2013

Alman Sanatçı Paul Hindemith’in Türk Müzik Yaşamının Düzenlenmesine Yönelik Çalışmaları

ALTAY, Sadet, Alman Sanatçı Paul Hindemith’in Türk Müzik Yaşamının Düzenlenmesine Yönelik Çalışmaları, CTAD, Yıl 18, Sayı 35 (Bahar 2022), s. 425-457. Cumhuriyet’in ilanından sonra ulusal kültürü çağdaş uygarlık düzeyine ulaştırmak amacıyla toplumsal her alanda köklü dönüşümler gerçekleştirilmeye başlanmış, bu süreçte hem müzik eğitimini hem de müzik kurumlarını yeniden yapılandırmak üzere harekete geçilmiştir. 1924’ten itibaren yetenekli Türk gençleri, Batı müziği eğitimi için yurt dışına gönderilmiş, aynı sene Ankara Musikî Muallim Mektebi açılmıştır. Dârülelhan’ın Doğu Musikîsi bölümü 1926 yılı sonunda kapatılarak okulun adı İstanbul Belediye Konservatuvarı olarak değiştirilmiştir. 1934 senesinde, Musikî Muallim Mektebi, Riyâset-i Cumhur Filarmonik Orkestrası, Temsil Şubesi aynı çatı altında toplanarak, Millî Musikî ve Temsil Akademisi kurulmuştur. Kültür Bakanlığı yetkilileri ve genç Türk müzisyenler, ulusal müziğe yön vermek ve bu konuda alınacak tedbirleri görüşmek üzere 26 Kasım 1934’te bir araya gelmiş, yapılan toplantılardan sonra Türkiye Devlet Musikî ve Tiyatro Akademisinin Ana Çizgileri adını taşıyan bir rapor hazırlanmış, Ankara Musikî Muallim Mektebinin Devlet Konservatuvarına dönüştürülmesine karar verilmiştir. Müzik alanında üretilen eserlere ve yeniden yapılanmaya yönelik tüm çabalara rağmen, yurt dışında eğitim alarak ülkeye dönen, yaşları 25-30 arasındaki gençlerle arzu edilen köklü değişimin gerçekleştirilemeyeceği anlaşılınca, Almanya’nın önemli isimlerinden besteci Paul Hindemith davet edilmiştir. 1935-1937 seneleri arasında Türkiye’yi dört kez ziyaret eden Hindemith, üç rapor hazırlamıştır. Bu raporlarda Türk müzik hayatındaki sorunlardan, kurumsallaşma ve eğitim faaliyetlerinin nasıl olması gerektiğinden bahsetmiştir. 1936’da Ankara Devlet Konservatuvarının kuruluş aşamasında Hindemith’in raporları ve tavsiyeleri dikkate alınmıştır. Türk halk müziğini bir hazine olarak niteleyen ve çok sesli müzik çalışmalarında kaynak olarak tavsiye eden Alman uzmanın önerisiyle, Konservatuvar içerisinde bir Folklor Arşivi kurulmuştur. Müzik ve tiyatro alanında yetkin isimler, Hindemith’in teklifiyle Türkiye’ye gelmeye başlamış, süreç içerisinde verimli ve nitelikli çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Bu olumlu gelişmelerin yanında olumsuz bazı durumlar da yaşanmıştır. Hindemith’in tavsiyesiyle Orkestra’da istihdam edilen yabancı müzisyenlerle Türk müzisyenler arasında yaşanan çatışmalar, çalışmaların aksamasına neden olmuştur. Ayrıca Konservatuvar, Alman uzmanın tavsiye ettiği tarihten önce açılmıştır. Türk besteciler, bireysellikten vazgeçmedikleri için ortak çalışmalar üretememiş, müşterek bir form ve üslup oluşturamamışlardır. Dolayısıyla toplum katında arzu edilen beğeniyi kazanamamışlardır. Sonuç olarak tüm gelişmeler değerlendirildiğinde, Paul Hindemith’in gerek kurumsallaşma çalışmalarında gerekse Türk müzik hayatındaki dönüşümün ilkelerinin belirlenmesi noktasında, önemli bir rol oynadığı inkâr edilemez bir gerçektir.

Activities of Paul Hindemith, a German Artist, for Regulating Turkish Musical Life

ALTAY, Sadet, Activities of Paul Hindemith, a German Artist, for Regulating Turkish Musical Life, CTAD, Year 18, Issue 35 (Spring 2022), pp. 425-457. Following the proclamation of the Republic, radical transformations were put into effect in all areas of society to bring the national culture to the level of contemporary civilization, and the process of reconstruction of both music education and music institutions was launched. From 1924, talented Turkish young people were sent abroad for Western music education, and Ankara Music Teachers' School was opened in the same year. The Eastern Music Department of Darülelhan was closed at the end of 1926, and the name of the school was changed to Istanbul Municipal Conservatory. In 1934, the National Music and Representation Academy was established by merging the Music Teachers' School, the Presidential Philharmonic Orchestra, and the Representation Branch. Authorities from the Ministry of Culture and young Turkish musicians came together on November 26, 1934 to guide the national music and discuss the measures to be taken in this regard. After the meetings, and a report called the Outlines of the Turkish State Music and Theater Academy was published. Accordingly, Ankara Music Teachers' School was converted into the State Conservatory. Despite all the efforts spent towards the works produced in the field of music and towards reconstruction, when it was understood that the desired radical change would not be achieved with young people between the ages of 25-30 who returned to the country after studying abroad, German composer Paul Hindemith, one of the important names of Germany, was invited to Turkey. Hindemith, who visited Turkey four times between 1935 and 1937, prepared three reports. In these reports, he discussed the problems in Turkish music life and how institutionalization and educational activities needed to be. Hindemith's reports and recommendations were taken into account during the establishment of the Ankara State Conservatory in 1936. A Folklore Archive was established in the Conservatory with the suggestion of the German expert, who described Turkish folk music as a treasure and recommended it as a source in polyphonic music studies. Some authorities in the field of music and theater started to come to Turkey with the suggestion of Hindemith, and efficient and qualified studies were carried out in the process. In addition to these positive developments, there were also some negative instances. The conflicts between the foreign musicians employed in the Orchestra with the advice of Hindemith and Turkish musicians resulted in interruptions in the studies. In addition, the Conservatory was opened before the date recommended by the German expert. Turkish composers could not produce joint works and create a common form and style since they did not give up on their individuality. Therefore, they could not gain the desired appreciation in society. In conclusion, when all developments are evaluated, it is an undeniable fact that Paul Hindemith played an important role both in institutionalization studies and in determining the principles of transformation in Turkish music life.

PDF

___

T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Başkanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA)
30.18.1.2.69.86.11.6.11.1936.
30.18.1.2.76.51.15.14.6.1937.
30.18.1.2.76.53.17.17.6.1937.
30.11.1.223.20.17.20.5.1951.
30.11.1.246.28.12.30.9.1954.
(1934) Resmî Gazete, Sayı 2743, 4.07.
(1934) Resmî Gazete, Sayı 4517, 24.05. Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMM ZB. C.)
(1934) Devre: IV, Cilt: 23. Devre: IV, Cilt: 25.
(1936) Devre: V, Cilt: 12.
(1937) Devre: V, Cilt: 20.
(1940) Devre: VI, Cilt: 11.
(1944) Türkiye Cumhuriyeti Maarifi 1923-1943 Maarif Matbaası, Ankara.
(1997) Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (1919-1938) Cilt: I, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 5. Baskı, Ankara.
(1997) Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (1906-1938) Cilt II, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları:1, 5. Baskı, Ankara.
(1997) Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (1918-1937) Cilt III, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 5. Baskı, Ankara.
AKBULUT Hüseyin (2013) Yaşananlar, Tanıklıklar, Düşünceler Işığında Türkiye’nin Kültür ve Sanat Siyaseti, Müzik Eğitimi Yayınları, Ankara.
ALANER Bülent (2002) Cumhuriyet Döneminde Çok Sesli Müzik, Türkler, Cilt:18, Haz. Hasan Celal GÜZEL – Osman KARATAY, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s. 559-570.
ALİ Filiz (1983) Türkiye Cumhuriyeti’nde Konservatuvarlar, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, Cilt 6, İstanbul, s. 1531-1534.
ALPAGUT Uğur (2010) Müzik Sorunlarına Bakışta Atatürk’ün İzleri, Bilim Kitapevi, Ankara.
ALTAR Cevad Memduh (2004) Cevad Memduh Altar’ın 27.04.1983 Tarihinde Verdiği Konferans, Orkestra Aylık Müzik Dergisi, Yıl:43, Sayı:351, s. 10-31.
-------------------------------- (2019) Sanatın Işığında 78 Yıl-Atatürk’ün Önderliğinde Türkiye’nin Çağdaş Sanat Mücadelesi, Haz. Ahmet Altar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ayhan Matbaası, İstanbul.
BALKILIÇ Özgür (2009) Cumhuriyet, Halk ve Müzik-Türkiye’de Müzik Reformu 1922-1952, Tan Kitabevi Yayınları, Ankara.
BARDAKÇI Murat (2018) Safiye, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2. Basım, İstanbul.
BARTÓK Béla (2017) Küçük Asya’dan Türk Halk Musıkisi, Çeviren: Bülent AKSOY, Pan Yayıncılık, İstanbul.
BAŞKAN Seyfi (2002) Cumhuriyet Döneminde Sanat, Türkler, Haz. Hasan Celal GÜZEL – Osman KARATAY, Yeni Türkiye Yayınları, Cilt 18, Ankara, s. 402-436.
BERKER Ercüment (1985) Türk Musikîsinde Dönemler Erdem, Cilt 1, Sayı 1, s. 147-168.
ÇAKAR Doğan (2015) Hacettepe Üniversitesi Ankara Devlet Konservatuvarı (Cebeci’den Beşevler’e), Sahne ve Müzik, Sayı 1, s. 9-34.
ÇETİNKAYA Yalçın (2014) Müzik ve Kimlik: Türk Müziği ve Türk Kimliği, Yeni Türkiye Türk Mûsikîsi Özel Sayısı, Yıl 10, Sayı 57, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s. 21-31.
DOĞAN Ali (2004) Musikî Muallim Mektebi’nden Hacettepe Üniversitesi Devlet Konservatuvarına, Orkestra Aylık Müzik Dergisi, Yıl 43, Sayı 348, s. 6- 14.
ESİN Funda (2017) Bela Bartok’un Perspektifinden Türk ve Macar Halk Müziği Değerlendirilmesi, İdil, Cilt 6, Sayı 33, s. 1581-1595.
GÖKALP Ziya (1976) Türkçülüğün Esasları, Haz. Mehmet KAPLAN, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
(2013) Hindemith Raporları 1935/1936/1937 Haz. Şefik
KAHRAMANKAPTAN, Çev. Elif Damla YAVUZ, Sevda-Cenap And Müzik Vakfı Yayınları, Ankara.
İÇKE Ayşen (2018) Atatürk Dönemi Yurt Dışı Eğitimi (1923-1938), Diyanet Vakfı Matbaası, Ankara.
İNAN Afet (2014) Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
KOCATÜRK Utkan (2017) Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Üç S Basım Ltd. Şti., Ankara.
NUTKU Özdemir “Darülbedayi”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 8, İstanbul, 1993, s.515-516.
SAY Ahmet (1985) Müzik Ansiklopedisi, Sanem Matbaası, Cilt 1, Ankara.
--------------- (1998) Türkiye’nin Müzik Atlası, Borusan Yayıncılık A.Ş., İstanbul.
SIPOS János (2009) Anadolu’da Bartók’un İzinde, Çev. Sanat DELİORMAN, Pan Yayıncılık, İstanbul.
SHAW Stanford J. (2014) Yahudi Soykırımı ve Türkiye, Timaş Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
TOPUZ Hıfzı (1998) Dünyada ve Türkiye’de Kültür Politikaları, Adam Yayınları, İstanbul.
TURAN Şerafettin (2014) Türk Kültür Tarihi Türk Kültüründen Türkiye Kültürüne ve Evrenselliğe, Bilgi Yayınevi, 7. Basım, İstanbul.
OKYAY Erdoğan (2013) Ankara Devlet Konservatuvarı’na Armağan (1936), Sevda Cenap And Müzik Vakfı Yayınları, Ankara.
ORANSAY Gültekin (1983) Çoksesli Musikî, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, Cilt 6, İstanbul, s. 1517-1530.
UÇAN Ali (2012) Aramızdan Ayrılışının Kırkıncı Yılında Eduard Zuckmayer ve Cumhuriyet Müzik Eğitimi, Müzik Eğitimi Yayınları, Ankara.
-------------- (2015) Türk Müzik Kültürü, Evrensel Müzik ve Yayınevi, Ankara.
ULUSKAN Seda Bayındır (2010) Atatürk’ün Sosyal ve Kültürel Politikaları, Atatürk Araştırma Merkezî, Korza Basım, Ankara.
YURTSEVEN Gürsel (2018) Türkiye Cumhuriyeti’nde Müzik Kurumlaşması ve Kültürel Kimlik Değişimi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
YÜKSEL Dilek (2004) Atatürk’ün Türk Müziği Konusundaki Görüşleri ve Müzik Politikası, Bilge, Sayı 42, s. 18-31.
Akşam
Cumhuriyet
Haber
Kurun
Milliyet
Tan
Türk Sözü
Ulus
Vakit
BELGE Burhan (1934) Bayönder-Taşbebek, Ulus, 30 İlkkânun, s. 3.
-------------------- (1934) Müzik İşimiz, Ulus, 29 İlkkânun, s. 3.
YÖNETKEN, Halil Bedi (1937) Musikî Bahisleri-Bu Sene Anadolu’da Halk Türküleri Derlendi, Ulus, 3 Sonteşrin, s. 5.