Osmanlı Devleti’nin Son Yüzyılında Fuhşu Önleme Çabalarına Dair Bazı Tespitler (1810lar-1910lar)

Osmanlı Devleti’nde fuhuş konusunda birçok çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmaların bir kısmıklasik dönemi, diğer bir kısmı da 18. yüzyılı ele almaktadır. Ayrıca, genel olarak fuhşun İslam veOsmanlı hukukundaki yerine dair bazı çalışmalar mevcuttur. 19. ve 20. yüzyıla dair çalışmalar isedaha çok Osmanlı Devleti’nin frengi gibi zührevi yollarla bulaşan hastalıklarla mücadelesi, Tanzimatsonrası devletin fuhşa bakışı ve İstanbul gibi belli şehirlerde fuhuş gibi konular üzerinedir.Her ne kadar bahsi geçen bu çalışmalar genel olarak fuhuş, fuhuş yapılan yerler, fahişeler,müşterileri, fuhşa verilen cezalar, zührevi hastalıklar gibi birçok konuda önemli bilgiler verse de, hiçbirisi spesifik olarak son dönemde bir yüzyılı ele alacak biçimde devletin fuhşa bakışını ele alıp,incelememektedir. Bu çalışma, yukarıda bahsi geçen çalışmalardan hem coğrafi sınırları hem de elealınan dönem açısından farklıdır. Bu makale klasik dönemde fuhşa bakışa kısaca değindikten ve birbazı çıkarımlar yaptıktan sonra, 1800’lü yılların başından itibaren devletin fuhşa bakışında1910’lara kadar giden süreçte belirgin bir farklılık olduğunu ileri sürer ve bu değişime işaret edenbazı örnekler sunarak, değerlendirmeler yapmayı amaçlar.

Efforts of The Ottoman Empire to Prevent Prostitution (1810s-1910s)

There have been many studies on prostitution in the Ottoman Empire. While some of these focus on the early modern era, some others deal with the prostitution in the 18th century. There are also some scholarly works on prostitution in the Islamic Law and the Ottoman laws. In addition, there are some articles and books specifically on prostitution and syphilis in the 19th century and 20th century Ottoman Empire. Even though all these studies provide some important information about prostitution, prostitutes, their customers, its punishment, syphilis and the state’s policies on all these subjects, none of these studies deals specifically with the state’s view of the prostitution and its policies toward it in the last century of the empire. Based on some examples form the Ottoman archival documents, this article argues that there was indeed some changes in the state’s perception of the prostitution and its policies against it from the 1801’s to the 1910s.

PDF

___

BOA, HAT 21/1013 1202 Z 29 (30 Eylül 1788).
BOA, HAT 11/433 1202 Z 29 (30 Eylül1788).
BOA, HAT 19/911 20 Z 1203 (20 Eylül 1789).
BOA, HAT 189/ 9014 1203 Z 29 (20 Eylül 1789).
BOA, HAT 192 9382 1203 Z 29 (20 Eylül 1789).
BOA, HAT 192/9417 1203 Z 29 (20 Eylül 1789).
BOA, HAT 192/ 9402 1204 Zilhicce 29 (9 Eylül 1790).
BOA, HAT 206/ 10845 1204 Z 29 (9 Eylül, 1790).
BOA, HAT 209/11176 29 Z 1204 (9 Eylül 1790).
BOA, C ZB 34/1675 1226 C 12 (4 Temmuz 1811).
BOA, C ZB 24/1173 29 R 1227 (12 Mayıs 1812).
BOA, C BLD 94/ 4663 1241 R 29 (11 Aralık 1825).
BOA, A MKT UM 419/ 22 1277 M 19 (7 Ağustos, 1860).
BOA, DH MKT 1535/ 90 1305 Z 17 (25 Ağustos 1888).
BOA, DH 1202/ 94110 1308 R 10 (23 Kasım 1890)
BOA, YPRK AZJ 21- 65 1309 Ş 23 (1) (23 Mart 1892)
BOA, YPRK AZJ 24- 48 1310 Za 28 (13 Haziran 1893).
BOA, ZB 450- 55 18 Mart 315 / 18 Zilka’de 316 (30 Mart 1899).
BOA, DH MKT 818/ 62 1321 Za 20-(7 Şubat 1904)
BOA, ZB 426/ 86 1322 Ma 30 (1905)
BOA, ZB 309- 96 13 Eylül 323 (1905).
BOA, ZB 387- 146 1322 E 14 (27 Eylül 1906).
BOA, ZB 72/ 107 1323 May 17 (30 Mayıs 1907), belge no 1, belge no 3.
BOA, ZB 478- 65 1323 A 28 (10 Eylül 1907).
BOA, ZB 600/ 97 1324 E 14 (27 Eylül 1908).
BOA, ZB 327/ 113 1324 Te 22 (4 Kasım 1908)
BOA, DH EUM THR 3/ 1 1327 Ş 23 (9 Eylül 1909), Belge no 2 ve 3.
BOA, DH EUM THR 20/ 26 1327 Z 21 (3 Ocak 1910).
BOA, DH MUİ 92- 1/ 14 1328 R 26 (7 Mayıs 1910), belge no 6/2; belge no 8/2.
BOA, DH EUM THR 33/ 41 1328 Ca 7 (17 Mayıs 1910), belge no 4.
BOA, DH EUM THR 34- 70 1328 Ca 20 (30 Mayıs 1910).
BOA, DH EUM THR 48- 36 1328 ş 25 (1 Eylül 1910), belge no 2 ve 4.
BOA, DH EUM THR 50- 61 1328 N 17 (22 Eylül 1910).
BOA, DH UMVM 110/6 1329 M 9 (10 Ocak 1911).
BOA, DH İD 47- 1 / 11 1329 M 15 (16 Ocak 1911)
BOA, DH EUM THR 58- 48 20 M 1329 (21 Ocak 1911), belge no 2, belge no 8.
BOA, DH MB HPS 89- 23 1331 Z 5 (5 Kasım 1913).
BOA, DH İD 175/ 11 1331 Z 24 (24 Kasım 1913), belge no 2.
BOA, DH EUM MTK 77/ 25 1332 B 08 (2 Haziran 1914), belge no 1, belge no 17.
BOA, DH İD 61-1/ 44 1333 S 23 (10 Ocak 1915).
BOA, DH İD 61-1/ 43 1333 S 23 (12 Ocak 1915)
BOA, DH İD 61-2/68 1333 Ca 9 (25 Mart 1915), belge no 1/1, belge no2;
BOA, DH EUM LVZ 30/ 103 1333 Z 26 (4 Kasım 1915).
BOA, DH EUM 5 Şb 24/ 27 1334 B 14 (17 Mayıs 1916), belge no 2.
BOA, DH EUM ECB 13/ 22 1335 Za 25 (12 Eylül 1917).
BOA, DH H 1/ 63 1329.6.26 (23 Temmuz 1911), belge no 2, 6
BOA, DH H 1/ 73 1329.8.21 (17 Ağustos 1911).
BOA, DH. İD, 65/46, H-07-04-1332 (5 Mart 1914), nr. 2, lef.4
BOA, DH H 2/12 1339.7.17 (26 Nisan 1921), belge no 1.
BOA, DH EUM VRK 24-21 1340 Z 29 (23 Ağustos 1922).
6 Numaralı Mühimme Defteri (972/1564-1565), Cilt II, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara 1999.
7 Numaralı Mühimme Defteri (975 - 976 / 1567 - 1569), Cilt 3, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü/Divan-ı Hümayün Sicilleri Dizisi, Istanbul 1999.
ACAR, İsmail, “Osmanlı Kanunnameleri Ve İslam Ceza Hukuku (I),” D.E.Ü.İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı XIII-XIV, 2001, s. 54.
AKGÜNDÜZ, Ahmet, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, Cilt 8: III. Murat Devri Kanunnameleri, FEY, İstanbul 1994.
-Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, Cilt 7, 2. Kitap, FEY Vakfı, İstanbul 1984.
ARAYAN, Hakkı, “Tarihte İstanbul Fahişeleri,” Tarih Hazinesi, 6 Ocak - Şubat 1951, s. 285; Paul Fesch, Abdülhamit’in Son Günlerinde İstanbul, İstanbul 1999, ss. 110- 113.
AVCI, Mustafa, Osmanlı Hukukunda Suçlar ve Cezalar, Mimoza, Konya 2008, s. 172.
BARKAN, Ömer Lütfi, XV. Ve XVI. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğu’nda Zirai Ekonominin Hukuki ve Mali Esasları, Cilt 1: Kanunlar, Burhanneddin Matbaası, İstanbul 1943.
BIYIK, Ömer, 124 Numaralı Mühimme Defteri (H. 1128-1130), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2001.
BİRİNCİ, İhsan, “Eski Istanbul Batakhaneleri”, Yıllar Boyu Tarih, S. 5, Mayıs 1981, ss. 35-36
ÇAKIR, Merve, Üsküdar Mahkemesi 15. numaralı Şer’iyye Sicil defteri (90-178. varaklar) Hicri 954-956 (1547-1551), Marmara Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, İstanbul 2003.
ÇALIŞKAN, M. Saffet, Üsküdar Şer`iyye Sicili (Istanbul Müftülük Arşivi 6/346 Nolu Defter) (12 Cemaziye`l-Ahir-17 Şevval 1124/17 Temmuz-17 Kasım 1712), MÜTAE, Yüksek Lisans Tezi, Istanbul 1993.
DEMİR, Aydoğan, “Kanuni’nin Bir Fermanı Vesilesiyle Zina Üzerine Düşünceler”, Tarih ve Toplum, S. 169, Ocak 1988, ss. 4-14.
ERGENÇ, Özer, “Osmanlı Şehrindeki Mahallenin İşlev ve Nitelikleri Üzerine”, Osmanlı Araştırmaları, S. 4, 1984.
GÂLİB, Mustafa, Fahişeler Hayatı ve Redâet’i Ahlâkiyye, Mahmud Bey Matbaası, İstanbul 1338.
GÜREL, Berna, 66 Numaralı Davutpaşa Kadılığı Defterine göre Bölgenin Ekonomik ve Sosyal Durumu, Marmara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2002.
GÜZELBEY, Cemil Cahit, Hulusi Yetkin, hazırlayanlar. Gaziantep Şer'i Mahkeme Sicillerinden Örnekler (c. 81-141), Yeni Matbaa, Gaziantep 1970.
HEYD, Uriel, Studies in Old Ottoman Criminal Law, Clarendon Press, Oxford 1973.
IMBER, Colin, Studies in Ottoman History and Law, the Isis Press, İstanbul 1996.
KAYTAZ, Fatma, 88 Numaralı Mühimme Defteri (Transkripsiyon-Özet), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2006.
KERMELİ, Eugenia, “Sin and Sinner: Folles Femmes in Ottoman Crete,” Eurasian Studies, S. 1, 2002, ss. 85-96.
KIRLI, Engin, “Tanzimat Sonrası Fuhuş Hadisesine Yaklaşımda Yaşanan Değişim”, Süleyman Demirel Üniversitesi, SBE Dergisi, s. 12, 2010/2, ss. 39-51.
KOÇU, Reşat Ekrem, “Eski İstanbul’da Ahlak Zabıtası”, Hayat, Haziran 1970, s. 17.ONGAN, Halit, Ankara’nın 1 Numaralı Şer‘iyye Sicili, TTK. Basımevi, A.Ü.D.T.C.F. Yayınları, Ankara 1958.
POLIS MECMUASI, Sayı 130, 1 Teşrin-i Evvel 1332, ss. 401-402.
ÖZCAN, Tahsin, “Osmanlı Mahallesi Sosyal Kontrol ve Kefalet Sistemi”, Marife 1, S. 1, 2001, ss. 129–151.
SAK, İzzet, 47 Numaralı Konya Şer'iye Sicili, 1128- 1129/1716-1717: Transkripsiyon Ve Dizin. 1. Baskı, Tablet Kitabevi, Konya 2006.
SAK, İzzet, 11 numaralı Konya Şer’iye Sicili 1071-1072 (1661-1662), Kömen Yayınları, Konya 2007.
SAK, İzzet, 10 Numaralı Konya Şer’iye Sicili (1070-1071 / 1659-1661) (Transkripsiyon), Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, Konya 2003.
SARIYANNIS, Marinos, “Prostitution in Ottoman Istanbul, Late 16.–Early 18. Century”, Turcica, S. 40, 2008, ss. 37-65.
SERBESTOĞLU, İbrahim, Osmanlı Kimdir? Osmanlı Devleti’nde Tabiiyet Sorunu, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2014.
TROWBRIDGE RIGGS, Charles, “Yetişkinlerde Suç,” İstanbul 1920, editör Clarence Richard Johnson M. A., çeviren Sönmez Taner, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1995.
YILMAZ, Fikret, “XVI. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Mahremiyetin Sınırlarına Dair”, Toplum ve Bilim, S. 83, Kış 1999/2000, 92-110.
ZE'EVI, Dror, “Changes in legal-sexual Discourses: Sex Crimes in the Ottoman Empire”, Continuity and Change S. 16/2, 2001, ss. 219-242.
ZE'EVI, Dror, Producing Desire: Changing Sexual Discourse in the Ottoman Middle East, 1500-1900, University of California Press, Berkeley 2006.
ZILFI, Madeline, Women and Slavery in the Late Ottoman Empire, Cambridge University Press, New York 2010.