Ankara’dan Inebolu’ya Bilgi Üretimi: Bir İngiliz Ajanının 1905’teki Seyahati üzerinden Sosyo Ekonomik, Antropolojik ve Siyasi Gözlemler

Orta Doğu’daki sömürgelerini kontrol altında tutma ve bubölgedeki çıkarlarını koruma düşüncesi İngiltere’ninbaşlıca gayesi olmuştur. Orta Doğu üzerine üretilen herbilgi değerli görülmüştür. Emperyalist politikaların meşruzemini, üretilen bilginin siyasi ve ekonomik politikalarınşekillenmesiyle oluşturulmuştur. Bilgi üretmekanallarının en önemli kurumları bölge üzerinearkeolojik, tarihi ve etnografik araştırmalar yapankurumlar olurken, bilgi akışını sağlayanlar da OrtaDoğu’ya giden ve gönderilen ajanlar olmuşlardır. OrtaDoğu üzerinde bilgi üretimini seyahatleri üzerindengerçekleştiren ajanlardan biri de, Sykes-Picotantlaşmasının mimarlarından Mark Sykes’tır. Bu çalışmada, İngiltere’nin emperyalizm politikasının somut biryansıması olarak görülen, Mark Sykes’ın 1905 yılındaOrta Doğu’da gerçekleştirdiği seyahatinde tuttuğunotlarına odaklanacaktır. Sykes’ın bu gezisinde, çıkardığıinsan tipolojisi oryantalist bağlamda Batı üstünlüğününbir yansıması olarak oluşur. Ayrıca, istihbarati bir faaliyetgerçekleştirmiş olan Sykes’ın izlediği rota boyunca politikve antropolojik gözlemlerini ortaya koyarak 20. yüzyılınbaşlarında bilgi üretiminin ne derece önem arz ettiğini veSykes’ın İngiliz-Osmanlı politikası üzerine fikirlerini deortaya koymaktadır. Dolayısıyla bu çalışma, İngiltere’ninOrta Doğu üzerindeki bilgi üretimini, Mark Sykes’ınseyahati üzerinden, antropolojik irdelemelerin ve sosyo ekonomik gelişimlerin İngiltere’nin oryantalist veemperyalist bağlamında ne anlam ifade ettiğiniinceleyecektir

THE KNOWLEDGE PRODUCTION FROM ANKARA TO INEBOLU:SOCIO-ECONOMIC, ANTHROPOLOGICAL AND POLITICALOBSERVATIONS OVER THE BRITISH AGENT’S TRAVEL IN 1905

The fundamental purpose of Britain was to controlhis colonies in the Middle East and protect hisinterests in the regions at the end of the 19th and thebeginning of the 20th centuries. Thus, all knowledgeproduction activity was valuable. The legitimateground of the imperialist policies was formed by theknowledge production through which political andeconomic policies emerged. The salient channels ofknowledge production became the societies and theinstitutions conducting archaeological, historical,and ethnographic studies and the agents were theproviders of information flow related to the MiddleEast. One of the agents with this mission was MarySykes, who was one of the signatories of the Sykes Picot Agreement. Thus, research will focus on MarkSykes’s travel, in which he visited Ankara andInebolu in 1905, as a reflection of Britain’simperialist policy. His categorization of people wasthe projection of Western superiority in theorientalist context. In addition, Sykes exposed hispolitical and anthropological observations in thescope of intelligence gathering. He also reveals histhoughts on Anglo-Ottoman relations. Thus, thisstudy will examine the knowledge production ofBritain in the Middle East over the travel of MarkSykes and reveal the significance of anthropologicalinspections and socio-economic developments inBritain's orientalist and imperialist context.

PDF

___

T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi
BOA, Dahiliye Nezareti, Şifre Kalemi Belgeleri (DH. ŞFR.), 223/ 87, 13 Eylül 1897, (1315. R. 01).
BOA, Dahiliye Nezareti, Hukuk Müşavirliği Belgeleri, (DH. HMŞ.), 22/26, 22 Mart 1907 (1325.S.7).
TNA: PRO, FO Foreign Office Papers 78/5398, “From Angora to Inebolu”, 370-383.
Turkish Historical Foundation, Microfilm Archive (from Hull University Archive), The papers of Sir Mark Sykes, 1879- 1919 [microform]: with special reference to the Sykes-Picot Agreement and the Middle East, Microfilm 2, DDSY2/4 Foreign Affairs and Travel (1888- 1919), 4/45 not dated, Draft Letter to 'Your Highness' from Mark Sykes about the condition of Turkey following the war with the Balkan Allies, with suggestions for improvement.
ALLOUL, Houssine, ELDEM, Edhem & de SMAELE, Henk, To Kill a Sultan A Transnational History of the Attempt on Abdülhamid II (1905). Londra: Palgrave Macmillan, 2018.
BAĞÇECİ, Yahya. “İngiltere Parlamento Tutanaklarında 1876 Bulgar İsyanı.” International Journal of Social Science 24 (2014): 211-235.
BAILEY, Frank Edgar. British Policy and Turkish Reform Movement: A Study of Anglo-Turkish Relations, 1826-1953. Cambridge: Harvard University Press, 1942.
BALIBAR, Etienne & WALLERSTEIN, Immanuel. Irk, Ulus, Sınıf: Belirsiz Kimlikler. Istanbul: Metis Yayınları, 2000.
BALLANTYNE, Tony. Orientalism and Race: Aryanism in the British Empire. New York: Palgrave Macmillan, 2002.
BALLHATCHET, Kenneth. Race, Sex and Class under the Raj: Impérial Attitudes and Policies and their Critics, 1793-1905. New York: St. Martin’s Press, 1980.
BELKACEM, Belmekki. “The Impact of British Rule on The Indian Muslim Community in The Nineteenth Century.” ES: Revista De Filología İnglesa 28 (2007): 27-46.
BERNASCONİ, Robert. Irk Kavramını Kim İcat Etti? Felsefi Düşüncede Irk ve Irkçılık. Istanbul: Metis Yayınları, 2015.
BOYAR, Ebru. “An Inconsequential Boil” or a “Terrible Disease”? Social Perceptions of and State Responses to Syphilis in the Late Ottoman Empire.” Turkish Historical Review 2 (2011): 101-124.
BOZTEMUR, Recep. “Marx, Doğu Sorunu ve Oryantalizm.” in Oryantalizm I. Ankara, Doğu Batı Yayınları (2002): 135-150.
BULUT, Fatma. “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Tehlikeli Bir Miras: “Frengi.” Tarih Okulu 3 (2009): 109-123.
BURKE, Peter. Cultural Hybridity. Cornwall: Polity Press, 2009.
CHATTERJEE, Partha. Ulus ve Parçaları. Istanbul: İletişim Yayınları, 2002.
COHEN, Stephen P. “Issue, Role and Personality: The Kitchener-Curzon Dispute.” Comparative Studies in Society and History 10: 3 (1968) 337-355.
ÇITAK, Celal. Sir Mark Sykes Hayatı Ve Ortadoğu'daki İngiliz Politikasının Şekillenmesindeki Rolü, (Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Unpublished Ph.D), Ankara, 1997.
DJUVARA, Trandafir G. Türkiye’nin Paylaşılması Hakkında Yüz Proje, trans. Pulat Tacar, Gündoğan Yayınları, Ankara 1999.
EL GADDARI, Sara. “Hanmer Warrington and Imperial intelligence-gathering in Tripoli," in Diplomacy and Intelligence in the Nineteenth-Century Mediterranean World, eds. Mika Suonpää and Owain Wright, London, Bloombury Publishing, 2019, 37-56.
ELDEM, Ethem. “26 Ağustos 1896 “Banka Vakası” ve 1896 “Ermeni olayları.” Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar 5 (2007): 113-146.
ENGİN, Vahdettin. “Sultan II. Abdülhamid'e Düzenlenen Ermeni Suikasti ve Bu Sebeple Belçika ile Yaşanan Diplomatik Kriz.” Belleten 59:225 (1995): 413-428.
GLADSTONE, William Ewart. Bulgarian Horrors and the Question of the East, 1876. New York & Montreal: Lovell, Adam, Wesson & Company, 1876.
HERMAN, Michael. “Why Does Military Intelligence Matter?” Changing Character of War Seminar, Oxford. Accessed May 1, 2021. 5http://www.nuffield.ox.ac.uk/OIG2/herman%20 paper%202007.pdf4.
HEYWOOD, Andrew. Siyasi İdeolojiler: Bir Giriş, trans. Ahmet K. Bayram, Özgür Tüfekçi, Hüsamettin İnaç, Şeyma Akın, Buğra Kalkan, Ankara: Adres Yayınları, 2010.
KANSU, Aykut. 1908 Devrimi. Istanbul: İletişim Yayınları, 2002.
KARACA, Taha Niyazi. “Dostluktan Çatışmaya: Osmanlı Dönemi Türk-İngiliz İlişkileri.” Journal of Anglo-Turkish Relations 1:1 (2020): 11-32.
LESLIE, Shane. Mark Sykes: His Life and Letters. Londra: Cassell, 1923.
LEVI-STRAUSS, Claude. “Antropoloji.” trans. Ümit Meriç, Sosyoloji Konferansı Dergisi 16 (1978): 102-128.
MCMAHON, Richard. The Races of Europe: Construction of National Identities in the Social Sciences, 1839-1939. London: Palgrave Macmillan, 2016.
MOORE, Barrington. Diktatörlüğün ve Demokrasinin Toplumsal Kökenleri: Çağdaş Dünyanın Yaratılmasında Soylunun ve Köylünün Rolü, trans. Şirin Tekeli & Alaeddin Şenel. Ankara: İmge Kitabevi, 2012.
ÖNDEŞ, Osman. Modalı Vitol Ailesi. Istanbul: Tarihçi Kitapevi, 2012.
ÖZBEK, Nadir. İmparatorluğun Bedeli: Osmanlı İmparatorluğu’nda Gelir Vergisi 1839-1908. Istanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2015.
PAMUK, Şevket. Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914. Istanbul: İletişim Yayınları, 2007.
REYHAN, Cenk. “Türk-Alman İlişkilerinin Tarihsel Arka Planı (1878-1914).” Belleten 69: 254 (2005): 217-266.
SECRET INTELLIGENCE SERVICE MI6. “Our History: Beginnings 1909.” Accessed May 1, 2021. https://www.sis.gov.uk/our-history.html.
ŞERİF, Ahmet. Anadolu’da Tanîn I. ed. Mehmed Çetin Börekçi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1999.
ŞİRİN, İbrahim. “İngiliz Belgelerinde Kocaeli ve Çevresi.” Uluslararası Gazi Akça Koca ve Kocaeli Tarihi Sempozyum Bildirileri, eds. Haluk Selvi-M.Bilal Çelik. Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi (2015): 787-793.
ŞİRİN, İbrahim. “Seyahatnâmelerı̇n Sosyal Bı̇lı̇mlerde Kullanım Değerı̇: Seyahatnâme Metodolojı̇sı̇ Gelı̇ştı̇rmenı̇n Zorunluluğu”, Yabancı Seyahatnamelerde Türkiye, eds. M. Çağatay Özdemir & Yunus Emre Tekinsoy. Ankara: Türk Yurdu Yayınları (2016): 9-20.
STEELE, David. “Three British Prime Ministers and the Survival of the Ottoman Empire, 1855- 1902.” Middle Eastern Studies 50/1 (2014): 43-60.
SYKES, Christopher Simon. A Man Who Created the Middle East: A Story of Empire, Conflict and the Sykes-Picot Agreement. Londra: William Collins Books, 2016.
TANIS, F. & HAVIK, K. M. “Spatial Stories of Izmir: A Narrative Study on the Influence of Trader Families on the Spatial Development of the Port City.” In_Bo: Ricerche e Progetti per il Territorio, la Città e l'Architettura 11:15 (2020): 56-68.
TOPRAK, Zafer. Darwin’den Dersim’e: Cumhuriyet ve Antropoloji. Istanbul: Doğan Kitap, 2012.
TÜRKGELDİ, Ali Fuat. Maruf Similar. eds. Mehmet Kalpaklı & Sina Akşin Somel. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2013.
WOLFF, David, Marks, Steven G., Menning, Bruce W., Van Der Oye, David Schimmelpenninck, Steinberg, John W. & Shinji, Yokote. The Russo-Japanese War in Global Perspective Vol. II. Leiden: Brilll, 2007.
YAVUZ, Erdem. “Ahlat Kazasında Frengi (XIX.yy. Sonu-XX.yy. Başı).” Turkish Studies 12:26 (2017): 223-236.
YAVUZ, Fikrettin. Osmanlı Devleti'nde Ermeni Terörü 1896 Osmanlı Bankası Baskını. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2015.
YILDIZELİ, Fahriye Begüm. “The Expansion of the British Empire in the Middle East After the Ottoman Heritage (1882-1923).” History Studies 10:6 (2018): 215-224.
YILMAZ, Mehmet Serhat. “II. Meşrutiyet Öncesi Kastamonu’da Bir Ayaklanma Girişimi (1906).” Karadeniz Araştırmaları 30 (2011): 123-142.
ZIEGLER, Paul R. Palmerston, British History in Perspective. New York: Palgrave Macmillan, 2003.