Türkiye Cumhuriyeti'nde Tedavüle Sürülen Banknotların Göstergebilimsel Çözümlemesi

İnsan, doğumdan ölüme kadar pek çok görsel mesajla karşılaşır ve bu durum da görsel iletişimi oluşturur. Görsel öğeleri anlamlandırmak ve mesajların kodlarını çözmek göstergebilim ile mümkündür. Göstergebilim, gösterge dizgelerini inceleyen bir bilim dalıdır ve göstergelerin anlam evrenini çözümlemeyi amaçlar. Hukuki manâda resmi belge olan banknot, tek yönlü bir iletişim sağlamaktadır. Banknotlardaki görsel seçimine, çıkarıldığı dönemin ideolojisi ve iletilmek istenen mesaj etki eder. Bu durum aynı zamanda banknotların ulusal ve uluslararası bir iletişim aracı haline gelmesini sağlar. Bu araştırma, banknotlar üzerindeki göstergeleri yorumlayarak, görsellerin vermek istediği mesajı açıklamayı ve paranın bir iletişim aracı olarak kullanıldığını ortaya çıkarmayı amaçlamıştır Cumhuriyetin kuruluşundan günümüze kadar 9 emisyon grubunda, 24 farklı değerde, 132 tertip banknot dolaşıma çıkarılmıştır. Bu araştırmada, her emisyondan en büyük ve en küçük banknotların ön ve arka yüzleri seçilerek göstergebilimsel olarak incelenmiş, dizisel ve dizimsel boyutları ve ideolojik yaklaşımları çözümlenmeye çalışılmıştır. İnceleme Peircenin ikinci üçlüğünde bulunan belirti, ikon ve simge sınıflandırmasına göre gerçekleştirilmiştir. İncelemede banknotların üzerindeki görsel göstergelerin taşıdığı mesajlar ve anlam evreni açıklanmaya çalışılmıştır. Çalışma sonucunda banknotların üzerindeki göstergeler açığa çıkarılmış ve bu göstergeler yoluyla ulusal ve uluslararası iletişimin nasıl gerçekleştiği ortaya konulmuştur.

Semiotical Analysis of the Published Banknotes in the History of the Turkish Republic

People encounter many visual messages from birth to death and this creates the visual communication. Exploring the meanings of these visual elements and decoding messages is possible with semiotics. Semiotics is a scientific way for studying sets of signs and it looks for decoding the meaningful universe of signs. In terms of legal sense, banknotes are official documents and they provide one-way communication. The visual choices in banknotes are effected by the ideology of the period they are produced in and the message which they are made to carry. This makes banknotes national and international communicational tools. This study aims to explain the messages constituted by visual items and to demonstrate that money has been used as a tool for communication by analyzing visual signs on banknotes. Since the foundation of the Turkish Republic, 132 reserves of banknotes have been put into circulation in 9 emission groups and 24 different values. In this study, the front and back facets of the biggest and smallest banknotes of each emmission were chosen for the semiotic analysis and the sequential and syntactic dimensions and ideological biases of the banknotes are examined. The semiotic analysis is carried out in accordance with the sign, icon and symbols classification of Pierce s second triology. The analysis involves exploring and explaining the meaning universes and messages of the visual signs in banknotes. At the end of the study, the signs on banknotes and how the international communication is took place with the help of these signs are demonstrated.

PDF

___

Batur, Zekerya, (2010). Ana Dili Öğretiminde Gösterge Biliminin Yeri: Ana Dili Ders Kitaplarındaki Sözel Metinlerle Görsel Metinleri Bütünselliğinin Analizi, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 5/4 Fall 2010: 174-200.
Cook, Guy, (2001). Discourse of Advertising. Florence: Routledge.
Cumhuriyet Dönemi Banknot Resimleri, http://www.pulko.com.tr/Urunler. aspx?KatId=174. Erişim Tarihi: 05.05.2013.
Demirbağ, İsmail, (1994). Reklam Çözümlemesine Göstergebilimsel Bir Yaklaşım /Eine Semiotische Untersuchung Der Werbeanalyse, Yüksek Lisans Tezi, Erzurum, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Denli, Salih, (1997). Göstergebilim Açısından Grafik Gösterge Anlamlarının İncelenmesi / The Analysis Of Graphical İndication Meanings Regarding Semiology. Yüksek Lisans Tezi, Erzurum, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Dervişcemaloğlu, Bahar, Göstergebilim Ders Notu. http://www.ege-edebiyat. org/docs/493.pdf. Erişim Tarihi: 05.05.2013.
Fiske, John, (2003). İletişim Çalışmalarına Giriş, Süleyman İrvan (Çev.), Ankara, Bilim ve Sanat.
Gripsrud, Jostein, (2002). Understanding Media Culture. London, Newyork: Arnold-Oxford Press.
Hartley, John, (1978). Reading Television, Florence: Routledge.
İmançer, D. ve Özel, Z., Göstergebilimsel Çözümleme Örnek Çözümleme: Pirelli Reklamı, http://www.golge-fanzin.com/ forum/viewtopic.php?p=401&sid=b9265eb64e 474fe44fa294 cf136d44f3. Erişim Tarihi: 05.05.2013.
İşeri, Kamil (2008). Ömer Seyfettinin Yüz Akı Öyküsünün Gösterge Bilimsel Çözümlemesi. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 5/3: 117-139.
Karahan, Çağatay, (2003). Pop-Artta Nesnenin Bir Gösterge Olarak Kullanımı / The Use of Object in Pop-Art as a Sign. Yüksek Lisans Tezi, İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
Lyne, John R, (1980). Rhetoric and Semiotic in C. S. Peirce, The Quarterly Journal of Speech, Cilt 66: 155-168.
Merkez Bankası Kağıt Paranın Tarihçesi http://www.tcmb.gov.tr/. Erişim Tarihi: 05.05.2013.
Merkez Bankası, http://www.tcmb.gov.tr/tlkampanya/images/paralar/200l.html Erişim Tarihi: 05.05.2013.
Merrell, Floyd, (2000). Charles Sanders Peirces Concepts of Sign, Copley, Paul (Ed.), Routledge Critical Dictionary of Semiotics & Linguistics, Florence: Routledge: 28-38.
Pekşen, Ali, İzinsiz Gösteri Dergisi Türk Lirası Banknotlarının Görselliği Üzerine, http://www.izinsizgosteri.net/asalsayi05/ali.peksen_05.html. Erişim Tarihi: 05.05.2013.
Rifat, Mehmet, (2000). XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları, Cilt 1: Tarihçe ve Eleştirel Düşünceler. İstanbul: Om Yayınları.
Rose, Gillian, (2001). Visual Methodologies: An Introduction to the Interpretation of Visual Materials, London: Sage Publications.
Sönmez, Mustafa, (1998). 75 yılda Paranın Tarihi, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Tekin, Ali, (1996). Göstergebilim ve sinema, temel kavramlar retorik göstergebilimsel çözümleme yöntemi model önerisi ve bir örnek çözümleme, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yazıcı, Selçuk, (2007). Göstergebilim ve Bir Uygulama: Kulenin Anahtarı (The Key of the Tower), Yüksek Lisans Tezi, Erzurum, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Atatürk Üniversitesi.
Yıldız, Pelin, (2005). Sahne ve Seyirci Etkileşiminin Tarihsel Gelişiminde Göstergebilimsel Açıdan Bir Analiz, Sayı 13: 425-442.