2019

SAVAŞ VE İSYAN HENGÂMESİNDE YENİLİK YAPMAK: II. MAHMUD’UN VALİSİ ESAD PAŞA’NIN DENEYİMLERİ

1800’lü yılların başında Osmanlı Devleti’nin yenidenyapılanma ihtiyacı içerisinde olduğu herkes tarafındankabul edilmekteydi. II. Mahmud, savaşlarda önemlibaşarı gösteremeyen ordunun yenilenmesi gerektiğinigörerek, daima reformları engellemekte olan YeniçeriOcağı’nı lağvetti. Müteakiben çeşitli yeniliklergerçekleştirdi. İstanbul’da alınan kararlarınvilayetlerde uygulanması hiç bir zaman kolay olmadı.Savaşlar, isyanlar, yerel hanedanların direnişi, malîimkânsızlıklar, halkın yenilikler ile varılmak istenenamaçtan habersiz oluşu, bazı devlet görevlilerininyaptıkları yolsuzluklar başarı elde edilmesiniengelledi. Esad Paşa, sürecin hem destekçisi hem deönemli tanıklarından biriydi. O iyi bir eğitim görmüş,kültürlü, akılllı ve dirayetli bir şahsiyet idi. GeneldePadişah tarafından beğenilmekte ve takdiredilmekteydi. Edirne, Adana, Karaman ve Erzurumvalilikleri sırasında reformları hayata geçirmeyeçalıştı. Bu araştırmada Esad Paşa’nın deneyimleriışığında reform sürecinin İstanbul dışındakivilayetlerde nasıl bir seyir izlediği incelenmektedir.

To Make Reform in the Chaos of War and Rebellion: Experiences of Esad Pasha, the Governor of Mahmud II

In the early 1800’s it was accepted by everyonethat the Ottoman Empire needed restructuring.Mahmud II, seeing that the army, which failed toshow significant success in the wars, should berenewed, abolished the Janissary soldiers, whichalways prevented reforms. Subsequently, variousinnovations were made. It was not easy toimplement the decisions taken in Istanbul in theprovinces. Wars, riots, resistance of localdynasties, financial impossibilities, the peopleunaware of the aim of achieving withinnovations, the corruption by some governmentofficials prevented success. Esad Pasha was botha supporter and an important witness of theprocess. He was a well-educated, cultured,intelligent and resourceful personality. He wasgenerally admired and appreciated by the Sultan.He tried to implement reforms in thegovernorships of Edirne, Adana, Karaman andErzurum. In this study, the course of the reformprocess in provinces other than Istanbul isexamined in the light of Esad Pasha’sexperiences.

PDF

___

Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) Cevdet-Askeri (C.AS), 492/20561, 822/34952, 939/40733, 973/42400
Cevdet-Bahriye (C.BH), 127/6174.
Cevdet-Dâhiliye (C. DH), 58/2898, 68/3393,
Cevdet-Maliye (C.ML), 13/589, 144/6088, 32/1495, 254/10486, 467/19007.
Cevdet-Tımar – Zeamet (C.TZ), 44/2166
Cevdet-Zaptiye (C. ZB), 20/964.
Hatt-ı Hümâyûn (HAT), 290/17370, 291/17407-C, 292/17418, 292/17434, 293/17440, 293/17446, 293/17468, 294/17481, 314/18497, A, C, E, 319/18701-A, 314/18497-D, 318/18696, 324/18924-A, 445/22276, 446/22291, 461/22617-B, C, 461/22626, A, B, C, E, G, J, K, L, N, O, P, 461/22629, 463/22669, 463/22674-A, 464/22719, 464/22711, 470/23050, 472/23086, 475/23251, 487/23863, 489/23989, 494/24274, 498/24432, 501/24552, 508/24956, 509/25012, 535/26292, 548/27033, 594/29095, 595/29195, 634/31305, A, 635/31326, 639/31490, 643/31536, 659/32173, C, 664/32314, 670/32712, 672/32909-A, 674/32965, 676/33013, 680/33170, 690/33400, B, C, 703/33801, 703/33819, 713/34070, 718/34245, C, D, F, N, S, 721/34364, 722/34418, 729/34678, 734/34841, 736/34925, 759/35846, 784/36625, 784/36627, 1166/46117-C, D, G, H, I, K, 1167/46164, 1167/46189-A, 1242/48291-A, B, C, D, E, 1248/48353, 1293/50227, 1315/51265-A, 1315/51270-A, Ç, 1329/51865, 1333 /51990, 1352/52815, 1418/58007, 1419/58045, 1575/15.
Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi-Evrak (TSMA-E), 529/56, 29/57, 581/46, 581/47, 684/36,861/14, 867/1, 898/55, 1195/34, 1230-2.
Ahmed Badi Efendi, Riyâz-ı Belde-i Edirne, 20. Yüzyıla Kadar Osmanlı Edirne’si, Haz. Niyazi Adıgüzel ve Raşit Gündoğdu, C.II/1, Trakya Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2014.
Ahmed Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet, C.XII, Matbaa-i Osmaniye, İstanbul 1301.
Ahmed Lütfi Efendi, Tarih-i Lütfi, C.I-V, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1291.
Ahmet Muhtar (Ferik), 1244-1245 (1828-1829) Türkiye Rusya Seferi ve Edirne Muahedesi, Büyük Erkân-ı Harbiye Reisliği Ankara Matbaası, Ankara 1928.
AKSAN, Virginia H., Kuşatılmış Bir İmparatorluk Osmanlı Harpleri (1700-1870), Çev. Gül Çağalı Güven, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2011.
AKYILDIZ, Ali, Sürgün Sefir Sadullah Paşa – Hayatı, İntiharı, Yazıları, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2011.
AYKUN, İbrahim, “1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşından Sonra Erzurum’un Mahalle ve Ova Köylerinden Rusya’ya Göçürülen Ermeniler”, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, C. 14, S. 1, Yaz 2019, s. 413-420.
BALCI, Sezai, Babıâli Tercüme Odası, Libra Yayınevi, İstanbul 2013.
BEYDİLLİ, Kemal, “1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşında Doğu Anadolu’dan Rusya’ya Göçürülen Ermeniler”, Belgeler, C. 13, S.17, 1988, s. 365-434.
ÇETİN, Cemal, “Kamu Düzeninde Alternatif Bir Yöntem: Nezir”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 8, S. 36, Şubat 2015, s. 287-310.
DUMAN KOÇ, Gülseren, Governing a Frontier Sancak in the Ottoman Empire: Notables, Tribes, and Peasants of Muş (1820s-1870s), (Boğaziçi Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul 2018.
GENCER, Fatih, “İbrahim Paşa’nın Anadolu’yu İstilası (1832-1833)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 9, S. 42, Şubat 2016, s. 641-657.
KARAKOYUN, Nazım, Delil Kurumunun Kaldırılmasına Tepkiler ve Kadıkıran İsyanı, (Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Rize 2017.
KARAKUŞ, Sadık Emre, Osmanlı İdaresinde Edirne (1789-1839), (Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), Elazığ 2018.
KAYA, Hakan, Osmanlı-İran Sınırında Bir Serhad Sancağı: Bayezid (1578-1848), (Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara 2018.
KAYAR, Mustafa Melih, Governance and Social Control in the Ottoman Empire: Nezr, (Sabancı Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2020.
KIZILKAYA, Oktay, XIX. Yüzyılda Kars Sancağı’nda Sosyal ve Ekonomik Durum (1830-1877), (Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), Erzurum 2011.
KOÇ, Yener, Nomadic Pastoral Tribes at the Intersection of the Ottoman, Persian and Russian Empires (1820s–1890s), (Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul 2020.
KORKMAZ, Şerif, “Âsi ve Eşkıya: Delilbaşı Kadıkıran Mehmed Ağa, 1825-1834”, Kebikeç, S. 33, 2012, s. 149-171.
KÖKSAL, Osman, “Osmanlı Hukukunda Bir Ceza Olarak Sürgün ve İki Osmanlı Sultanının Sürgünle İlgili Hattı-ı Hümayunları”, OTAM, S. 19, 2006, s. 283-341.
KURT, Yılmaz, “Çukurova’da Ayanlık Mücadelesi: Hasanpaşazâdeler”, 15. Türk Tarih Kongresi, C.4/1, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2006, s. 1259-1277.
KURT, Yılmaz, “Menemencioğulları ile ilgili Arşiv Belgeleri-I”, Belgeler, C.XXI, S. 25, 2001, s. 85- 187.
Mehmed Es’ad Efendi, Vak’a-nüvis Es’ad Efendi Tarihi, Haz. Ziya Yılmazer, OSAV Yayınları, İstanbul 2000.
Mehmed Hurşîd (Paşa), Seyâhatnâme-i Hudûd, Çevrimyazı: Alâattin Eser, Simurg Yayınları, İstanbul 1997.
Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmanî, Haz. Nuri Akbayar, C.II, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1996.
SÖNMEZ, Serpil, Tanzimat’a Giden Yolda Bir Osmanlı Kenti: Sivas (1777-1839), (Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara, 2015.
SUNAY, Serap, “Sûr-ı Hümayun” Defterine Göre 19. Yüzyıl Saray Düğünlerine Dair Bir Değerlendirme”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 20, S. 38, Aralık 2017, s. 327-342.
Tahdîd-i Hudûd-ı İraniyeye Memûr Derviş Paşa Lâyihası, Çevrimyazı: Fatih Gencer, Gece Kitaplığı, Ankara 2016.