v Dorevolyutsionnom i Sovetskom Vostokovedenii, Taşkent: Fan.
Lunin, B. (Yay. haz.). (1974). İstoriografiya Obşestvennih Nauk v Uzbekistane (Cilt 5.), Taşkent.
Rusya İlimler Akademisi Doğu Yazma Eserler Enstitüsü, 33.fon, 1.liste, 179 No’lu belge.
Sadikova, N. (1975) Muzeynoe Delo v Uzbekistane, Taşkent: Fan.
Terentyev, M. (1906) İstoriya Zavoevaniya Sredney Azii, Cilt 1, St.Petersburg: Komarova Yayını.
Troitskaya, A. (1968) Katalog Arhiva Kokandskih Hanov XIX veka. Moskova: Nauka.