ZEYDİYYE’NİN İMAMET GÖRÜŞÜ VE DİĞER BAZI MEZHEPLERLE İLİŞKİLERİ

Zeydiyye, Hazreti Hüseyin’in torunu Zeyd b. Ali’ye istinat etmektedir. Zeyd b. Ali 122/740 yılında Emeviler’e karşı ayaklanmış ve ayaklanma sırasından hayatını kaybetmiştir. Zeyd’in ardından onun izini takip edenler mücadeleden vazgeçmediler. Uzun yıllar idealleri uğrunda mücadele ettiler. İdealleri merkezden uzakta da olsa müstakil bir devlet kurmaktı. Sonunda hedeflerine ulaştılar. Biri Taberistan’da diğeri Yemen’de olmak üzere iki ayrı müstakil devlet kurdular. Zeydiyye, Şia’nın ana kollarından biridir. Çoğunlukla, bir diğer ana kol olan İsnaaşeriyye’den farklı yaklaşımlar sergilemiştir. Buna karşılık Mutezile ve Hanefiliğe yakın durmuştur. İtikadi konularda Mutezile’ye, ameli konularda ise Hanefiliğe tabi olmuştur. Bununla beraber az da olsa kendine has görüşleri de vardır. Zeydiliğin en önemli hususiyeti siyasal ağırlıklı bir karaktere sahip olmasıdır.

Anahtar Kelimeler:

Zeydiyye, Zeyd b. Ali, İsnaaşeriyye, Siyasal Karakter, imamet, Mu’tezile, Hanefilik, Batınilik.

ZAIDIYYA OPINION OF IMAMATE AND ITS RELATIONS WITH OTHER SOME SECTS

Zaidiya rely on Zaid b. Ali the grandson of al-Husayn. Zaid b. Ali rebelled to Umaiyads of the Caliphate in 122/740, during the rebellion he was mortally wounded. After the death of Zaid his loyalties have made efforts to the ideal of them years. Their ideals, albeit far from the center to establish an independent state. They reached the end goals. As someone in the Caspian See and the other in the Yemen were able to establish two separate independent state. Zaidiya is one of the main branches of Shia. They mostly have showed different approaches to the other branch Ithnaashariyya. On the other hand, they have stopped close to the Mu’tazila and the Hanafis. Zaidiya comlied with Mu’tazila in the matters of Faith and complied with Hanafis in the cases of worship. The most important characteristic of Zaidiya is that a sectarian political weight.

Keywords:

Zaidiyya, Zaid b. Ali, Ithnaashariyya, Political Character, imamate, Mu’tezile, Hanafism, Batiniyya,

PDF

___

Abdü'l-Hâlık, N. Mustafa, İslâm Siyasî Düşüncesinde Muhalefet (trc. Vecdi Akyüz), İstanbul 1990.
Bağdâdi, Ebû Mansûr Abdulkâhir b. Tâhir (ö. 429/1037), Mezhepler Arasındaki Farklar (trc. E. R. Fığlalı), Ankara 1991.
Belazuri, Ebu‘l-Abbâs Ahmed b. Yahya b. Câbir (279/892), Ensabü’l-Eşraf, (nşr. Süheyil Zekkar), Beyrut 1987.
Buthani, Ebu Talib en-Natık bi‘l-hak Yahya b. Hüseyin (424/1032) el-İfade fi tarihi eimmeti’s-sâde (Ahbâru eimmeti’z-Zeydiyye içerisinde), Beyrut 1987.
Câhiz, Ebû Osman Amr b. Bahr (ö. 255/869), Resâilü'l-Câhiz (nşr. A. M. Hârun), l-IV Kahire 1979
Dayf, Şevki, Asrü'd-düvel ve'l-imârât. Kahire ts.
Eş'arî, Ebü'l-Hasan Ali b. İsmâil (ö. 324/935). Makalâtü'l-İslâmiyyin ve İhtilâfü'l- Mûsâllin. I—II. Wiesbaden 1963, c. I, s. 65.
Ezdî, Ebu Zekeriya Yezid b. Muhammed, Târihul-Mevsil (nşr: Ali Habibe), Kahire 1967.
el-Fudayl, Ali b. Abdülkerim, ez-Zeydiyye: Nazariyye, Tatbikiyye, Amman 1985.
Hasan, İbrahim Hasan, İslâm Tarihi (trc. İsmail Yiğit-Sadreddin Gümüş), İstanbul 1985.
İbn Haldûn, Ebû Zeyd Veliyyüddîn (ö. 808/1406), el-İber ve dîvânü'l- mübtede ve'l-haber, l-VII, Beyrut 1979.
İbnü'l-İmâd. Ebü'l-Felâh Abdülhay b. Ahmed (ö. 1089/1697), Şezerâtü'z-zeheb fi ahbâri men zeheb, l-VIII, Beyrur ts.,
İbni İsfendiyar, Muhammed b. Hasan (613/1216), Tarih-i Taberistan, nşr. Abbas İkbal, İng. Trc. E. G. Browne, Leiden 1905. el-İmam el-Mansur Billah Abdullah b. Hamza, er-Risaletü’l-âlime bil edilleti’l- hâkime, [Wilferd Madelung (Derleyen), Ahbâru eimmeti’z-Zeydiyye içinde], Beyrut 1987.
İsfahânî, Ebü'l-Ferec, Mekâtilü’t-Talibiyyin(nşr: Ahmet Sakr), Beyrut ts,.
Mesudi, Ebü‘l-Hasan Ali b. Hüseyin (346/957), Müruc’z-zeheb ve meadini’l- cevher, nşr. M. M. Abdülhamid, Mısır 1964.
Madelung, Wilferd (nşr.), Ahbaru Eimmeti’z-Zeydiyye, Beyrut 1987.
Muhalli, Humeyd, (ö. 652/1254), el-Hadâiku'l-verdiyye fî menâkıbu'l-eimme-ti'z- Zeydiyye [Wilferd Madelung (Derleyen), Ahbâru eimmeti’z-Zeydiyye içinde], Beyrut 1987.
Nevbahtî, Ebû Muhammed Hasan b. Mûsâ (ö. 310/922). Fıraku'ş-Şia. Necef 1936.
Nomer, K, Şeriat Hilafet Cumhuriyet ve Laiklik, İstanbul 1996.
Sabi, Ebu İshak İbrahim b. Hilal (384/994), Kitabü’taci fi ahbari’d-devleti’d- deylemiyye ((Ahbâru eimmeti’z-Zeydiyye içerisinde), Beyrut 1987.
Selevî, Ebü'l-Abbâs Ahmed b. Halid en-Nâsırî (1315/1897), el-İstiksâ li Ahbari Düveli'l- Mağribi'l-Aksâ. Darü'l-Beyzâ, 1954.
Subhi, A. Mahmud, ez-Zeydiyye, Beyrut 1991.
Şehristani, Ebü'l-Feth Muhammed b. Abdilkerîm (ö. 548/1153), el-Milel ve'n- nihal, (nşr. M. Seyyid Kilhânî), Beyrut 1975.
eş-Şek'a, Mustafa, İslâm bilâ Mezâhib, Kahire 1987.
Taberi, Ebu Ca‘fer Muhammed b. Cerir (310/922), nşr. M. Eb‘l-Fezl İbrahim, Tarihu’t-Taberi, Beyrut 1967.
Watt, Montgomery, İslam Düşüncesinin Teşekkül Devri, (trc. E. R. Fığlalı), Ankara 1981.
Wellhausen, Julius, Dini-Siyasi Muhalefet Partileri (trc. Fikret Işıltan), Ankara 1989, s. 22.
Yaşaroğlu, Hasan, Taberistan Zeydileri, Gümüşhane 2012.
Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed, Siyerü Alamü’n-Nübela (nşr: Şuayb el-Arnavut), Beyrut 1985.