1864 Yılında Hokand’dan İstanbul’a Gönderilen Diplomatik Misyon

19. yüzyılda yazılan birçok tarihi eser, resmi yazışmalar, vesikalar ve arşiv belgeleri, Hokand Hanlığının diplomatik ilişkilerinde elçilik görevine vazifelendirilen şahısların daha çok dini âlimler arasından seçildiğini göstermektedir. 1864 yılında Osmanlı İmparatorluğuna Hokand Hanlığından gönderilen diplomatik misyon başkanı olarak da din âlimi Seyyid Yakub Han Töre görevlendirilmiştir. Söz konusu diplomatik misyonun faaliyetine Rusya İmparatorluğu tarafından özellikle ilgi gösterildiği ve takip edildiği Rusya arşivlerinde kaydedilmiştir. Seyyid Yakub Han Töre başkanlığındaki elçilik, Hokand Hanlığına bağlı bölgelerden olan Deşt-i Kıpçak’ın güney kısmı ve Taşkent’in Rusya İmparatorluğu tarafından işgal edilmesinin öncesinde Osmanlı devletine gönderilmiştir. Elçilik faaliyetini başarılı bir şekilde yerine getiren Seyyid Yakub Han Töre, yaşadığı dönemde de sonraki dönem tarihçileri tarafından da Türkistan topraklarında yetişen en güçlü diplomatlardan biri olarak tarif edilmiştir. Osmanlı Arşivinde muhafaza edilen belgeler arasında Seyyid Yakub Han Töre aracılığıyla gönderilen iki mektup, 19. yüzyıl Hokand Hanlığındaki sosyal ve siyasi yaşamın incelenmesinde çok önemli kaynak olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunun dışında söz konusu bu iki yazı Türkistan için Osmanlı İmparatorluğunun mevki ve makamını aydınlatılmasında da önemli belge sıfatını taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Hokand Hanlığı, Osmanlı Devleti, Diplomatik İlişkiler, Elçilik, Seyyid Yakub Han Töre, Alikulı Emirleşker

The Diplomatic Mission Sent to Istanbul in 1864 from Hokand

Many historical works, formal letters and archival documents written in the 19th century indicate that people who were appointed as embassies within the framework of diplomatic relations for various purposes in the Khokand Khanate are selected among religious scholars. In 1864, as the head of the diplomatic mission sent from the Khokand Khanate to the Ottoman Empire, Sayyid Yakub Khan Tora, a scholar and religious leader, was appointed. The activity of the diplomatic mission was recorded in Russian archives, in which the Russian empire was particularly interested and kept tabs on. The ambassador delegation headed by Sayyid Yakub Khan Tora was sent to the Ottoman state before the southern part of the Dashti KipchaK and Tashkent, which were territories of Khokand Khanate, and occupied by the Russian Empire. Among the documents kept in the Ottoman Archives there are two letters which were sent by the Sayyid Yakub Khan Tora in 1864, are very important resource in the study of the social and political life of the Khoqand Khanate in the 19th century. Apart from this, these two letters are important documents in illumining the position and authority of the Ottoman Empire for Turkistan.

Keywords:

Khoqand Khanate, Ottoman Empire, diplomatic relations, embassy, Seyyid Yakub Khan Tore, Alikuli Emirleshker,

PDF

___

Atar, F.- Kariev, A. (2016). Hokand Hanlığındaki Yargı Kurumları Üzerine Kısa Bir Bakış. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 28, 293-305.
Babacanov, B. (2010). Kokandskoye Hanstva: Vlast, Politika, Religiya. Taşkent-Tokio. Yangı Neşr.
Beisembiev, T. (2003). The Life of Alimqul. A Native Chronicle of Nineteenth Century Central Asia. London, Routledge Curzon.
Boltaboyev, H. (1997). “Emir Ömer Hannıng Mektubı” Özbekistan Edebiyatı ve Sanatı. 24 Ekim 1997 y. Sayı 43, ss. 2-3.
Erdoğru, A. (2008). “The Khoqandi Envoys in Ottoman Istanbul”. Central Asian Journal. 52/1.
Gafforov, F. (1970). Rossiya bilen Kokan Hanlığı Ortasındaki İktisadi ve Siyasi Alakalar. Yayımlanmamış doktora tezi. Taşkent.
Gulomov, H. (2005) Diplomatiçeskiye Otnoşeniya Gosudarstv Sredney Azii s Rossiyey v 18- pervoy polovine 19 veka. Тaşkent, Fen neşriyatı.
Hasanov, А. (1961). Vzaimootnoşniye Kırgızov s Kokandskim Hanstvom i Rosssiyey v 50 - 70 godah XIX v. Yayımlanmamış doktora tezi. Мoskova.
İşkuvvatov, V. (2003). XX. Asırnıng II. yarımı Tarihşünaslıgıda Kokan Rossiya Diplomatik Münasebetleri. Yayımlanmamış doktora tezi. Taşkent.
Kara, Mustafa (2009). “Diplomat ve Fusûs Şârihi Yakup Han Kaşgarî”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, sayı:23, ss. 9-24
Kara, Mustafa (2013). “Yâkub Han Kâşarî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 43. Cilt. İstanbul, S. 284-285.
Kariev, Aiitmamat (2020). Buhara Emirliğindeki (1747-1920) Şerî Mahkemeler. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 48, 403-427.
Kim, Hodong. (2004). Holy War in China: The Muslim Rebellion and State in Chinese Central Asia, 1864-1877. Stanford: Stanford University Press.
Komatsu, H. (2006). “Khoqand and Istanbul: An Ottoman document relating to the earliest contacts between the khan and sultan”. Asiatische Studien Etudes Asiatiques. LX.4. S. 963-986.
Kuldaşev Ş. (2009). Politiçeskiye, ekonomiçeskiye i kulturniye svyaz mejdu Kokandskim Hanstvom i Vostoçnim Turkestanom (XVIII – ser.XIX vv.). Yayımlanmamış dokta tezi, Taşkent.
Kutlikov М. (1982). “Vzaimootnoşeniya Tsinskogo Kitaya s Kokandskim Hanstvom”. Kitay i Sosedi. Nauka, Moskova.
Levi S. (2017). The Rise and Fall of Khoqand 1709-1876. Central Asia in the global age. University of Pittsburgh Press.
Macit A. (2008). Başbakanlık Osmanlı Arşiv Belgeleri Işığında XIX. Yüzyıl Osmanlı - Hokand Hanlığı Münasebetleri. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul.
Newby, L. (2005) The empire and the Khanate: a political history of Qing relations with Khoqand c. 1760-1860, Leiden: E.J. Brill.
Onuma, Takahiro, Yasushi Shinmen, and Yayoi Kawahara. (2013) Reconsidering the 1848 Khoqand Documents Stored at the National Palace Museum. Tohoku Gakuin University Review, History and Cultura. 49. 1-24.
Onuma Takahiro, Yayoi Kawahara, and Akifumi Shioya. (2014). An Encounter between the Qing Dynasty and Khoqand in 1759-1760: Central Asia in The Mid –Eighteenth Century. Frontiers of History in China.
Petrovskiy, Nikolay (1917). “Kratkaya svedeniya o litsakh, imevshikh otnosheniya ko vremeni Kashgarskogo vladetekya Bek-Kulibeka”. Protokoli zasedaniy I soobsheniya chlenov Turkestanskogo krujka lyubiteley arkheologii. God. XXI. Tashkent. S. 89-99.
Saguchi T. (1965). The Estrern trade of the Khoqand khanate. Memoirs of the Research Department of the Toyo Bunko, The Oriental Library, Tokyo.
Saray, M. (1990). Rus İşgali Devrinde Osmanlı Devleti ile Türkistan Hanlıkları Arasındaki Siyasi Münasebetler (1775 - 1875). Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Saray M. (2003) The Russian, British, Chinese and Ottoman Rivalry in Turkestan. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Vasilyev А. (2014). “Znamya i Meç ot Padişaha”. Politiçeskiye i kulturniye kontakti hanstv Sentralnoy Azii i Osmanskoy İmperii (seredina XVI – naçalo XX vv). Moskova.
Zhiping, P. (1991). Zhongya Haohanguo yu Qingdai Xinjiang (The Khoqand khanate in Central Asia and Xinjiang during the Qing period). Zhongguo Shehui Kexue Chubanshe, Ürümçi.