Osmanlı Basınında 1917 Bolşevik İhtilali

1917 Bolşevik İhtilali en az Fransız İhtilali kadar siyasi, sosyal ve ekonomik olarak etkisi uzunsüre devam etmiş bir ihtilal olarak tarihe geçmiştir. 20. yüzyılın başında Çarlık Rusya, Fransızİhtilali’nin getirmiş olduğu özgürlük hareketlerinden payını almış; ülkedeki ekonomik bunalım veÇarlık yönetiminin halka yönelik baskıları, sık sık ayaklanma ve grevlere neden olmuştur. Bu kargaşadurumu, 1917 İhtilali’yle sonuçlanmış ve zaman içerisinde İhtilal’in getirdiği siyasi fikirler,Dünya’nın farklı coğrafyalarına yayılmıştır.Çalışmada, 1917 İhtilali’nin Osmanlı basınındaki yansımaları yanında İhtilal’in, Osmanlı siyasi vesosyal çevrelerine olan tesirinin basın yoluyla izinin sürülmesi amaçlanmıştır. Bolşevikler hakkındaçıkan haber ve yorumların Osmanlı yönetimi tarafından nasıl algılandığı ve İhtilal’in kamuoyunayansıyış biçimi ortaya konulmaya çalışılmıştır. İhtilal’in çıkışından 1920 yılına kadar olan dönemdeİhtilal ile ilgili çıkan haber ve yorumlara yer verilerek Osmanlı basınının konuyu ele alış biçimlerideğerlendirilmiştir. Ayrıca İhtilal’in getirmiş olduğu fikirlerin Osmanlı yönetimi ve basını tarafındannasıl karşılandığı ele alınarak Müttefiklerin bu süreçte izledikleri siyaset anlatılmıştır. Son olarakdönemin önemli basın-yayın organları arasında yer alan İkdam, Tanin ve Sabah gazeteleriincelenerek İhtilal ile ilgili ortaya çıkan endişeler, açıklanmaya çalışılmıştır.

1917 Bolshevik Revolution In The Ottoman Press

The political, social and economic impact of the 1917 Bolshevik Revolution lasted at least as long as the French Revolution. At the beginning of the 20th century, Tsarist Russia took its share of the liberation movements brought by the French Revolution; the economic crises in the country and the pressures of the Tsarist administration towards the people have often caused uprisings and strikes. This disorder ended with the Revolution of 1917 and political ideas brought by the Revolution spread to different geographies of the World in time. In this study, it was aimed to expose the influence of the 1917 Revolution in the Ottoman press as well as the influence of the Revolution over the Ottoman political and social circles through the press. In this sense, the way in which the news and comments about the Bolsheviks were perceived by the Ottoman government and the manner in which the Revolution was reflected in the public was included in this study. The way of the Ottoman press’ handling of the issue was evaluated by mentioning news and comments about the Revolution from its beginning until 1920. By considering how the ideas, that brought by the revolution, were received by the Ottoman government and press, the politics that the Allies followed in this process were explained. Finally the concerns about the Revolution were tried to be explained by examining the newspapers of Ikdam, Tanin and Sabah which are among the important press organs of the period.

PDF

___

BOA, (Başbakanlık Osmanlı Arşivi)
Dahiliye Nezâreti Umûr-ı Mahalliyye ve Vilâyât Müdürlüğü Kataloğu.
Dahiliye Nezâreti, Kalem-i Mahsûs Müdiriyeti.
Dahiliye Nezâreti, Şifre Kalemi.
Hariciye Nezâreti, Siyasi Kalemi.
Meclisi Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre. 3, C. 1, Onikinci İnikad, Tarih: 1 Aralık 1917.
ÇAPA, Mesut, “Anadolu’dan Kırım’a Yardım ve Yusuf Akçura’nın Bir Mektubu”, Türk Kültürü, Yıl: XXXI, S. 359, (Mart 1993), s. 152-157.
ÇİÇEK, Rahmi, “Bolşevikler ve Bakü Kongresi Hakkında Hafız Mehmed Bey’in Beyanatı”, Toplumsal Tarih, C. XI, S. 61, (Ocak 1999), s. 38-40.
DANİŞMEND, İsmail Hami, “Osmanlıların İlk Devrindeki Komünizm Hareketleri”, Türk Yurdu, C. IV, S. 322, (Nisan 1966), s. 8-9.
GÜL, Mustafa, “Bolşevik İhtilali Sırasında Kırgız-Kazak Öğrencilerin Osmanlı Hükümeti’ne Sundukları Bir Beyanname”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. XI, S. 31 (Mart 1995), s. 49-54.
GÜNDÜZ, Ahmet, “1917 Bolşevik İhtilâlinin Türk Dünyasındaki Yansımaları”, Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, C. VI, S. 1 (2015). s.1-12.
KOCABAŞOĞLU, Uygur - BERGE, Metin, Bolşevik İhtilali ve Osmanlılar, İletişim Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, 2006.
KURAT, Akdes, Nimet, Türkiye ve Rusya (XVIII. Yüzyıl Sonundan Kurtuluş Savaşına Kadar Türk-Rus İlişkileri (1798-1919), A.Ü Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara, 1970.
ÖZÇELİK, Selahattin, “Osmanlı Gözüyle Bolşevik Devrimi Hakkında Bir Rapor”, XII. Türk Tarih Kongresi Ayrıbasım, TTK Yayınları, Ankara, 2000, s. 1209-1246.
TEKİN, Nil Türker, “Türkiye’deki İlköğretim ve Ortaöğretim Ders Kitaplarında Rus İmajı”, Toplumsal Tarih, S. 216, (Aralık 2011), s. 84-88.
TOPRAK, Zafer, “Ekim Devrimi Osmanlı-Türk Basınında Lenin”, Toplumsal Tarih, S. 287, (Kasım 2017), s. 72-78.
“Amerika Kesesini Rusya’ya Açacak”, İkdam, 21 Nisan 1917.
“Hafi evraktan İtilafın İhtiras ve Rezaleti Okunuyor”, İkdam, 30 Kasım 1917.
“Memleket Anarşistlerin Elinde”, İkdam, 5 Haziran 1917.
“Ruslar Vahim Halde”, Sabah, 8 Haziran 1915.
“Rusya’da Kıyam ve Şuriş”, İkdam, 25 Haziran 1917.
“Sadrazam Paşa Hazretlerinin Sermuharririmize Beyanatı”, Tanin, 5 Nisan 1917.
“Rusya’ya Karşı İtilaf”, İkdam, 20 Kasım 191.
“En Son Haberler”, Sabah, 9 Şubat 1915.
“Moskof Politikası Hakkında”, Sabah, 10 Mart 1915.
“Harbi Umumi Haberleri”, Tanin, 16 Ağustos 1916.
“Harbi Umumi Haberleri”, Tanin, 16 Ağustos 1916.
“Rus Ordusundaki Japon Zabitler”, Tanin, 16 Ağustos 1916.
“Rusya’da Azim İhtilal Kopmuştur”, İkdam, 16 Mart 1917.
“Çar’ın İstifası”, İkdam, 17 Mart 1917.
“İhtilalin Takip Ettiği Cereyan, Tanin, 18 Mart 1917.
“İhtilalcilere Nazaran Vaziyet”, Tanin, 19 Mart 1917.
“Siyasiyat”, Tanin, 19 Mart 1917.
“Lloyd George’nin Beyanatı”, Tanin, 22 Mart 1917.
“Rusya’da Mazlum Kuvvetler”, Tanin, 22 Mart 1917.
“Rus İhtilali”, Tanin, 23 Mart 1917.
“Rus İhtilalinin Mübadisi”, Tanin, 23 Mart 1917.
“Çariçe Tevkif Edilmiştir”, Tanin, 25 Mart 1917.
“Rus İhtilali”, Tanin, 25 Mart 1917.
“Rusya ve Çarlık”, Tanin, 29 Mart 1917.
“Siyasiyat”, Tanin, 29 Mart 1917.
“İngiltere ve Rus İhtilali”, Tanin, 4 Nisan 1917.
“Rus İhtilali Kebiri”, Tanin, 4 Nisan 1917.
“Sosyalistler Mütareke Talep Ediyorlar”, Tanin, 5 Nisan 1917.
“Rusya Ahvali”, Tanin, 17 Nisan 1917.
“Manasız ve Faidesiz Protestolar”, İkdam, 20 Kasım 1917.
“Lenin Hükümeti Gittikçe Kuvvetleniyor”, Tanin, 28 Kasım 1917.
“Gizli Muahedenamelerden Bir Yaprak”, Sabah, 29 Kasım 1917.
“Bütün Hırslar ve Rezaletler Meydana Çıktı”, İkdam, 30 Kasım 1917.