Filmlerle Görünürlüğün Dönüşümü: Panoptikon, Süperpanoptikon, Sinoptikon

Tarih boyunca iktidarlar değişik yöntemler kullanarak toplum karşısında görünürlüklerini kontrol etmeye çalışacak teknikler geliştirmişlerdir. İktidarların varlıklarını devam ettirmesi ve güçlerini artırmasında kullandığı bu teknikler, yeni medya teknolojileriyle birlikte farklı boyutlara ulaşmıştır. Günümüz toplumlarında gözetim sistemleri üzerine kullanılan üç temel kavram bulunmaktadır: Panoptikon, Superpanoptikon, Sinoptikon. Panoptikon, tarihsel olarak bu sistemlerin içinde en eski olanıdır. Panoptikon, bir mekân içindeki görülmeden görme ilişkisine gönderme yapar. Panoptikon, günümüz toplumlarındaki gözetim olgusunu anlamakta bir ölçüde yetersizdir. Kredi kartlarından, cep telefonlarına, sayısal yayıncılıktan, uydu sistemlerine, her alana yerleştirilen kameralara ve özellikle internete kadar bir dizi gelişme Panoptikon kavramı üzerinde yeniden düşünmemize yol açmaktadır. Günümüzdeki durumu anlamak için Superpanoptikon kavramı kullanılmaktadır. Sinoptikon ise çoğunluğun azınlığı izlemesini içerir. Böylece Panoptikonun görülenleri görene dönüşür. Günümüzde bunlar birbirini dışlamak yerine, yan yana varlığını sürdürmektedir. Bu makale, sinema filmlerinden örneklerle konuyu analiz etmeyi amaçlamaktadır. Analizde kullanılan kavramlar ve teorik çerçeve, sinema filmlerinden kesitlerle somutlaştırılmaktadır. Filmler, incelenilen kavram ve düşünceleri en etkili temsil ettiği düşünülen sahneler dahilinde incelenmiştir.

The Transformation of Visibility through Movies: Panopticon, Superpanopticon, Synopticon

Throughout history power has developed different techniques in order to manage their visibilities before the society. These techniques applied by the power changed their forms with the new media technologies. Today, there are three basic terms on surveillance systems: Panopticon, Superpanopticon, Synopticon. Panopticon is the oldest one among them. This model refers to the case which is to see without being seen. It, however, to some extend, is lack of understanding the today s survelliance society. From credit cards to mobile phones, from digital broadcasting to satellita sytems, from cameras deployed everywhere, to, particularly, Internet, a range of developments may cause about Panopticon. Superpanopticon is being used to reach a beter understanding today s world. Synopticon, on the other hand, involves many watch few. So the objects watched in the Panopticon turn into watch to few. These models do not exclude one another, rather they co-exist. This study aims to analyse the topic by using some movie clips. Movie scenes embody the concept and theoretical framework of the paper. Movies are analysed with regard to scenes which may epitomize the terms and thoughts in an efficient way

PDF

___

Allen, Danille S., (2010). Platon Neden Yazdı?, (çev.) Ayşe Batur, İstanbul: İletişim.
Crowley, David ve Heyer, Paul (ed.), (2007). Communication in History, Boston: Pearson.
Deleuze, Gilles, (2012). http://www.youtube.com/watch?v=4p81EMXYoAc. Erişim tarihi: 14.03.2013
Foucault, Michel, (2006). Hapishanenin Doğuşu, (çev.) M. Ali Kılıçbay, İstanbul: İmge.
Gandy, Oscar H., (1996). Coming to Terms with the Panoptic Sort, Computers,Surveillance, and Privacy içinde (Lyon D and Zureik E, eds) (Minneapolis: University of Minnesota Press), s.132-155.
King, Lyall, (2001). Information, Society and the Panopticon, The Western Journal of Graduate Research, 10 (1), s. 40-50
Koskela, Hille, (2006). The other side of surveillance: webcams, power and agency, (ed.) David Lyon, Theorizing Surveillance: Panopticon and Beyond, Portland: Willan Publishing, s. 163-181.
Lynsey, Dubbeld, (2006). Telemonitoring of cardiac patients: user-centred research as input for surveillance theories, (ed.) David Lyon, Theorizing Surveillance: Panopticon and Beyond, Portland: Willan Publishing, s. 182-205.
Lyon, David, (1993). An Electronic Panopticon? A Sociological Critique of Surveillance Theory, The Sociological Review, 41, s. 653-678.
Lyon, David, (2006). Gözetlenen Toplum Günlük Hayatı Kontrol Etmek, (çev.) Gözde Soykan, İstanbul: Kalkadeon.
Niedzviecki, Hal, (2010). Dikizleme Günlüğü, İstanbul: Ayrıntı.
Pole, Mark, (2006). The role of confession in reflective practice: monitored continuing professional development (CPD) in health care and the paradox of professional autonomy, (ed.) David Lyon, Theorizing Surveillance: Panopticon and Beyond, Portland: Willan Publishing, s. 206-220.
Robins K. ve Webster F., (1988). Cybernetic Capitalism: Information, Technology,Everyday Life, The Political Economy of Information (Vincent Mosco and JanetWasko, eds) (Madison: The University of Wisconsin Press, Madison), s.44-75.
Said, Edward, (2009). Entelektüel Sürgün, Marjinal, Yabancı, (çev.) Tuncay Birkan, 3. Baskı. İstanbul: Ayrıntı.
Sennett, Richard, (2006). Ten ve Taş, (çev.) Tuncay Birkan, İstanbul: Metis.
Slavoj, Zizek, (3 Mart 2010), Avatar, Avatarın ta Kendisi, http://www.radikal. com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&ArticleID=984386&CategoryID=99. Erişim Tarihi: 16.03.2013.
Filmler
Son Kale (Rod Lurie, 2001).
1984 (Michael Radford, 1984).
Modern Zamanlar (Charlie Chaplin, 1936).
Bir Alışverişkoliğin İtirafları (P. J. Hogan, 2009)
V for Vendetta (James McTeigue, 2005)
Kapışma (Guy Ritchie, 2000)
Fahrenheit 451 (François Truffaut, 1966)
Bir Rüyaya Ağıtın da (Darren Aranofsk, 2000)
Kahirenin Mor Gülü (Woody Allen, 1985)
Truman Show (Peter Weir, 1998)
Network (Sidney Lumet, 1976)