PİERRE MACHEREY’NİN EDEBİ ÜRETİM TEORİSİ BAĞLAMINDA‘‘ÇİMENLERİN EFENDİSİ’’ ŞİİRİNİN TAHLİLİ

Topluma dönük eleştiri kuramları içerisinde kabul edilen Marksist eleştiri bünyesindeki yazarlar, ekonomik koşulları ve buna bağlı olarak sınıf çatışmalarını Sosyalist bir dünya görüşüyle algılayarak eserlerini bu minvalde vermeye çalışırlar. Marksist eleştiri, temelini Marx ve Engels’in görüşlerine dayandırsa da zamanla kendi içerisinde farklı yaklaşımları barındırmıştır. Söz gelimi Toplumcu gerçekçi anlayış, Üretim olarak sanat ve Frankfurt Okulu bu anlamda örnek olarak gösterilebilir. G.Lukacs, klasik Marksist anlayışın dışında estetik konusuna eğilerek Frankfurt Okulu’nun da temelini oluşturur. Lenin ve daha sonra Stalin’in edebiyatı parti anlayışına uydurma çabaları angaje edilmiş sanatçıları ortaya çıkarmış ve bu anlayışa uymayan sanatçılar maddi-manevi yaptırımlara maruz kalmıştır. Bu yüzden Modernist yazarlar, Frankfurt Okuluna kadar ciddi anlamda eleştiri almışlardır. Frankfurt Okuluyla birlikte asıl ideolojinin bahsedilen sanatçıların elinde yansıtıldığı fikri ortaya atılmıştır. 1960’lı yıllarda Althusser’in öğrencisi olan Pierre Macherey, Marksist ideolojinin aslında angaje edilen sanatçının düşüncesini yansıttığını iddia etmiş bu yüzden de ideolojinin, sanatçının eserde bıraktığı boşluklarda aranması gerektiğini belirtmiştir. Bu yönüyle Marksist eleştiri, Macherey’de ideolojinin ayıklama bir şekilde yansıtılmasından çıkarak yazarın eserde sustuğu boşluklarda arandığı bir eleştiriye dönüşmüştür. Bu çalışmada Öncelikle Marksist eleştirinin kısaca gelişim süreci anlatılacak, daha sonra Pierre Macherey’nin Edebî Üretim Teorisi eserinden yola çıkılarak Birhan Keskin’in Çimenlerin Efendisi şiiri tahlil edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Marksist Eleştiri, Pierre Macherey, Edebi Üretim Teorisi, Şiir Tahlili

PDF

___

Kaynakça-Adorno, W. Teodor, (2012) ‘‘Edebiyat Yazıları’’, Çev. Sabir Yücesoy- Orhan Koçak, İstanbul: Metis Yayınları.
-Aksoy, Nazan. (1996), ‘’Batı ve Başkaları’’ İstanbul: Düzlem Yayınları.
-Althusser, Louis, (2002) ‘‘İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları’’ çev. Yusuf Alp- Mahmut Özışık, İstanbul: İletişim Yayınları.
-Belge, Murat, (1989), ‘‘Marksist Estetik’’, İstanbul: BFS Yayınları.
-Brecht, Bertolt, ‘‘Sosyalist Gerçeklik ve Toplum’’, (1980), Çev. Ahmet Cemal-Kayahan Güven, İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
-Carloni, J.C.- Filloux, J.C, (1984), ‘’Eleştiri Kuramları’’, Çev.Tahsin Yücel, Ankara: Kuzey Yayınları.
-Eagleton, Terry, (2014)’’Marksisizm ve Edebiyat Eleştirisi’’ Çev. Utku Özmakas, İstanbul: İletişim Yayınları.
-Eagleton, Terry, (1985) ‘’Eleştiri ve İdeoloji’’ Çev. Esen Tarım-Serhat Öztopbaş, İstanbul: İletişim Yayınları.
-Fry, Paul, (2017), ‘’Edebiyat Kuramı’’ çev. Ayşe Demir- İbrahim Tüzer, Ankara: Hece Yayınları
-Huyugüzel, Ömer, Faruk, (2018) ‘’Eleştiri Terimleri Sözlüğü’’, İstanbul: Dergâh Yayınları.
-Keskin, Birhan, (2016) ‘‘Fakir kene’’, İstanbul: Metis Yayınları.
-Macherey, Pierre, (2019) ‘‘Edebi Üretim Teorisi’’ çev. Işık Ergüden, İstanbul: İletişim Yayınları.
-Mardin, Şerif, (2007),‘‘İdeoloji’’, İstanbul: İletişim Yayınları.
-Moran, Berna, (2014), ‘‘Edebiyat Kuramları ve Eleştiri’’, İstanbul: İletişim Yayınları.
.-Oktay, Ahmet, (1986), ‘‘Toplumcu Gerçekçiliğin Kaynakları’’, İstanbul: BFS Yayınları.
-Yücel, Tahsin, (2012), ‘’Eleştiri Kuramları’’, İstanbul: İş Bankası Yayınları.
-Warren, Austin- Wellek, Rene, (2016)’’Edebiyat Teorisi’’ Çev: Ömer Faruk Huyugüzel, İstanbul: Dergâh Yayınları.
-Plehanov, Georgi, (1967) ‘‘Sanat ve Sosyalizm’’, Çev. Selim Mimoğlu, İstanbul: Sosyal Yayınları.