Siverek Mebusu Mustafa Lütfi(Azer) Bey ve TBMM’deki Faaliyetleri

Birinci Dönem TBMM, Türk Parlamento hayatının belki de en önemli Meclisidir. Çok değişikmesleklere, yaş gruplarına ve siyasi düşüncelere sahip bu Meclis, adeta Türkiye’nin bir özeti gibiydi.Birinci Dönem TBMM’deki mebuslarından biri de 1878’de Azerbaycan’ın Şirvan-Semahıkasabasında doğmuş olan Mustafa Lütfi Bey’dir. Gerek Azerbaycan gerekse Türkiye’nin bağımsızlıkmücadelesinde önemli rol oynamıştır. Siverek İdadisinde müdür iken TBMM’ye Siverek’ten mebusseçilmiştir.Mecliste oldukça faal olan Mustafa Lütfi Bey, Siverek’i ve Urfa’yı başarıyla temsil etmiştir. MillîEğitim ve Dışişleri Komisyonlarında çalışmış, çok sayıda konuşma yapmış ve değişik takrirlersunmuştur. Yasama görevi bitince öğretmenlik mesleğine dönmüş, 1 Nisan 1932 tarihinde emekliolmuştur. Emeklik hayatını 14 Ağustos 1939’da ölene kadar Urfa'da geçirmiştir.Bu çalışmada Birinci Dönem TBMM açık ve gizli celse toplantı tutanakları kullanılarak Mustafa LütfiBey’in biyografisi, Birinci Dönem TBMM’deki faaliyetleri ve düşüncelerinin izi sürülecektir.

The Deputy Of Siverek Mustafa Lütfi(Azer) Bey and His Activities In TBMM

The First Term TBMM (Turkish Grand National Assembly) is perhaps the most important Assembly of the Turkish parliamentary life. This Assembly seemed like a summary of Turkey with its many different professions, age groups and political considerations. Mustafa Lütfi Bey, who was born in 1878 in Şirvan-Semahi village of Azerbaijan, was one of the deputies of the First Term TBMM. He played an important role in the struggle for independence of Azerbaijan and Turkey. While he was the head of the Siverek İdadi (High School), he was elected to the TBMM from Siverek. Mustafa Lütfi Bey, who is very active in the parliament, successfully represented Siverek and Urfa. He worked in the National Education and Foreign Affairs Commissions, made many speeches and submitted different types of motions. He returned to teaching profession when his legislative task was over, and retired on 1 April 1932. He spent his retirement life in Urfa until his death on August 14, 1939. This study traces Mustafa Lütfi Bey’s biography, activities and thoughts in the First Term TBMM by utilizing the minutes (both open and off-the-record) of the first Turkish Grand National Assembly

PDF

___

AĞAOĞLU, Samet, Kuvâ-yi Milliye Ruhu, İstanbul 1973.
ATAY, Falih Rıfkı, Çankaya, Bateş Yay., İstanbul 1984.
“Büyük Millet Meclisi”, Hâkimiyet-i Milliye, 28 Nisan 1336/ 28 Nisan 1920, No: 25, s. 1.
CEBESOY, Ali Fuat, Moskova Hâtıraları, Haz. Osman Selim Kocahanoğlu, Temel Yay., İstanbul 2002.
ÇELİK, Kemal, “Millî Mücadele’de İç İsyanlar, Vatana İhanet Kanunu ve İstiklâl Mahkemeleri”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.40, Kasım 2007,
ÇOKER, Fahri, Türk Parlamento Tarihi, Milli Mücadele ve TBMM I. Dönem 1919-1923, C.III, TBMM Vakfı Yay., Ankara 1994.
İlk Meclis Birinci Dönem TBMM Milletvekillerinin Gelecekten Bekledikleri Anketi, TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yay., Ankara 2004.
KADRİ, Yakup, “Büyük Millet Meclisi”, Devrin Yazarlarının Kalemiyle Milli Mücadele ve Gazi Mustafa Kemal, C. 2, Haz. Mehmet Kaplan, İnci Enginün v.d., Kültür Bakanlığı Yay., İstanbul 1981.
Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi (İçtima-ı Fevkalâde), C. 1, TBMM Basımevi, Ankara 1992.
Mustafa Lütfi Azer’in Tercüme-i Hali, TBMM Arşivi, Sicil No: 399, lef.1-2.
Mustafa Lütfi Azer’in Seçim Mazbatası, TBMM Arşivi, Sicil No: 399, lef.1-3.
ÖZGÜL, Cemil, Heyet-i Temsiliye’nin Ankara’daki Çalışmaları, Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara 1989.
SARISAMAN, Sadık, “1. Dönem TBMM Siverek Mebuslarının Faaliyetleri”, Tarihte Siverek Sempzoyum Bildirileri(13-14 Ekim 2001), Şanlıurfa 2001, s.121-132.
TBMM Gizli Celse Zabıt Ceridesi, C.1, İş Bankası Kültür Yay., Ankara 1985.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, C. 2, TBMM Matbaası, Ankara 1961.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, C. 3, TBMM Matbaası, Ankara 1981.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, C. 4, TBMM Matbaası, Ankara 1981.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, C. 5, TBMM Matbaası, Ankara 1981.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, C. 6, TBMM Matbaası, Ankara 1943.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, C. 7, TBMM Matbaası, Ankara 1944
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, C. 8, TBMM Matbaası, Ankara (?).
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, C. 9, TBMM Matbaası, Ankara 1954.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, C. 10, TBMM Matbaası, Ankara 1958.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, C. 13, TBMM Matbaası, Ankara 1958.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, C. 14, TBMM Matbaası, Ankara 1958.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, C. 15, TBMM Matbaası, Ankara 1958.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, C. 16, TBMM Matbaası, Ankara 1958.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, C. 17, TBMM Matbaası, Ankara 1958.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, C. 18, TBMM Matbaası, Ankara 1959.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, C. 19, TBMM Matbaası, Ankara 1959.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, C. 20, TBMM Matbaası, Ankara 1959.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, C. 21, TBMM Matbaası, Ankara 1959.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, C. 22, TBMM Matbaası, Ankara 1959.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, C. 23, TBMM Matbaası, Ankara 1960.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, C. 24, TBMM Matbaası, Ankara 1960.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, C. 26, TBMM Matbaası, Ankara 1960..
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, C. 27, TBMM Matbaası, Ankara 1960.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, C. 28, TBMM Matbaası, Ankara 1961.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, C. 29, TBMM Matbaası, Ankara 1961.
TBMM Gizli Celse Zabıt Ceridesi, C.2, İş Bankası Kültür Yay., Ankara 1985.
TENGİRŞEK, Yusuf Kemal, Vatan Hizmetinde, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 2001.
ÜÇÜNCÜ, Uğur, Milli Mücadele Yıllarında Bir Yasak Denemesi Men-i Müskirat(İçki Yasağı) Kanunu ve Toplumsal Hayata Yansımaları, Çizgi Yay., Konya 2012.