Lise Öğrencilerinin Umut Düzeylerinin Yordanması: Akademik Öz- Yeterlik ve Problem Çözmenin Rolü

Bu çalışmada, akademik öz-yeterlik, problem çözme, cinsiyet ve yaş değişkenlerinin lise öğrencilerinin sürekli ve durumluk umut düzeylerini ne derece yordadığı incelenmiştir. Araştırmanın katılımcıları 392 lise öğrencisinden oluşmaktadır. Katılımcıların 230'u (%58.7) kız, 162'si (%41.3) erkektir. Katılımcılara sürekli umut, durumluk umut, akademik öz-yeterlik ve problem çözme değişkenlerine ilişkin ölçme araçları uygulanmıştır. Yordayıcı değişkenlerin, katılımcıların sürekli ve durumluk umut düzeylerini ne derece yordadığını belirlemek için iki tane çoklu doğrusal regresyon analizi yapılmıştır. Elde edilen bulgulara göre, yordayıcı değişkenler sürekli umut değişkenine ait varyansın %22'sini açıklarken, durumluk umut değişkenine ait varyansın ise %25'ini manidar bir şekilde açıklamıştır. Her iki çoklu doğrusal regresyon modelinde, akademik öz-yeterlik ve problem çözme yordayıcı değişkenleri lise öğrencilerinin sürekli ve durumluk umut düzeylerinin manidar yordayıcılarıdır. Umut düzeyleri yüksek olan öğrencilerin akademik öz-yeterlik inanç düzeyleri ve problem çözme beceri düzeyleri daha yüksektir. Araştırma bulguları alan yazın kapsamında ele alınmış ve okul psikolojik danışmanları ve eğitimcilere yönelik doğurguları tartışılmıştır.

Predicting Hope Levels of High School Students: The Role of Academic Self-Efficacy and Problem Solving

The current study presented how well academic self-efficacy, problem solving, gender, and age predict dispositional and state hope levels of high school students in Turkey. The participants were consisted of 392 high school students. Of the participants, 230 (58.7%) were girls and 162 (41.3%) were boys. Questionnaire measures of dispositional and state hope, academic self-efficacy, and problem solving were administered to the participants. Two multiple linear regression analyses were performed to examine to what extent the independent variables predict dispositional and state hope levels of participants. The results indicated that the predictors significantly accounted for 22% of the variance of dispositional hope, 25% of the variance of state hope. In both multiple linear regression models, academic self-efficacy and problem solving were significant predictors of students' dispositional and state hope scores. Higher hope scores were significantly associated with higher academic self-efficacy beliefs and better problem solving skills. The findings were discussed in the light of the literature with some implications for school counselors and educators.

PDF

___

Akman, Y. ve Korkut, F. (1993). Hope ölçeği üzerine bir çalışma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education), 9, 193-202. http://www.efdergi.hacettepe.edu.tr/ adresinden erişildi.
Ardahan, F., Genç, S. ve Uludağ, A. H. (2015). Tedavisi tamamlanmış meme kanserli kadınlarda düzenli fiziksel aktivitenin hastanın yaşam doyumu ve umut düzeyine etkisi. Türkiye Klinikleri Journal of Sports Sciences, 7(2), 41-47. doi: 10.5336/sportsci.2015-43575
Atik, G. (2009). Zorbalığı yordayıcı bir değişken olarak umut. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42(1), 53-68. doi: 10.1501/Egifak_0000001137
Atik, G., Çayırdağ, N., Demirli, A., Kayacan, N. ve Çapa Aydın, Y. (2008, Ekim). Hope and perceived support as predictors of academic self-efficacy among graduate students. XI. Uluslararası Balkan Ülkelerinde İleri Eğitim Konferasında sunulmuş sözlü bildiri. Konya, Türkiye.
Atik, G. ve Kemer, G. (2009). Çocuklarda Umut Ölçeği'nin psikometrik özellikleri: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. İlköğretim Online, 8(2), 379-390. http://ilkogretim-online.org.tr adresinden erişildi.
Aydın, B., Sarı, S. V. ve Şahin, M. (2014). Parental acceptance/involvement, self-esteem and academic achievement: The role of hope as a mediator. Cumhuriyet International Journal of Education, 3(4), 37- 48. http://cijeonline.com/ adresinden erişildi.
Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavior change. Psychological Review, 84(2), 191-215. doi: 10.1037/0033-295X.84.2.191
Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York: Freeman.
Bilge, F., Arslan, A. ve Doğan, Ş. (2001). Ankara ili sığınma evine başvuran kadınların problem çözme becerilerini değerlendirmeleri, kızgınlık, umut ve özsaygı düzeyleri. Eğitim ve Bilim, 26(120), 55-63. http://egitimvebilim.ted.org.tr/ adresinden erişildi.
Cannon, B., Mulroy, R., Otto, M. W., Rosenbaum, J. F., Fava, M. ve Nierenberg, A. A. (1999). Dysfunctional attitudes and poor problem solving skills predict hopelessness in major depression. Journal of Affective Disorders, 55, 45-49. doi: 10.1016/S0165-0327(98)00123-2
Demirli Yıldız, A. (Ed.) (2016). Pozitif psikoloji bağlamında umut: Hedefe giden yolda sınırları aşmak. Nobel Akademik Yayıncılık: Ankara.
Denizli, S. (2004). The role of hope and study skills in predicting test-anxiety levels of university students (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
Duckworth, A. L., Steen, T. A. ve Seligman, M. E. P. (2005). Positive psychology in clinical practice. Annual Review of Clinical Psychology, 1, 629-651. doi: 10.1146/annurev.clinpsy.1.102803.144154
Erkan, Z. (2008, Temmuz). Akademik Özyeterlik Ölçeği'nin lise öğrencileri üzerinde uyarlama çalışması. V. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Öğrenci Kongresinde sunulmuş sözlü bildiri. Çukurova Üniversitesi, Adana, Türkiye.
Esteves, M., Scoloveno, R., Mahat, G., Yarcheski, A. ve Scoloveno, M. A. (2013). An integrative review of adolescent hope. Journal of Pediatric Nursing 28, 105-113. doi: 10.1016/j.pedn.2012.03.033
Feldman, D. B. ve Kubota, M. (2015). Hope, self-efficacy, optimism, and academic achievement: Distinguishing constructs and levels of specificity in predicting college grade-point average. Learning and Individual Differences, 37, 210-216. doi: 10.1016/j.lindif.2014.11.022
Feldman, D. B. ve Snyder, C. R. (2005). Hope and the meaningful life: Theoretical and emprical associations between goal-directed thinking and life meaning. Journal of Social and Clinical Psychology, 24(3), 401-421. doi: 10.1521/jscp.24.3.401.65616
Heppner, P. P. ve Petersen, C. H. (1982). The development and implications of a personal problem solving inventory. Journal of Counseling Psychology, 29, 66-75. doi: 10.1037/0022-0167.29.1.66
Heppner, P. P. ve Krauskopf, C. J. (1987). An information processing approach to personal problem solving. The Counseling Psychologist, 15(3), 371-447. doi: 10.1177/0011000087153001
Hİigaard, R., Kovac, V. B., Øverby, N. C. ve Haugen, T. (2015). Academic self-efficacy mediates the effects of school psychological climate on academic achievement. School Psychology Quarterly, 30, 64-74. doi: 10.1037/spq0000056
Jerusalem, M. ve Schwarzer, R. (1981). Fragebogen zur Erfassung von "Selbstwirksamkeit". R. S. (Hrsg.) (Ed.), Skalen zur Befindlichkeit und Persoenlichkeit (Forschungsbericht No. 5) içinde. Berlin: Freie Universitaet, Institut fuer Psychologie.
Kabakçı, Ö. F. ve Totan, T. (2013). Sosyal ve duygusal öğrenme becerilerinin çok boyutlu yaşam doyumuna ve umuda etkisi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 6(1), 40-61. http://www.keg.aku.edu.tr adresinden erişildi.
Kemer, G. (2006). The role of self-efficacy, hope, and anxiety in predicting university entrance examination scores of 11th grade students (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
Kemer, G. ve Atik, G. (2012). Hope and social support in high school students from urban and rural areas of Ankara, Turkey. Journal of Happiness Studies, 13, 901-911. doi: 10.1007/s10902-011-9297-z
Magaletta, P. R. ve Oliver, J. M. (1999). The hope construct, will, and ways: Their relations with self- efficacy, optimism, and general well-being. Journal of Clinical Psychology, 55(5), 539-551. doi: 10.1002/(SICI)1097-4679(199905)55:5_____539::AID-JCLP2>3.0.CO;2-G
Mocan-Aydın, G. (2000). Western models of counseling and psychotherapy within Turkey: Crossing cultural boundaries. The Counseling Psychologist, 28, 281-298. doi: 10.1177/0011000000282007
Peker, A. ve Akbaba, T. (2016). Ortaokul öğrencilerinin siber zorbalık rollerini yordayan ayırtedici faktörlerin incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 11(14), 607-622. doi: http://10.7827/TurkishStudies.9897
Sağkal, A. S. ve Türnüklü, A. (2017). Barış eğitimi programının lise öğrencilerinin öznel iyi oluş ve umut düzeyleri üzerindeki etkileri. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, Erken Görünüm, 1-17. http://pdrdergisi.org/ adresinden erişildi.
Sarı, S. V. ve Şahin, M. (2013). Lise son sınıf öğrencilerinin mesleğe karar verme öz-yeterliliklerini yordamada umut ve kontrol odağının rolü. Kastamonu Eğitim Dersisi, 21(1), 97-110. http://www.kefdergi.com/ adresinden erişildi.
Satici, S. A. (2016). Psychological vulnerability, resilience, and subjective well-being: The mediating role of hope. Personality and Individual Differences, 102, 68-73. doi: 10.1016/j.paid.2016.06.057
Seligman, M. E. ve Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive psychology: An introduction. The American Psychologist, 55(1), 5-14. doi: 10.1037/0003-066X.55.1.5
Shorey, H. S., Snyder, C. R., Yang, X. ve Lewin, M. R. (2003). The role of hope as a mediator in recollected parenting, adult attachment, and mental health. Journal of Social and Clinical Psychology, 22(6), 685- 715. doi: 10.1521/jscp.22.6.685.22938
Snyder, C. R. (2002). Hope theory: Rainbows in the mind. Psychological Inquiry, 13(4), 249-275. doi: 0.1207/S15327965PLI1304_01
Snyder, C. R., Cheavens, J. ve Michael, S. T. (1999). Hoping. C. R. Snyder (Ed.), Coping: The psychology of what works içinde (s. 205-231). Cary, NC, USA: Oxford University Press.
Snyder, C. R., Feldman, D. B., Taylor, J. D., Schroeder, L. L. ve Adams III, V. H. (2000). The roles of hopeful thinking in preventing problems and enhancing strengths. Applied & Preventive Psychology, 9, 249-270. doi:10.1016/S0962-1849(00)80003-7
Snyder, C. R., Harris, C., Anderson, J. R., Holleran, S. A., Irving, L. M., Sigmon, S. T., ... Harney, P. (1991). The will and the ways: Development and validation of an individual-differences measure of hope. Journal of Personality and Social Psychology, 60, 570-585. doi: 10.1037/0022-3514.60.4.570
Snyder, C. R., Hoza, B., Pelham, W. E., Rapoff, M., Ware, L., Danovsky, M., ... Stahl, K. J. (1997). The development and validation of the Children's Hope Scale. Journal of Pediatric Psychology, 22(3), 399- 421. doi: 10.1093/jpepsy/22.3.399
Snyder, C. R., Lopez, S. J., Shorey, H. S., Rand, K. L. ve Feldman, D. B. (2003). Hope theory, measurements, and applications to school psychology. School Psychology Quarterly, 18(2), 122-139. doi: 10.1521/scpq.18.2.122.21854
Snyder, C. R., Shorey, H. S., Cheavens, J., Pulvers, K. M., Adams III, V. H. ve Wiklund, C. (2002). Hope and academic success in college. Journal of Educational Psychology, 94(4), 820-826. doi: 10.1037/0022- 0663.94.4.820
Snyder, C. R., Sympson, S. C., Ybasco, F. C., Borders, T. F., Babyak, M. A. ve Higgins, T. F. (1996). Development and validation of the State Hope Scale. Journal of Personality and Social Psychology, 70(2), 321-335. doi: 10.1037/0022-3514.70.2.321
Şahin, N., Şahin, N. H. ve Heppner, P. P. (1993). Psychometric properties of the Problem Solving Inventory in a group of Turkish university students. Cognitive Therapy and Research, 17(4), 379-396. doi: 10.1007/BF01177661
Şahin, M., Aydın, B., Sarı, S. V., Kaya, S. ve Pala, H. (2012). Öznel iyi oluşu açıklamada umut ve yaşamda anlamın rolü. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(3), 827-836. http://www.kefdergi.com adresinden erişildi.
Tarhan, S. ve Bacanlı, H. (2015). Sürekli Umut Ölçeği'nin Türkçe'ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 1-14. http://www.journalofhappiness.net/ adresinden erişildi.
Tarhan, S. ve Bacanlı, H. (2016). İlkokuldan üniversiteye umut kavramının tanımlanması üzerine nitel bir çalışma. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 4(2), 86-113. doi: 10.14689/issn.2148-2624.1.4c2s5m
Tarhan, S., Bacanlı, H., Dombaycı, M. A. ve Demir, M. (2011). Quadruple thinking: Hopeful thinking. Procedia Social and Behavioral Sciences, 12, 568-576. doi: 10.1016/j.sbspro.2011.02.069
Uzun Özer, B. (2009). Bir grup lise öğrencisinde akademik erteleme davranışı: Sıklığı, olası nedenler ve umudun http://dergipark.ulakbim.gov.tr/tpdrd/ adresinden erişildi. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(32), 12-19.
Uzun Özer, B. ve Tezer, E. (2008). Umut ve olumlu-olumsuz duygular arasındaki ilişkiler. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 81-86. http://befjournal.com.tr adresinden erişildi.
Yarcheski, A. ve Mahon, N. E. (2014). Meta-analysis of predictors of hope in adolescents. Western Journal of Nursing Research. Advance online publication. doi: 10.1177/0193945914559545
Yılmaz, M., Gürçay, D. ve Ekici, G. (2007). Akademik Özyeterlik Ölçeği'nin Türkçe'ye uyarlanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education), 33, 253-259. http://www.efdergi.hacettepe.edu.tr adresinden erişildi.
Zimmerman, B. J., Bandura, A. ve Martinez-pons, M. (1992). Self- motivation for academic attainment: The role of self-efficacy beliefs and personal goal setting. American Educational Research Journal, 29, 663-676. doi: 10.3102/00028312029003663