PSİKANALİTİK EDEBİYAT KURAMI BAĞLAMINDA EDİP CANSEVER’İN ŞİİRLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Psikanaliz, ruh çözümlemesi ile yakından ilgili olup zihnin bilinçdışı yönünü, psikolojik bozuklukları ele alarak tedavi yöntemleri bulmaya çalışan bir ilimdir. Psikanalitik edebiyat kuramı, sanatçının özellikle bilinçdışı ve bilinçaltı yönlerini açığa çıkarmaya çalışan bir kuramdır. Psikanalitik eleştiri, edebi eseri genel olarak sanatçının psikolojik yapısı ve bilinçaltı unsurları açısından inceler. Bu incelemeye çoğu zaman sanatçının cinsel tutumları da eklenir. Freud, rüyaları bilinçaltının tezahürü, edebi eseri ise rüya olarak niteler. Bu sebeple sanatçı bastırılan duyguları sonucu edebi eser yazmaya yönelir.Edip Cansever’in şiirlerinde karakterlerin bilinçaltı ve bilinçdışı yönleri önemli yer tutar. Edip Cansever, özellikle Umutsuzlar Parkı’ndan başlayarak birçok şiir kitabında bireyin bilinçaltı ve bilinçdışı yönlerine ağırlık verir. Onun şiirlerinde bireyin iç ve dış çatışmalarına geniş yer verilir. Şairin şiir karakterlerinin iletişimsiz olmalarına, yalnızlık ve hiçliği derinden hissetmelerine ve patolojik yapılarına bu iç ve dış çatışmalar sebep olur. Edip Cansever’in şiir karakterleri genelde depresiftir. Bu yapıdaki bireylerin hayati faaliyetleri asgariye inmiş durumdadır. Cansever’in şiirlerinde bireylerin genellikle bir arayış ve kaçış içerisinde oldukları görülür. Onun şiir kişilerinin yöneldiği nesne veya varlıklar olarak alkol ve kadın ön plana çıkar. Onun şiirlerinde önemli psikanalitik unsurlardan biri de yaşam-ölüm (eros-thanatos) içgüdüleridir. Bu makalede amaç, Edip Cansever’in şiirlerini psikanalitik edebiyat kuramı çerçevesinde incelemektir.

___

  • Karabulut, Mustafa (2013), Edip Cansever Şiiri - Psikanalitik Bir İnceleme, Ankara: Öncü Kitap Yayınları.
  • Cansever, Edip (2008), Sonrası Kalır I, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Eaglaton, Terry (2001), Edebiyat Kuramı, çev. Tuncay Birkan, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.