Kırsal Dönüşüm, Tarım Dışı İstihdam ve Kadın Emeği: Fındık Fabrikalarında Çalışan Kadınlar

1980’li yıllardan itibaren tarımda yaşanan neoliberal dönüşüm kadınları pek çok bakımdan etkilemiştir. Bu süreçte hem üretim hem de yeniden üretimin sorumluluğunu yüklenen kadının iş yükü daha da artmıştır. Nitekim, Doğu Karadeniz’de TÜİK’in istihdam edilen kadınların işteki durumunu gösteren verilerde, tarımsal yapıda hakim olan ücretsiz aile işçiliğinin hızlı bir şekilde azaldığı buna karşılık tarım dışı işlerde çalışma oranının arttığı gözlemlenmektedir. Bu durum, tarımsal yapıların hakim olduğu bölgelerde kadın emeği açısından yeni bir eğilimdir. Bu çalışmada da kırsal kadın emeğindeki yeni eğilimleri ortaya koymak adına Doğu Karadeniz kuşağında ve Türkiye’nin en fazla fındık üretilen bölgesinde yer alan Ordu İlinin Ünye İlçesinde fındık fabrikalarında kadın istihdamının ortaya konulması amaçlanmıştır. Çalışmada kadınların çalışma ortamları ve koşullarını ortaya koymanın yanında kırsal kadının ücretli bir işte çalışmasının toplumsal cinsiyet ilişkileri açısından sonuçlarının neler olduğu incelenmiştir. Bu çerçevede farklı fındık fabrikalarında çalışan 26 kadın işçi ile yüz yüze derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir.

Rural Transformation, Non-Agricultural Emplo yment and Women’s Labour: Women Working for Nut F actories

Since the 1980s neoliberal transformation in agriculture has affected women in many ways. In this process, the workload of the women, who are responsible for both production and reproduction, increased. As a matter of fact, data showing the status of women employed at work in the Eastern Black Sea, it is observed that the unpaid family labour prevailing in the agricultural structure decreases rapidly, whereas the rate of non-agricultural work has increased. This is a new trend for women’s labour in agriculture. In this study, it is aimed to introduce women’s employment in hazelnut factories in the Eastern Black Sea region in Ünye district of Ordu province, which is located in the field of hazelnut production in Turkey. In this study, in addition to revealing the working environment and conditions of women, we examined the results of rural women working in a paid job in terms of gender relations. In this context, in-depth interviews were conducted face to face with 26 female workers working in various hazelnut factories.

PDF

___

Bee, A. ve Vogel, I. (1997) “Temporeras and Household Relations: Seasonal Employment in Chile's Agro- Export Sector”, Bulletin of Latin American Research, 16,1,83-95.
Candan, E. ve Özalp Günal, S. (2013) “ Tarımda Kadın Emeği”, Tarım Ekonomisi Dergisi, 19, 1,93-101.
Ciğerci Ulukan, N. ve Özmen Yılmaz,D. (2016) “Kamu Sağlık Sektöründe Çalışan Taşeron Kadın İşçiler: Samsun ve Ordu İli Örneği”, Çalışma ve Toplum, 48, 1, 87-114.
Çelik, Ç. (2017) “Kırsal Dönüşüm ve Metalaşan Yaşamlar: Soma Havzası’nda İşçileşme Süreçleri ve Sınıf İlişkileri”, Praksis, 43, 785-810.
Da Silva, C. A., Baker, D., Shepherd, A. W., Jenane, C. ve Da-Cruz, S. M. ( 2009) Agro-Industries for Deveploment, FAO ve UNIDO.
Deere, C. (2005) “The Feminization of Agriculture? Economic Restructuring in Rural Latin America”. Occasional Paper 1. United Nations Research Institute for Social Development Geneva: UNRISD.
Erman, T., Kalaycıoğlu, S., Rittersbeger-Tılıç, H. (2002) “Money-Earning Activities and Empowerment Experiences of Rural Migrant Women in the City: The Case of Turkey”, Women's Studies International Forum, 25, 395-410.
FAO (2017) The Food of State and Agriculture, Rome.
Gündüz Hoşgör, A. ve Suzuki Him, M. (2016) “Küreselleşme ve Türkiye’de Kırsal Kadınların Ücretli Emeği: Rapana Venosa Üretim Zinciri Üzerinden Batı Karadeniz Bölgesinde Bir Vaka Analizi”, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 19, 2, 108-130.
Kandiyoti, D. (1996) Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar, İstanbul: Metis.
Katz, E. (2003) The Changing Role of Women in the Rural Economies of Latin America in CUREMIS (Current and Emerging Issues for Economic Analysis and Policy Research) II: Volume 1 – Latin America and the Caribbean. Rome: FAO.
Kay, C. (2008) “Reflections On Latin American Rural Studies in the Neoliberal Globalisation Period: A New Rurality”, Development and Change, 39, 6, 915–943.
Kulak, E. (2011) Tarımsal Üretim Süreçlerindeki Değişimin Kırsal Alanda Kadın İstihdamına Etkileri: 1980 Sonrası Gelişmeler, Ankara: Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü.
Lastarria-Cornhiel, S. (2006) Feminization of Agriculture: Trends and Driving Forces, Background paper for the World Development Report 2008.
Mynet, (2002) “Fındık fabrikaları işsizliği önlüyor” htpp://www.mynet.com/findik-fabrikalari-issizligi-onluyor- 110100001306 (10. 10.2018).
Özbay, F. (1993) “Kadınların Eviçi ve Evdışı Uğraşlarındaki Değişme”, 1980’ler Türkiye’sinde Kadın Bakış Açısından Kadınlar (der. Ş. Tekeli), İstanbul: İletişim, 129-158.
Pedreño, A., Gadea, E. and de Castro, C. (2014) "Labor, gender, and political conflicts in the global agri-food system: The case of the agri-export model in Murcia, Spain", Labor Relations in Globalized Food, Research in Rural Sociology and Development, 20, Emerald Group Publishing Limited, 193-214.
Toksöz, G. (2011) Kalkınmada Kadın Emeği, İstanbul: Varlık.
TÜİK Bölgesel İstististikler (2004-2018), http:// www.tuik.gov.tr (15.06.2019).
Ünye Ticaret ve Sanayi Odası, (2018) “Ünye’nin Sosyo-Ekonomik Yapısı” http://www.unyetso.org.tr/unyenin- sosyo-ekonomik