Milliyetçi Çin Hükümeti’nin Formoza Adası’na Çekilmesi ve İlk On Yılı (Türk Kaynaklarına Göre, 1950-1960)

Sun Yat-Sen’in 1925 yılında ölümünden sonra Çin’de milliyetçilerin lideri Çan Kay-Şekolmuştur. Ancak ülkede iç savaşa (1926-1949) dönüşen milliyetçi-komünist çatışmasında, özellikle II.Dünya Savaşı’ndan sonra, komünistlerin üstünlük kazanmaya başlamaları ile birlikte, Çan Kay-Şek1927 yılında Milliyetçi Hükümetin merkezi haline gelen Nankin’den, sırasıyla Kanton, Çungking,Chengtu ve Formoza adasına çekilmek durumunda kalmıştır. Çan Kay-Şek, 1 Mart 1950 tarihindeTayvan adası ve başkent Taypey merkezli bir yönetim kurmuş ve burada Çin Cumhuriyeti Başkanlığıgörevini devam ettirmiştir.Milliyetçi Çin Hükümeti’nin komünistler karşısında başarısızlığa uğrayarak geri çekiliş süreci,Formoza’da kurulan Milliyetçi Çin Hükümeti’nin ilişkileri, bu bağlamda Adnan Menderes’inFormoza ziyareti ve Formoza’nın müdafaa meselesi çalışmanın ana eksenini oluşturmaktadır.Konuyla ilgili katkı sağlayan, tarafımızdan da istifade edilen çalışmalar bulunmakla birlikte, üzerindeyeterince durulmadığı düşünülen bu önemli süreç, Türk basını tarafından yakından takip edilmiş,gazeteler gelişmeler hakkında analiz ve değerlendirmeler içeren yazılara yer vermiştir. Çalışmakapsamında kullanılan arşiv belgeleri ise daha çok diplomatik münasebetlerin geliştirilmesine katkısağlar niteliktedir.

Withdrawal of the Nationalist Chinese Government to Formosa Island and Its First Decade (According to Turkish Sources 1950-1960)

After the death of Sun Yat-Sen in 1925, the leader of the Nationalists in China was Chiang Kai-shek. However, in the nationalist-communist conflict that turned into civil war (1926-1949) in the country, especially after World War II, with the beginning of the Communists' gaining dominance, Chiang Kai-shek had to withdraw from Nanjing, which had been the center of the Nationalist Government in 1927, to Canton, Chuking, Chengtu and Formosa, respectively. On March 1, 1950, Chiang Kai-shek thus founded its administration in a newly base, i.e. the island of Taiwan with the capital city of Taipei, where he served as President of the Republic of China. The Nationalist Chinese government's failure in the face of the Communists, the withdrawal process and the relations of the Nationalist Chinese Government in Formosa, and the visit of Adnan Menderes to Formosa and the issue of the defense of Formosa constitute the main axis of the study. There is a few number of studies related to this important era, which has been used within the context of this article; these aspects of Chinese history both in the continent and in the Formosa island were closely followed by the Turkish press at that time, while the newspapers gave place analyzes and evaluations about the mentioned developments. Archival documents used in the study mainly emphasize the bilateral relations on diplomatic nature.

PDF

___

BCA 30-18-1-2 / 125-19-4, 8 Mart 1951.
BCA 30-18-1-2 / 127-103-18, 25 Ocak 1952.
BCA 30-18-1-2 / 128-29-14, 14 Nisan 1952.
BCA 30-18-1-2 / 130-81-20, 6 Kasım 1952.
BCA 30-11-1-0 / 236-5-13, 23 Şubat 1953.
BCA 30-18-1-2 / 132-43-3, 25 Mayıs 1953.
BCA 30-18-1-2 / 139-51-17, 21 Mayıs 1955.
BCA 30-18-1-2 / 145-111-10, 11 Şubat 1957.
BCA 30-18-1-2 / 146-36-3, 24 Temmuz 1957.
BCA 30-18-1-2 / 148-21-14, 18 Nisan 1958.
BCA 30-18-1-2 / 150-60-18, 2 Aralık 1958.
BCA 30-18-1-2 / 151-75-11, 17 Şubat 1959.
Akşam
Dünya
Hürriyet
Hürses
Milliyet
Tan
Tasvir
Tercüman
TC Resmi Gazete
Ulus
Vatan
Yeni Gün
Yeni Sabah
Zafer
ADIBELLİ, Barış, Çin Dış Politikasında Tayvan Sorunu, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2006.
ARMAOĞLU, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, Alkım Yayınevi, 14. Baskı, İstanbul (tarihsiz).
AYDEMİR, Şevket Süreyya, Suyu Arayan Adam, Öz Yayınları, Ankara 1959.
ERHAN, Mahmut, Menderes Uzakdoğu’da, Sucuoğlu Matbaası, İstanbul 1958.
ESMER, A. Şükrü, “Çin’in Amerika Tarafından Tanınması”, Ulus, 12 Şubat 1971.
KIRCA, Coşkun, “Olaylar Hızlanıyor”, Vatan, 3 Eylül 1959.
KIRCA, Coşkun, “Asya’da Yatışma mı?”, Vatan, 14 Eylül 1959.
KIRCA, Coşkun, “ ’K’ Çin’de”, Vatan, 9 Ekim 1959.
KIRCA, Coşkun, “Tibet Hakkındaki Karar”, Vatan, 2 Kasım 1959.
KIRCA, Coşkun, “Hint-Çin Anlaşmazlığı”, Vatan, 23 Kasım 1959.
KUL, Ömer, 1949 Sonrası Hariçte Doğu Türkistan Davası ve Tayvan Yönetiminin Tutumu”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, S. 24, 218, ss. 29-62.
MUMCU, Ahmet, “Çin Meselesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 18, S. 1, 1961, s. 259-332.
ÖZSOY, M. Asaf, “Dünyanın Yeni Siyasi Mihveri: Çin”, Tan, 13 Şubat 1950.
SABİT, Selim, “Çin Komünistlerini Meşgul Eden En Mühim Mesele”, Tasvir, 12 Haziran 1949.
SABİT, Selim, “Çin’deki Makus İnkişaf”, Tasvir, 15 Ekim 1949.
SAFA, Peyami, “Rusya ve Çin’de Komünizm”, Ulus, 16 Haziran 1949.
TOPALAK, Mücahit, “Çin-Rusya”, Zafer, 9 Ocak 1957.
TOPALAK, Mücahit, “Garanti Formülü”, Zafer, 13 Nisan 1955.
TOPALAK, Mücahit, “Kongre’de Tartışma”, Zafer, 13 Nisan 1955.
TOPALAK, Mücahit, “Pekin’i Ziyaret”, Zafer, 16 Nisan 1957.
ZAL, M. H., “Kızıl Çin’in Bir Teklifi”, Vatan, 9 Temmuz 1956.
ZAL, M. H., “Kızıl Çin’de Yeni Cereyan”, Vatan, 1 Ekim 1956.
ZAL, M. H., “Peyklerin İstiklali”, Vatan, 21 Ekim 1956.