Psikanalitik Edebiyat Kuramı Bağlamında Edip Cansever’in Şiirleri Üzerine Bir İnceleme

Psikanaliz, ruh çözümlemesi ile yakından ilgili olup zihnin bilinçdışı yönünü, psikolojik bozuklukları ele alarak tedavi yöntemleri bulmaya çalışan bir ilimdir. Psikanalitik edebiyat kuramı, sanatçının özellikle bilinçdışı ve bilinçaltı yönlerini açığa çıkarmaya çalışan bir kuramdır. Psikanalitik eleştiri, edebi eseri genel olarak sanatçının psikolojik yapısı ve bilinçaltı unsurları açısından inceler. Bu incelemeye çoğu zaman sanatçının cinsel tutumları da eklenir. Freud, rüyaları bilinçaltının tezahürü, edebi eseri ise rüya olarak niteler. Bu sebeple sanatçı bastırılan duyguları sonucu edebi eser yazmaya yönelir. Edip Cansever’in şiirlerinde karakterlerin bilinçaltı ve bilinçdışı yönleri önemli yer tutar. Edip Cansever, özellikle Umutsuzlar Parkı’ndan başlayarak birçok şiir kitabında bireyin bilinçaltı ve bilinçdışı yönlerine ağırlık verir. Onun şiirlerinde bireyin iç ve dış çatışmalarına geniş yer verilir. Şairin şiir karakterlerinin iletişimsiz olmalarına, yalnızlık ve hiçliği derinden hissetmelerine ve patolojik yapılarına bu iç ve dış çatışmalar sebep olur. Edip Cansever’in şiir karakterleri genelde depresiftir. Bu yapıdaki bireylerin hayati faaliyetleri asgariye inmiş durumdadır. Cansever’in şiirlerinde bireylerin genellikle bir arayış ve kaçış içerisinde oldukları görülür. Onun şiir kişilerinin yöneldiği nesne veya varlıklar olarak alkol ve kadın ön plana çıkar. Onun şiirlerinde önemli psikanalitik unsurlardan biri de yaşam-ölüm (eros-thanatos) içgüdüleridir. Bu makalede amaç, Edip Cansever’in şiirlerini psikanalitik edebiyat kuramı çerçevesinde incelemektir.

An Examination of Edip Cansevers Poems in the context of Psyconalytic Literatue Theory

Psychoanalysis is a science that is closely related to psychoanalysis and tries to find treatment methods by addressing the unconscious aspect of the mind and psychological disorders. Psychoanalytic literary theory is an attempt to reveal the unconscious and subconscious aspects of the artist. Psychoanalytic criticism examines the literary work in terms of the psychological structure and subconscious elements of the artist in general. The sexual attitudes of the artist are often added to this examination. Freud describes dreams as manifestations of the unconscious and literary work as dreams. For this reason, the artist tends to write literary works as a result of suppressed emotions. The subconscious and unconscious aspects of the characters occupy an important place in Edip Cansever's poems. Edip Cansever focuses on the unconscious and unconscious aspects of the individual in many poetry books, especially starting from the Umutsuzlar Parkı. In his poems, the internal and external conflicts of the individual are widely covered. These internal and external conflicts cause the poet's poetic characters to be non-communicative, to feel loneliness and nothingness deeply and to have pathological structures. Edip Cansever's poetry characters are generally depressive. The vital activities of individuals in this structure have been minimized. In Cansever's poems, it is seen that individuals are usually in search and escape. Alcohol and woman come to the forefront as the objects or beings directed by his poetry persons. One of the important psychoanalytic elements in his poems is the instincts of life-death (eros-thanatos). The aim of this article is to examine Edip Cansever's poems within the framework of psychoanalytic literary theory.

PDF

___

Alper, Yusuf (2012), Psikanaliz ve Aşk, İstanbul: Özgür Yayınları. Eaglaton, Terry (2001), Edebiyat Kuramı, çev. Tuncay Birkan, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Cansever, Edip (2008), Sonrası Kalır I, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Cansever, Edip (2008), Sonrası Kalır II, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Cebeci, Oğuz (2009), Psikanalitik Edebiyat Kuramı, İstanbul: İthaki Yayınları.
Çetinkaya, Ferhat (2015), Halikarnas Hikayelerine Psikanalitik Yaklaşım, The Journal of Academic Social Science Studies, Number: 41, p. 505-527.
Emre, İsmet (2006), Edebiyat ve Psikoloji, Ankara: Anı Yayıncılık.
Freud, Sigmund (2002), Metapsikoloji, çev. Emre Kapkın, Ayşen Tekşen Kapkın, İstanbul: Payel Yayınları.
Freud, Sigmund (2012), Sanat ve Sanatçılar Üzerine, Çeviren: Kâmuran Şipal, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Fromm, Erich (2005), Psikanalizin Bunalımı, çev. Kıymet Erzincan Kına, İstanbul: Say Yayınları.
Funk Rainer (2009), Ben ve Biz – Postmodern İnsanın Psikanalizi, Çeviren: Çağlar Tanyeri, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Gökçe, Yeşim (2002), İlkel Toplumları Kapsamayan Bir Teori: Psikanaliz, Millî Folklor, Sonbahar 2002, Sayı: 55.
Kaplan, Mehmet (1990), Cumhuriyet Devri Türk Şiiri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1990.
Karabulut, Mustafa (2013), Edip Cansever Şiiri - Psikanalitik Bir İnceleme, Ankara: Öncü Kitap Yayınları.
Karabulut, Mustafa (2011), Cahit Sıtkı Tarancı’nın Şiirlerine Psikanalitik Bir Yaklaşım, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 6/3 Summer 2011.
Kolcu, Ali İhsan (2010), Edebiyat Kuramları, Erzurum: Salkımsöğüt Yayınevi.
Korkmaz, Ferhat (2012), Edip Cansever’in Şiirlerinde Göz İmgesi, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/3, Summer 2012.
Lüleci, Gültekin (2009), İkinci Yeni Şiir Akımında Karşıtlıklar, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. Balık, Macit (2011), Edip Cansever’in Tragedyalar’ında Yalnızlık, Bunalım ve Yabancılaşma, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 4 Sayı: 18, Yaz 2011.
Moran, Berna (1999), Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İstanbul: İletişim Yayınları.
Namlı, Taner (2007), Arketipsel Sembolizm Açısından Elif Şafak’ın ‘Pinhan’ Romanının İncelenmesi, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 2/4 Fall 2007.
Norman, Friedman (2004), İmge, Kitap-lık, Aylık Edebiyat Dergisi, çev. Kemal Atakay, Sayı: 74..
Oktay, Ahmet (1986), Şairin Kanı, Milliyet Sanat Dergisi, 146, 06. 1986.
Oktay, Ahmet (2001), Şairin Kanı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Özgü, Halis (1994), Psikanalizin 3 Büyükleri Freud Adler Jung, İstanbul: Kibele Yayınları.
Sarı, Ahmet (2008), Psikanaliz ve Edebiyat, Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları. Mustafa KARABULUT - Psikanalitik Edebiyat Kuramı Bağlamında Edip Cansever’in Şiirleri Üzerine Bir İnceleme 220 Sartre, Jean-Paul (1985), Varoluşçuluk, (Çev. Asım Bezirci), İstanbul: Say Yayınları.
Saydam M. Bilgin (1997), Deli Dumrul'un Bilinci, İstanbul: Metis Yayınları.
Serdar, Ali (2003), Patoloji ile Varlık Arasında Ben Ruhi Bey Nasılım”, O Ben Ki: Edip Cansever, İstanbul: Alkım Yayınları.
Sezen, Yümni (2002), Çağdaşlaşma, Yabancılaşma ve Kimlik, İstanbul: Rağbet Yayınları.
Sontag, Susan (1991), Sanatçı: Örnek Bir Çilekeş, İstanbul: Metis Yayınları.
Tiken, Servet (2009), Cahit Sıtkı Tarancı’nın Şiirlerindeki ‘Ayna’ İmgesine Psikanalitik Bir Yaklaşım, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı: 41, Erzurum.
Turan, Güven (1986), Yüzler ve Maskeler – Edip Cansever’in Şiirine Genel Bir Bakış, Adam Sanat, 13, 12.
Yaşar, Hüseyin (2012), Sezai Karakoç’un Şiir Evreninde Memleket Algısı Veya “O Ülke”, Turkish Studies - Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/3, Summer 2012, p. 2611-2633, Ankara, 2012.
Yaşar, Hüseyin (2013), Sezai Karakoç’un Şiir Poetikasında Çocuk Halleri, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/1 Winter 2013, p.2817-2836, Ankara, 2013.