Ömer Seyfettin’in “Yalnız Efe” Adlı Öyküsündeki Arketip(sel İmge)ler

Toplumları oluşturan bireyler sadece kişisel bilinçdışını taşımaz diyen Carl G. Jung, bunun yanına kolektif bilinçdışını da ekler. Ruhbilim dünyasını derinden etkileyen bu görüş, sonradan edebiyata da yansımıştır. Büyük oranda antropolojinin ve psikanalizin etkisinde kalan arketipçi edebiyat eleştirisi, eser merkezli bir okumadır. Arketipler vesilesiyle mitlerin, masalların ve diğer halk edebiyatı ürünlerinin çözümlemesi yapılabildiği gibi yazarı belli eserlerin de çözümlemesi yapılabilir. Böylelikle yazarın ruh dünyasının yanında yazarın mensubu olduğu toplumun da ortak bilinçdışı görülmüş olur. Bir anlamda edebî eserin antropolojisi yapılarak onda mevcut olan derin kültürel ögelerin su yüzüne çıkması sağlanır. Başka bir deyişle eserde konuşan yazar değil, tarihin derinliklerinden süzülüp gelen bütün bir toplumdur. Mensup olduğu milletin önemli bir tarihsel evresinde yaşamış Ömer Seyfettin’in Yalnız Efe adlı uzun öyküsü/romanı, hem yaşanan yılların hem de kökü derinlerde bulunan bir varlık mücadelesinin kanıtı niteliğindedir. Öykünün yazıldığı dönemin karamsar havasını yansıtan bu öykü, aynı zamanda ortak bilinçdışında mevcut özgürlük ve bağımsızlık iradesinin de beyannamesidir. Sosyopsikolojik bir derinliği olan bu öykünün kahraman, kötü adam, anne, animus gibi arketipler açısından incelenmesi esnasında, toplumsal bilinçdışı açısından bol malzeme barındırdığı tespit edilmiştir. Bu bağlamda edebî eserin tek bir yazarı yoktur, ismi geçen yazar ancak bir derleyicidir; zira öykünün yazarı bağrında yaşadığı toplumun kendisidir. Bu çalışmayla ortak bilinçdışının bir yansıması olan edebî yapıt üzerinden Türk insanının zihin haritası ve toplumsal belleği görülmeye gayret edilmiştir.

Archeptypal Images in the Story Named 'Yalnız Efe' y Ömer Seyfettin

Carl G. Jung who says the individuals who form the society not only carry personal unconscious, but also collective unconscious. This view which affects the psychology world deeply, was then reflected to literature too. Archetypical literature critism which was under the effect of anthropology and psychoanalysis mostly is a reading product centered. Through archetypes, myths, tales and other folk literature works can be analyzed and also the works whose authors are known can be analyzed. Thus, in addition to the spirit world of the author, the common unconscious of the society in which the author is a member is seen. In a sense, the anthropology of the literary work is made to reveal the deep cultural elements present in it. In other words, it is not the author who speaks in the work, but it is the society that has flourished from the depths of history. The long story/novel of Ömer Seyfettin who leaded a life in an important historical period of the nation which he belonged, is a proof of struggle for existence which is rooted deep and the years experienced. This story which reflects the pessimistic atmosphere of the period when the work was written, , is also a declaration of the will of indepences to exist outside of common consciousness. It was seen that the story which has a sociopsychological depth is analyzed in terms of hero, villain, mother, animus etc. archetypes gives us abundant materials in terms of social unconscious. In this context it was clear one more time that the literary work doesn’t have only one author, the auhtor mentioned before is only an anthologist; because its author is the society itself. With this study, over the literary work which is the reflection of collective uncosncious, it was endeavoured to see the mind map of Turkish people and social memory.

PDF

___

Alangu, Tahir (2010). Ömer Seyfettin - Ülkücü Bir Yazarın Romanı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Bottéro, Jean (2013). Gılgamış Destanı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Campbell, Joseph (2010). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
Campbell, J. - Moyers, B. (2007). Mitolojinin Gücü, İstanbul: MediaCat Yayınları.
Camus, Albert (2012). Başkaldıran İnsan, İstanbul: Can Yayınları.
Çoruhlu, Yaşar (2011). Türk Mitolojisinin Ana Hatları, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
Eliade, Mircea (2009). Dinler Tarihine Giriş, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
Fordham, Frieda (2011). Jung Psikolojisinin Ana Hatları, İstanbul: Say Yayınları.
Frye, Northrop (2006). Büyük Şifre, İstanbul: İz Yayınları.
Frye, Northrop (2008). Kudretli Kelimeler, İstanbul: İz yayınları.
Jung, Carl G. (2006). Analitik Psikoloji, İstanbul: Payel Yayınları.
Jung, Carl G. (2012a). Anılar, Düşler, Düşünceler, İstanbul: Can Yayınları.
Jung, Carl G. (2012b). Dört Arketip, İstanbul: Metis Yayınları.
Nusret YILMAZ - Ömer Seyfettin’in “Yalnız Efe” Adlı Öyküsündeki Arketip(sel İmge)ler 244
Kantarcıoğlu, Sevim (2009). Edebiyat Akımları, İstanbul: Paradigma Yayınları.
Kerényi, Carl (2012). Prometheus- İnsan Varoluşunun Arketip İmgesi, İstanbul: Pinhan Yayınları.
Köroğlu, Erol, (2010). Türk Edebiyatı ve Birinci Dünya Savaşı 1914-1918, İstanbul: İletişim Yayınları.
Kudret, Cevdet (2004). Türk edebiyatında Öykü ve Roman II, İstanbul: Dünya Yayınları.
Moran, Berna (2012). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İstanbul: İletişim Yayınları.
Ömer Seyfettin (2011). Bütün Öyküleri, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Roux, Jean- Paul (2005). Orta Asya’da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
Saydam, M. Bilgin (2011). Deli Dumrul’un Bilinci, İstanbul: Metis Yayınları.
Schimmel, Annemarie (2011). Sayıların Gizemi, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
Stevens, Antony (1999). Jung, İstanbul: Kaknüs Yayınları.