VAHİDÎ VE TEFSÎRİNDEKİ METODU

Vahidî; Tefsîr, Kur’an İlimleri, dil, gramer (sarf-nahiv), edebiyat ve belağat alanında şöhret bulmuş ve bu konularda önemli eserler yazmıştır. Yaşadığı hicrî 5. asrın önde gelen müfessirlerinden biridir. Yazmış olduğu et-Tefsîru’l-Basît adlı tefsîri rivayet tefsîri açısından önemlidir. Bu tefsîrini daha sonra özetleyerek el-Vasît fî Tefsîri’l-Kur’ani’l-Mecîd ve el-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitabi’l-‘Azîz adlı iki tefsîr daha kaleme almıştır. Bu üç tefsîr bugün elimizde basılı olarak mevcuttur. Bu makalemizde et-Tefsîru’l-Basît adlı eserini esas alacağız. Vahidî Kur’an lafızlarının açıklanmasında dil, gramer (sarf- nahiv), belağat ve kıraat bilgisinin gerekli olduğunu vurgular. Vahidî et-Tefsîru’l-Basît adlı tefsîrinde rivayet metodunu kullanmıştır. Kur’an-ı Kur’an ayetleriyle, sünnetle, sahabe ve tabiînin görüşleriyle yorumlamıştır. İbn-i Abbas’ın görüşlerine çok önem vermiştir. Tefsîrinde daha çok Kur’an’ın kıraat, gramer ve edebiyat yönüne ağırlık vermiştir. Bu makalede tefsîrin yanı sıra Fedâilü’l-Kur’an ve Esbâb-ı Nüzûl konusunda iki önemli eser yazan Vahidî’nin hayatı ve tefsîr metodu ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Vahidî, tefsir, belağat, kıraat, gramer.

VAHIDI AND HIS COMMENTARY’S METHOD

Vahidî got fame and wrote very important Works about interpret, Qur’an siences, language, grammer, literature and eloquence. He is one of the most important explicator of 5 th AD. et-Tefsîru’l-Basît written by him is very important about rumor commentary. Than he summarized that interpret and wrote two interprets by the name of el-Vasît fî Tefsîri’l-Kur’ani’l-Mecîd and el-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitabi’l-‘Azîz. We gote these three printed interprets. Vahidî stresses that language, grammar, elequence and knovledge of reading Qur’an knowledges and needed while explaining te Qur’an utterance. Vahidî used rumor method while explaining the Qur’an by using Qur’an verses, sunnah, companions opinions. He gave impotences to İbn-i Abbas opinions. In his interpret he gave seriouness reading Qur’an, and eloquences sides of Qur’an. In the articles, we examine the life and interprets method of Vahidî’s wrote two important Works Fedailü’l-Kur’an and Esbab-ı Nüzûl except to his interprets.

Keywords:

Vahidî commentary, eloquence, reading Qur’an, grammar.,

PDF

___

Altındağ, Mustafa, Müfessir el-Vahidî ve “Fedâilü’s-Süver” Adlı Kitabı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1988.
Âlûsî, Ebu's-Sena Şihabuddin Mahmud, Rûhu'l-Me‘ânî fî Tefsîri'l- Kur'âni'l-‘Azîm ve's-Sebi’l-Mesânî, Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, Beyrut 1997.
Atabekî, Cemaluddin Ebi’l-Mehâsin Yusuf b. Tağrîberdî, en-Nücûmü’z-Zâhire fî Mülûk-i Mısr ve’l-Kahire, Muhammed Hüseyin Şemseddin, Daru’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut 1992.
Davudî, Şemseddin Muhammed b. Ali b. Ahmed, Tabakâtu’l- Müfessirîn, tahk.: Ali Muhammed Ömer, Mektebetü Vehbe, Kahire 1994.
Edirnevî, Ahmed b. Muhammed, Tabakâtu’l-Müfessirîn, tahk.: Süleyman b. Salih, Medine 1997.
Endülüsî, Muhammed b. Yusuf Ebu Hayyan, el-Bahru’l-Muhît, Daru’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut 1993.
Hacı Halife, Mustafa b. Abdillah, Keşfu’z-Zunûn ‘an Esmâi’l-Kütübi ve’l-Fünûn, Daru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, Beyrut, ts.
Hüseynî, Ebubekir b. Hidayetullah, Tabakatu’ş-Şafi’iyye, tahk.: Adil Nuveyhıd, Daru’l-Âfâki’l-Cedîde, Beyrut 1982.
İbn-i Kadı Şehbe, Ebubekir b. Ahmed b. Muhammed b. Ömer b. Muhammed, Tabakatu’ş-Şafi’iyye, tahk.: Abdu’l-‘Alîm Han, Haydarâbâd 1979.
İbnu Arrak, Ebu’l-hasan Ali b. Muhammed el-Ken’ânî, Tenzîhu’ş-Şerî’ati’l- Merfu’a ani’l-Ahbâri’ş-Şeri’ati’l-Mevdu’a, tahk. Abdulvaab Abdullatif, Abdullah Muhammed es-Sıddık, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1981.
İbnü’l-Cevzî, Ebu’-Ferec Abdurrahman b. Ali el-Kureşî, el-Mevzu’at, tahk.: Abdurrahman Muhammed Osman, Medine 1966.
İbnü’l-Cezerî, Şemsüddin Ebi’l-Hayr Muhammed b. Muhammed b. Ali ed- Dımeşkî, Ğâyetü’n-Nihaye fî Tabakâti’l-Kurrâ, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1971.
İbnü’l-‘Imâd, Şihabuddin Ebi’l-Felah Abdi’l-Hayy b. Ahmed b. Muhammed el- Hanbelî ed-Dımeşkî, Şezerâtu’z-Zeheb fî Ahbari Men Zeheb, tahk.: Mahmud el-Arnavud, Daru İbn-i Kesîr, Beyrut 1989.
İbn-i Hallikân, Ebu’l-Abbas Şemsüddin Ahmed b. Muhammed b. Ebîbekir, Vefeyâtu’l-A’yân ve Enbâu Ebnâi’z-Zemân, tahk.: İhsan Abbas, Daru Sadır, Beyrut 1970.
İbn-i Kesîr, İmaduddin Ebu’l-Fida İsmail b. Ömer, el-Bidâye ve’n-Nihâye, tahk.: Abdullah Abdulmuhsin et-Türkî, Daru Hicr, Beyrut 1998.
-- Tefsîrü’l-Kur’anil- ‘Azîm, Tahk: Samî b. Muhammed es-Selame, Daru Tîbe, Beyrut 1999.
İbn-i Teymiyye, Ahmed, Mecma’u’l-Fetevâ, Medine 2004.
İsmail Paşa, Muhammed Emîn b. Mîr Selîm el-Bağdadî, İzahu’l-Meknûn fi’z- Zeyl ‘alâ Keşfu’z-Zunûn ‘an Esmâi’l-Kütübi ve’l-Fünûn, Daru İhyâi’t- Turâsi’l-‘Arabî, Beyrut, ts.
Kasımî, Muhammed Cemaluddin, Kava’idu’t-Tahdîs Min Fünûni Mustalahi’l- Hadîs, tahk.: Muhammed Behcet el-Baytar, Daru’n-Nefâis, Beyrut 1987.
Kettânî, Muhammed b. Cafer, er-Risaletü’l-Müstatrafe li Beyâni Meşhûri Kütübi’s-Sünneti’l-Müşerrefe, Daru’l-Beşâiri’l- İslamiyye, Beyrut 1993.
Kıftî, Cemaluddin Ebi’l-Hasen Ali b. Yusuf, İnbâhu’r-Ruvât ‘alâ Enbâhi’n- Nuhât, tahk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, Daru’l-Fikri’l-‘Arabî, Beyrut 1986.
Mehdî, Cevdet Muhammed, Vahidî ve Menhecuhû fi’t-Tefsîr, Kahire ts.
Na’nâe, Remzi, el-İsrailiyyât ve Eseruhâ fî Kütübi’t-Tefsîr, Daru’l-Kalem, Beyrut 1970.
Nuveyhid, Adil, Mu’cemu’l-Müfessirîn min Sadri’l-İslam ve Hatta’l-Asri’l- Hâdis, Beyrut 1988.
Özgel, İshak, “Büyük Selçuklular Döneminde Tefsir İlmî Ve Müfessirler”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 2005, c. 5, Sayı: 2.
Râzî, Fahreddin, Mefatihu’l-Gayb, Daru’l-Fikr, Beyrut 1981.
Rıdvan, Ömer İbrahim, “el-Vahidî ve Menhecuhu fî Tefsîri’l-Basît” Camiatu’l- Medineti’l-Alemiyye, Malezya 2011
Sa’lebî, Ebu İshak Ahmed, el-Keşf ve’l-Beyân, tahk.: Ebu Muhammed b. Aşûr, Daru İhyai’t-Türâsi’l-‘Arabî, Beyrut 2002.
Salih, Subhî, Mebâhis fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, Daru’l-İlm, Beyrut 1981.
Sem’ânî, Ebu Sa’d Abdulkerim b. Muhammed b. Mansur et-Temîmî, el-Ensâb, Daru’l-Cinan, Beyrut 1988.
Semîn El-Halebî, Ahmed b. Yusuf, ed-Dürrü’l-Masûn fî ‘Ulûmi’l Kitâbi’l- Meknûn, tahk.: Ahmed Muhammed el-Harrat, Daru’l-Kalem, Şam ts.
Suyûtî, Celaluddin Abdurrahman, Buğyetü’l-Vu’ât fî Tabakâti’l-Luğaviyyîn ve’n- Nuhât, tahk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, Daru’l-Fikr, Beyrut 1979.
--el-Le’âliu’l-Masnû’a fi’l-Ehâdîsi’l-Mevdû’a, Daru’l-Ma’rife, Beyrut ts.
--Tabakâtu’l-Müfessirîn, tahk. Ali Muhammed Ömer, Mektebetü Vehbe, Mısır 1976.
Sübkî, Ebu Nasr Abdulvahhab b. Ali b. Abdi’l-Kâfî, Tabakâtu’ş-Şafi’iyyeti’l- Kübrâ, tahk.: Mahmud Muhammed et-Tenahî, Abdulfettah Muhammed, Daru’l-Kütübi’l-Arabiyye, Beyrut ts.
Turgut, Ali, Tefsîr Usûlü ve Kaynakları, MÜİFV Yayınları, İstanbul 1991.
Yafi’î, Abdullah b. Es’ad b. Ali b. Süleyman el-Yemenî, Mir’atu’l-Cinân ve ‘İbretü’l-Yakzân, tahk.: Halil el-Mansur, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1997.
Vahidî, Ebu’l-Hasan Ali b. Ahmed b. Ali b. Mütteveyh en-Nîsabûrî, Esbâbu Nüzûli’l-Kur’an, tahk.: Kemal Besyûnî Zağlûl, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1991.
-et-Tefsîru’l-Basît, tahk.: Muhammed b. Salih b. Abdillah el-Fevzan, Cami’atu’l-İmam b. Muhammed es-Su’ud, Riyad 2010.
--el-Vasît fî Tefsîri’l-Kur’ani’l-Mecîd, tahk.: Adil Ahmed Abdu’l-Mevcud,
Ali Muhammed Muavvıd, Ahmed Muhammed, Ahmed Abdu’l-Ğanî el-Cemel, Abdurrahman ‘Uveys, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1994.
Zehebî, Muhammed Hüseyin, et-Tefsîr ve’l-Müfessirûn, Mektebetü Vehbe, Beyrut 2000.
Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman, Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, tahk.: Şuayb el-Arnavud, Muhammed Naim, Müessesetü’r-Risale, Beyrut 1996.