MANAVGAT’IN SİYASİ, İDARİ VE SOSYO-EKONOMİK YAPISI(XV-XIX. YÜZYILLAR)

Manavgat ve çevresi ilk çağdan itibaren önemli bir yerleşme alanı olmuş ve burada birçok şehirkurulmuştur. Köprüçay, Manavgat Çayı ve Side limanıilkçağlardan itibaren bölgesel ve dış ticarette etkiliyerler olmuştur. Türkiye Selçukluları dönemindeAntalya ve Alanya’nın alınması ve ticari olarakkullanılmasıyla bu bölgenin ticari ve ekonomik yöndenönemi daha da artmıştır. Bu ve sonraki dönemdeSuriye, Mısır, Kıbrıs ve Rodos gibi yerlerle ticaretyapılmıştır. Türkiye Selçuklularının yıkılmaya yüztuttuğu devirde bu bölgede, Tekeoğulları, ManavgatEmirliği, Karamanoğulları ve Alâiye Beyliği’ninetkilerini görmek mümkündür. Osmanlı Devleti’nineline geçtikten sonra burada tahrir işlemininbaşladığını görmekteyiz. Özellikle 1455, 1475, 1530ve 1555 tarihli tapu tahrir defterleri ile Manavgat’a aitbirçok Müsellem defteri bölgenin siyasi, idari, askerive sosyo-ekonomik yapısı hakkında bilgi vermektedir.Daha sonrasına ait defterler, münferit belgeler,salnameler vb. arşiv malzemeleri Manavgat’ın XVI.yüzyıldan sonraki durumunu ortaya koymaktadır.Buradaki nahiye ve kazalarda idari alanda önemlideğişiklikler yapılmak istenmiş ve bu konudayazışmalar olmuştur. Bu yazışmalarda, Manavgat,Düşenbe, İbradi, Eski Antalya (Side), Alâiye, Aksekigibi yerlerde yapılan veya yapılması düşünülen idaridüzenlemelerle ilgili bilgiler verilmiştir. Kısaca buçalışmada, XV. yüzyıldan XIX. yüzyılın sonuna kadarManavgat’ın tarihi, Manavgat şehri, köyleri, Yörükcemaatleri, idari durumu, vakıfları, sosyo-ekonomikyapısı değerlendirilmiştir. Hatta idari yapıdakidüzenleme ve değişikliklerle ilgili hususlar 1914 yılınakadar getirilmiştir. Yapılan bu çalışma göstermiştir ki, Manavgat şehri küçük bir kasaba görünümündeolmakla birlikte köyleri, Yörük ve Tahtacı cemaatlerive iktisadi yapısıyla bölgenin mühim kazalarındanbirisi durumundadır.

Political, Administrative and Socio-Economic Structure of Manavgat (XV-XIX. Centuries)

Manavgat and its surroundings have been animportant settlement area since the first era andmany cities were established here. Köprüçay,Manavgat Stream and Side Port have beeneffective places in regional and foreign tradesince ancient times. With the conquest of Antalyaand Alanya and being trade centers during theSeljuk period of Turkey, the commercial andeconomic importance of this region has increasedeven more. In this and the following period, tradewas made with places such as Syria, Egypt,Cyprus and Rhodes. In this and the followingperiod, trade was made with places such as Syria,Egypt, Cyprus and Rhodes. It is possible to seethe effects of Tekeoğulları, Manavgat Emirate,Karamanoğulları and Alaiye Principality in thisregion when the Seljuks of Turkey were about tocollapse. After the Ottoman Empire took over,we see that the process of registration startedhere. Especially cadastral record books dated1455, 1475, 1530 and 1555 and many Müsellembooks belonging to Manavgat give informationabout the political, administrative, military andsocio-economic structure of the region. Archivematerials such as subsequent books, individualdocuments, yearbooks etc. reveal the situation ofManavgat after XVI. century. In the sub-districtsand towns here, important changes were desiredto be made in the administrative area and therewere correspondences on this subject. In thesecorrespondences, information was given aboutthe administrative arrangements made or plannedto be made in places such as Manavgat, Dusenbe, Ibradi, Eski Antalya (Side), Alaiye, Akseki.Briefly in this study, from XV. Century until theend of the XIX, the history of Manavgat,Manavgat city, villages, Yoruk communities,administrative status, foundations, socio economic structure were evaluated. Even theissues regarding the regulations and changes inthe administrative structure were evaulated until1914. This study showed that the city ofManavgat, although it looks like a small town, isone of the important towns of the region with itsvillages, Yoruk and Tahtacı communities and itseconomic structure.

PDF

___

BOA (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi), MD (Mühimme Defteri): 3, 5, 7, 9, 12, 14, 16, 17, 21, 22, 23, 24, 26, 27, 28, 30, 34, 35, 36, 42, 43, 47, 48, 52, 58, 67, 68, 71, 73,
BOA, Mühimme Zeyli 3,
BOA, MAD (Maliyeden Müdevver Defter) 14.
BOA, TT (Tapu Tahrir Defteri) 166.
BOA, TT 765.
BOA, TT 363.
BOA, TT 696.
BOA, MAD 17666.
BOA, TT 778.
BOA, MAD 15286.
BOA, ŞD (Şûrâ-yı Devlet Evrakı) 1743/6.
BOA, ŞD 1746/6.
BOA, DH. MKT (Dâhiliye Nezareti Mektubî Kalemi Belgeleri) 2217/71, 2275/106.
BOA, DH. TMİK.S (Dâhiliye Nezareti Tesri-i Muâmelât ve Islahat Komisyonu) 28/44, 28/46, 32/44.
BOA, DH. İ.UM.EK (Dahiliye Nezareti İdâre-i Umûmiye Belgeleri 88/15.
BOA, DH.SN-THR (Dâhiliye Nezareti Sicill-i Nüfus İdâre-i Umûmiyesi) 53/15.
DH.MB.HPS.M (Dâhiliye Nezareti Mebâni-i Emiriye-Hapishaneler Müdürlüğü Müteferrik Evrakı) 41/12.
TKGMA (Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Arşivi), TT 172.
1290 (1873) Tarihli Konya Vilayeti Salnamesi.
1896 Tarihli Konya Vilayeti Salnamesi.
1317 Tarihli Konya Vilayeti Salnamesi.
AK, Mehmet, “Manavgat’ta Bir Ayan Ailesi Tugayoğulları”, Uluslar arası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.3, S.12, Yaz 2010, s.27-36.
AKDAĞ, Mustafa, Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası, Cem Yayınevi, İstanbul 1995.
__________¸ “Celâli İsyanlarının Başlaması”, DTCFD, IV, Ankara 1946, s.23-37.
AKGÜL, Mehtap, 16. Yüzyıl Arşiv Kayıtlarına Göre Alâiye’nin Sosyal ve Ekonomik Hayatı ile Nüfus ve İdari Taksimatı, (İstanbul Üniversitesi, SBE İktisat Fakültesi Türk İktisat Tarihi Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul 1989.
ALTUN, Ara, “Alanya”, DİA, II, İstanbul 1989, s.339-341.
ARIKAN, Zeki, XV-XVI. Yüzyıllarda Hamit Sancağı, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İzmir 1988.
BAHAR, Hasan, “İlkçağda Orta Anadolu ile Akdeniz Bölgesi Arasında Alanya’nın Stratejik Önemi”, 8. Tarih ve Kültür Semineri 1998, Alanya 2004, s.327-329.
CUINET, Vital, Turquıe D’Asıe Geographıe Admınıstratıve, Paris 1890.
DEDEYEV, Bilal, “Sosyo-Kültürel İlişkiler Bağlamında 15. Yüzyıl–16. Yüzyılın İlk çeyreğinde Anadolu’dan Azerbaycan’a Türkmen Göçleri”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 2016/77, s.103-125.
DEDEYEV, Bilal, “Safevi Tarikatı Ve Osmanlı Devleti İlişkileri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, S.1/5, 2008, s.205-223.
Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, Çağ Yayınları, İstanbul 1992, s.566-569.
Ebu Abdullah Muhammed İbn Batuta Tanci, İbn Batuta Seyahatnamesi, Çeviri İnceleme ve Notlar: A. Sait Aykut, YKY, I, İstanbul 2018, s.402.
Evliya Çelebi Seyahatnamesi, C.IX, Üçdal Neşriyat, İstanbul 1985.
Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi, 7-10. Kitaplar, Dizin, Haz. Seyit Ali Kahraman, C.9, YKY, İstanbul, 2016.
FAROQHI, Suraıya, Osmanlı’da Kentler ve Kentliler, Çev. Neyyir Kalaycıoğlu, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1994.
GÖKÇE, Turan, XVI Ve XVII. Yüzyıllarda Lâzıkıyye (Denizli) Kazâsı, TTK, Ankara 2000.
GÜÇLÜ, Muhammet, “XX. Yüzyılın Başlarında Teke (Antalya) Sancağı’nda Dağılan Bir Pazar: Köprü Pazarı”, Selçuk Üniversitesi Selçuk Araştırmaları Dergisi, S.10, Konya 2019, s.79-106.
KARACA, Behset, XV. Ve XVI. Yüzyıllarda Manavgat Kazası, Fakülte Kitabevi, Isparta 2009.
KARACA, Behset, “Dünden Bugüne Manavgat”, Dünden Bugüne Antalya, Ed. A. Kerim Atılgan, C.1, TC Antalya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, Antalya 2010, s.423-446.
KARACA, Behset, XV. Ve XVI. Yüzyıllarda Teke Sancağı, Fakülte Kitabevi, Isparta 2002.
KARACA, Behset, “Safevi Devleti’nin Ortaya Çıkışı ve II. Bayezid Dönemi Osmanlı-Safevi İlişkileri”, Türkler, C.9, Yeni Türkiye Yay., Ankara 2002, s.409–418.
KARACA, Behset, “Osmanlı Devleti’nde Konar-Göçer Zümrelerin (Yörükler) Safevi Devletiyle İlişkileri”, Arayışlar-İnsani Bilimleri Araştırmaları, S.14, Isparta 2005, s.17–36.
KARACA, Behset, “Teke Yöresinden Safevi Devletine Göçler”, Geçmişten Günümüze Göç, C.I, Ed. Osman Köse, Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun 2017, s.577-594.
KARADENİZ, Yılmaz, “Safevi Tarikatı’nın Seyidliği ve Şiiliği Meselesi, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 2015/75, s.15-28.
KELEŞ, Bahattin, “Türkiye Selçukluları’nın XIII. Ve XIV. Yüzyılda Kıbrıs Krallığı, Ceneviz ve Venediklilerle Olan Ticaretinde Antalya’nın ve Alanya’nın Yeri ve Önemi”, Alanya Tarih ve Kültür Seminerleri IV, Alsav, Alanya 2007, s.156-160.
KIRTI, Hasan, Antalya’nın İtalyanlar Tarafından İşgali ve Kuva-yı Milliye’de Manavgat, Manavgat 1997.
KONYALI, İbrahim Hakkı, Alanya (Alâiyye), (Yayınlayan: Alanyalı M. Ali Kemaloğlu), Ayaydın Basımevi, İstanbul 1946.
MALKOÇ, Eminalp, Teke-oğulları Beyliği, (Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimle Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Edirne 1997.
MANSEL, Arif Müfid, İlkçağda Antalya Bölgesi, İÜEF Antalya Bölgesi Arkeoloji Araştırmaları İstasyonu Yayınları no:1, İstanbul 1956.
MANSEL, Arif Müfid, Side 1947–1966 Yılları Kazıları Ve Araştırmalarının Sonuçları, TTK, Ankara 1978.
MOĞOL, Hasan, “Beylikler Dönemi Antalyası Tekeoğulları Beyliği”, Dünden Bugüne Antalya, Ed. A. Kerim Atılgan, TC Antalya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, C.I, Antalya 2010, s.113-116.
ORAL, Mustafa, “Selçuklu’dan Cumhuriyet’e Alanya-Kıbrıs İlişkileri”, Alanya Tarih ve Kültür Seminerleri IV, Alsav, Alanya 2007, s.161-171.
ÖZKAN, Selim Hilmi, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Gündoğmuş (Kise ve Nağlu Nahiyeleri), Alanya Ticaret ve Sanayi Odası Kültür Yay., Alanya 2011.
PAKALIN, Mehmet, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.3, MEB, İstanbul 1983. SAVAŞ, Saim, XVI. Asırda Anadolu’da Alevilik, Vadi Yayınları, Ankara 2002.
TEKİNDAĞ, Şehabettin, “Teke-eli ve Teke-oğulları”, TED, VII-VIII (1977), s.55-94.
TİGREL, Gülay, “Alanya Yöresinde Antik Bir Liman”, Belleten, XXXIX, no. 156, Ankara 1975, s.613-623.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, TTK, Ankara 1984.
YİĞİT, İlker-Ziya Çağrı Yazgan, “Temettuat Defterlerine Göre XIX. Yüzyılda Ortakçılık: Beşkonak Nahiyesi Örneği”, Zeitschrift für die Welt der Türken / Journal of World of Turks [ZfWT], Vol. 11, No.3, München Germany 2019, 291-314.
YÖRÜK, Saim, “Osmanlı İdari Teşkilatında Manavgat (XV-XVIII. Yüzyıllar)”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.19, Temmuz 2019, s.137-170.