HZ. ÖMER’İN KUR’AN ANLAYIŞI VE YORUM YÖNTEMİ

Bu çalışma, Hz. Ömer’in Kur’an anlayışı ve yorum yöntemini ele almaktadır. Hz. Peygamber’in yakın arkadaşı ve danışmanı olan Hz. Ömer, nüzûlü yaklaşık yirmi üç yıl süren vahyin on yedi yılına Hz. Peygamber’le birlikte şahit olmuştur. O, nüzul sürecinde vahye muvafakatlerde bulunmuş bir sahabidir. Onun Kur’an anlayışı ve yorum yönteminde tek bir bakış açısı değil, bakış açıları söz konusudur. Kur’an’ı, çok yönlü hayata katma isteği, çok yönlü bakışa katkı sağlamıştır. Kanaatimizce, Kur’an’ın ilahi mesaj oluşu, Kur’an’dan ilkeler çıkarırken insan maslahatını gözetmesi yaklaşımında önemli yer tutar. Hz. Ömer’in Kur’an anlayışını ve yorum yöntemini incelemek; vahyin nâzil olduğu ortamı tanımamıza ve Kur’an’ı anlamamıza katkı sağlayacak, Kur’an’la iletişimi gözden geçirmemize yardımcı olacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Hz. Ömer, Kur’an, anlama, yorum yöntemi, nüzûl asrı.

UMAR IBN AL-KHATTAB’S UNDERSTANDING AND INTERPRETATION OF THE QUR’AN

This article focuses on the second caliph Umar ibn al-Khattab’s understanding and interpretation of the Qur’an. As a close friend of the Prophet and as a consultant to him, Umar witnessed the revelation of the Qur’an for many years. This naturally provided him with a good knowledge of occasions of revelations. His innate ability to think parallel to the logic of revelations could be seen in the fact that the Qur’an occasionally supported opinions he held prior to the revelation. This article argues that Umar’s approach to the Qur’an and its interpretation is multi-faceted and rather complicated, and it cannot be easily described. However, two general observations could be made. First, Umar appears to have emphasized time and again the sacred nature of the Qur’an. Second, he seems to have had greater good of the people in mind when he derived decisions from the Qur’an. Desiring to place the Qur’an in every aspect of life, his instincts often made him use Qur’anic verses in extraordinary ways. Examining Umar’s understanding of Qur’an and the method of comment will help us not only appreciate better the environment in which the revelation was sent down but also recognize the underlying purposes of the Qur’anic messages. We hope that this study will contribute to our understanding of the history of the interpretation of the Qur’an and will help reexamine our relationship with the Qur’an.

Keywords:

Umar ibn al-Khattab, the Qur’an, understanding, methods of interpretation, age of revelation.,

PDF

___

Abdurrezzak, Ebubekir b. Hemmam b. es-San‟ani (211/816), Tefsîru‟l-Kur‟ani‟l- Azîz, tahk. Abdu‟l-muti‟ Emin Kal‟acî, Dâru‟l-ma‟rife, Beyrut 1991
_______el-Musannef, (tah. Habiburrahman el-Azami), Beyrut 1392/1972
Ahmed İbn Hanbel(241/855), Müsned, Dâru Sahnun ve Çağrı Yay., İstanbul, 1992/1413
_______ez-Zühd, Dâru‟l-kütübi‟l-ilmiyye, Beyrut 1983/1403
Âşık, Nevzat, Sahâbe ve Hadis Rivâyeti Tahammul, Nakil ve Tenkidleri, Akyol Neşriyat, İzmir 1981
Ateş, Süleyman, İşârî Tefsîr Okulu, Yeni Ufuklar Neşr. İstanbul 1998
Atmaca, Gökhan, Hz. Ömer‟in Kur‟an Anlayışı ve Tefsir İlmine Katkıları, Rağbet Yay., İstanbul 2011
Beyhakî, Ebubekir Ahmed b. el-Huseyin (458/1065), es-Sünenu‟l-Kubrâ, Haydârabad, 1936
_______Kitâbu‟l-Esmâ ve‟s-Sıfât, tash. Abdu‟l-hafiz Sa‟d, Matbaatu‟s-saade, Mısır t.y.
Buhari, Muhammed b. İsmail(256/869), Sahihu‟l Buhari, Dâru Sahnun ve Çağrı Yay., İstanbul, 1992
Dârimî, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid (275/888), Sünen, Dâru Sahnun ve Çağrı Yay., İstanbul t.siz
Ebu Davud es-Sicistânî (ö.275/ 888), Kitâbu‟l-Mesâhif, Leiden 1937
Ebu Davud et-Tayâlisî (ö.204/819), Müsnedü Ebi Davud et-Tayâlisi, Matbaatu meclisi daireti‟l-maarif, Haydarabad 1321
Ebu Ubeyd, el-Kasım b. Sellam (ö.224), Kitâbu Fedâili‟l-Kur‟an, tahk. Mervan b. Aliyye ve diğerleri, Dâru İbn Kesir, Beyrut 1995/1415
_______Kitâbu‟l-harac, (trc. İsmail Karakaya) Akçağ yay. Ankara1982
Erul, Bünyamin, Sahabenin Sünnet Anlayışı, TDV Yay., Ankara 2007
Fayda, Musatafa, Hz. Ömer Zamanında Gayrı Müslimler,MÜİF Yay., İstanbul,1989
Gezgin, Ali Galip, Özgün Bir Kur‟an Yorumu –Hz. Ömer Örneği-,Rağbet yay. İstanbul 2009
Hâkim, Ebu Abdillah en-Neysaburi, el-Müstedrek ale‟s-Sahihayn (Zehebi‟nin zeyli olarak te‟lif ettiği “Telhis” ile birlikte , Mektebetu‟l-matbuati‟l- İslamiyye, Beyrut t.y.
Hâlimî, Ebu Abdillah el-Huseyn b. el-Hasen (ö.403/1012), Kitâbu‟l-Minhâc fi Şuabi‟l-Îman, tahk. Hilmi Muhammed Fuda, Dâru‟l-fiker, b.y., 1979/1399
Hanefi, Hasan, Konulu Tefsir Metodu, Çev.: Sönmez Kutlu, İslamî Araştırmalar Dergisi, C. IX, sayı:1-4, 1996
Hınn, Mustafa Sait, İslam Hukukunda Yöntem Tartışmaları, Rey Yay. Kayseri
Humeydî, Abdullah b. ez-Zübeyr , el-Müsned, tahk. Habiburrahman el-A‟zamî, Alimu‟l-kitab, Beyrut t.y.
İbn Abdilber, Ebû Ömer Yusuf b. Abdullah b. Muhammed (463/1071), el-İstiab fi Marifeti‟l-Ashab, tah. Ali M. el- Bicâvî, Nahdatu Mısır, Mısır,ty.
_______Cami‟u Beyani‟l-İlim ve Fadlih vama Yenbaği fi Rivâyetihi ve Hamlih, Dâru‟l-kutubi‟l-ilmiyye, Beyrut t.y
İbn Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed el-Endelusî, el-İkdu‟l-Ferid, Beyrut 1983
İbn Asâkir, Ali b. el-Hasen Hibetullah (ö.571), Târihu Medineti Dımaşk, tahk. Omer b. Ğarâme el-Umrevi, Dâru‟l-fiker, b.y., b.t
İbn Ebi Hatim, Tefsiru‟l-Kur‟ani‟l-Azim Müsneden an Resulillahi ve‟s-Sahabeti ve‟t-Tabiin, tahk. Esad Muhammed b. et-Tayyib, Mektebetü‟n-nizâr Mustafa el-Bâz, Mekke 1999
İbn Ebi Şeybe, Abdullah b. Muhammed (235/849), el-Musannef fi‟l-Ehâdîs ve‟l- Âsâr, tahk.: Said Muhammed Lehham, Dâru‟l-fiker, Beyrut 1989/1409
İbn Kayyım el-Cevziyye (751/1350), Zâdu‟l-Mead fi Hedyi Hayri‟l-İbâd, Matbaa nizâmil vâkî el-Kanfûr, b.y. 1298
İbn Kesir, Ebü‟l-Fida (774/1372), Tefsîru‟l-Kur‟âni‟l-Azim, tahk. Mustafa es- Seyyid Muhammed, Dâru‟l-ma‟rife, Beyrut 1988/1408
_______Müsnedu‟l-Fârûk Emîru‟l-Mu‟minin Hafs Omer b. el-Hattâb, (tah. Abdulmuti Kal‟acî), Dâru‟l-Vefa, el-Menhure 1992/1412
_______ el-Bidaye ve‟n-Nihâye, I-XIV, Beyrut,1974
İbn Kuteybe, eş-Şi‟r ve‟ş-Şuara, Beyrut 1983
İbn Mace, Muhammed b. Yezid Ebu Abdillah el-Kazvini (283/896), es-Sunen, Dâru Sahnun ve Çağrı Yay., İstanbul, 1992/1413
İbn Sad, Ebu Abdillah Muhammed (230/844), et-Tabakatu‟l-Kubra, Beyrut,1985
_______et-Tabakatü‟l-Kebir, (tahk.: Eduard Sachau), Berlin 1233
İbn Şebbe, Ebû Zeyd Ömer b. Şebbe en-Nemerî el-Basrî (262), Târihu‟l- Medineti‟l-Münevvere, tahk. Fehim Muhammed Şeltût, II-III, b.y,b.t
İbnu‟l Esîr, İzzüddin Ebu‟l-Hasen Ali b. Muhammed(630/1232), Üsdü‟l-Ğabe fî Marifeti‟s-Sahabe, tah. Muhammed İbrahim el-Benna ve Muhammed b. Aşûr, I-VII, Kahire, 1970
İbnu‟l-Cevzî, Ebu‟l-Ferec Abdurrahman b. Ali (597/1200), Menakıbu Emiru‟l- Mu‟minîn Omer b. b. el-Hattâb,, (tahk. Ali Muhammed Ömer) Mektebetu‟l- Hancî, Kahire 1997/1417
İbrahim b. Hasen, et-Tefsîru‟l-Me‟sûr an Omer b. el-Hattâb, ed-Dâru‟l- Arabiyyetü li‟l-Kitab, bas.yeri yok, 1994
Kalaci, Muhammed Revvas, Mevsuatu Fıkhı Omer b. el-Hattâb,Kuveyt 1984
Kettânî, es- Seyyidü‟ş-Şerîf Muhammed b. Ca‟fer (h. 1345), Hadis Literatürü, Dipnot ve ilavelerle tercüme eden: Yusuf Özbek, İz Yay. İstanbul 1994
Kettani, Muhammed Abdulhay, en- Nizamu‟l-Hukumeti‟n-Nebeviyye el- Müsemma et-Terâtibu‟-İdariyye , Dâru‟l-Kitabi‟l-Arabi, Beyrut t.siz.
Koçyiğit, Talat, Hadislerle Kelamcılar Arasındaki Münakaşalar, TDV. Ankara 1989
Kuraşî, Galip Abdulkâfi, Evveliyatu‟l-Fârûk es-Siyasiyye, Dâru‟l-vefâ, Mısır 1990
Malik b. Enes (179/795), el-Muvatta, Dâru Sahnun ve Çağrı Yay., İstanbul, 1992/1413
Mehran, Muhammed Beyyumi, Dirasat fi Tarihi‟l-Arabi‟l-Kadim, Riyad 1977
Mevdûdî, Ebu‟l-Alâ, Tefhimu‟l-Kur‟an, İnsan Yay., İstanbul 1986
Mukatil b. Süleyman (150/167), Tefsiru Mukâti‟l b. Süleyman , tahk. Abdullah Mahmud Şehâte, el-Heyetü‟l-Mısriyyetü‟l-amme li‟l-kitab, Kahire 1979-1988
Müslim, Ebu‟l-Huseyin Müslim b. Haccac el-Kuşeyri(261/874), Sahihu Müslim, Dâru Sahnun ve Çağrı Yay., İstanbul, 1992
Nesaî, Ebu Abdirrahman Ahmed b. Şuayb(303/905), es-Sunen, Dâru Sahnun ve Çağrı Yay., İstanbul, 1992/1413
Numânî, Şiblî, Bütün Yönleriyle Hz. Ömer ve Devlet İdaresi,, Çev: Talip Yaşar Alp, Çağ Yay., İstanbul,1979
Okumuş, Mesut, Kur‟an‟ın Çok Boyutlu Okunuşu İmâm Gazzâlî Örneği, Anakara Okulu yay., Şubat 2006
Öymen, Hıfzırrahman Raşit, İslamiyette Öğretim ve Eğitim Hareketleri, A.Ü.İ.F.D., XI, Ankara 1963
Özbalıkçı, Reşit, Asr-ı Saadet ve Râşit Halifeler Döneminde Hitâbet, Yeni Akademi Yay. İzmir 2005
Said, Mecdelavi Fârûk, İdaretu‟l-İslamiyye fi Ahdi Omer b. el-Hattâb, Beyrut,1991
Salih, Subhi, Hadis İlimleri ve Hadis Istılahları, mütercim: M. Yaşar Kandemir, DİBYay., Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1973
Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahman(911/1505), ed-Durru‟l-mensur fi‟t-Tefsir bi‟l- Me‟sûr, tahk. Abdullah b. Abdu‟lmuhsin Et-Türkî,Kahire 2003/1424
_______ ed-Durru‟l-Mensûr fi‟t-Tefsir bi‟l-Me‟sûr Nâşir: Muhammed Emin Demc, Beyrut, t.y.
_______Târihu‟l-hulefâ, Dâru‟l-fiker, b.y. 1974
Sürmeli, Mehmet, Sahabenin Kur'ân Anlayışı, Mavi Yay., Ankara 2006
Şahin, Davut, Hz. Ömer‟in Kur‟an Anlayışı ve Yorum Yöntemi, AÜSBE, yayınlanmamış doktora tezi, Ankara 2009
Taberi, Ebu Cafer Muhammed Cerîr (310/922), Camiu‟l-Beyân an Te‟vîli‟l- Kur‟ân, (tak.: eş-Şeyh Halil el-Meyyus), Dâru‟l-Fiker, Beyrut 1995/1415
_______Târihu‟t-Taberî –Târihu‟l-Umem ve‟l-Mülk- tahk. Muhammed Ebu‟l- Fadl İbrahim, Dâru Süveydân, Beyrut b.t.
Tetik, Necati, Başlangıçtan IX. Hicri Asra Kadar Kıraat İlminin Ta‟limi, İşaret yay., İstanbul 1990
Tirmîzi, Ebu İsâ Muhammed (279/892), Sünen, Dâru Sahnun ve Çağrı Yay., İstanbul 1992
Yazır, Elmalılı M. Hamdi, Hak Dini Kur‟an Dili, sad.İsmail Karaçam ve arkadaşları, Azim Yay., İstanbul 1992
Yüksel, Ahmet Turan Dört Halife Dönemi Olayları Karşısında Abdullah b. Ömer, İSTEM, Yıl: 3, Sayı: 6, 2005
Ez-Zebîdî, Muhammed Murtaza el-Huseynî, Tacu‟l-Luga, tahk. Mustafa Hicazî, Matbaatu Hukumeti Kuveyt 1969/1389
Zehebi, Muhammed b. Ahmed b. Osman (747), Târihu‟l-İslam ve Vefeyati‟l- Meşâhiri ve‟l-Alâm, tahk. Ömer Abdusselam et-Tedmurî, Dâru‟l-kitabi‟l arabî, Beyrut 1997/ 1417
Zehebi, Muhammed Huseyn, et-Tefsir ve‟l Müfessirun, Dâru‟l Erkam, Beyrut,