Amerikan Basınında Türk Millî Mücadelesi: 19 Mayıs 1919 - 23 Nisan 1920

ÖĞRETEN, Ceyhun, Amerikan Basınında Türk Millî Mücadelesi: 19 Mayıs 1919 - 23 Nisan 1920, CTAD, Yıl 18, Sayı 35 (Bahar 2022), s. 165-204. Bu çalışmada 19 Mayıs 1919 tarihinde Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a çıkışından 23 Nisan 1920 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin (TBMM) açılmasına kadar olan süreçte Amerikan kamuoyunun görüşünü yansıtan Amerikan basını taranmıştır. Amerikan basınının Millî Mücadele’ye bakış açısı, yaşanan gelişmelere yaklaşımı, basın-siyaset ilişkisi tespit edilmeye çalışılmıştır. İncelenen gazeteler, siyasi eğilimlerine, eyaletlerine, Millî Mücadele’yi ele alışlarına ve tirajlarına göre sınıflandırılmıştır. Çalışmada, Millî Mücadele hakkında Anadolu’daki haber kaynaklarından edinilen bilgileri okuyucularına aktarmaya çalışan tirajları değişken başta New York ve Washington DC eyaletlerinin The New York Times, The Evening World, Evening Star gibi ana akım gazeteler incelenmiştir. Ayrıca farklı eyaletlerde neşredilen Millî Mücadele ile ilgili etkili haberleriyle dikkat çeken Norwich Bulletin, The Daily Ardmoreite gibi tirajları düşük yerel gazetelere de yer verilmiştir. Böylece farklı eyaletlerde basılan ve farklı siyasi görüşlere sahip gazetelerin Millî Mücadele’ye karşı ortak tutumu olup olmadığı, basın ile siyasetin yaşanan gelişmeleri aktarış zamanları ve bakış açıları tespit edilmeye çalışılmıştır.Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ile Osmanlı Devleti arasındaki ilk temaslar ticari alanda gelişmiştir. Söz konusu ticari ilişkiler Yunan ayaklanması sonrasında resmîleşmiştir. ABD, 19’uncu yüzyılın sonundan itibaren ise Osmanlı Devleti’ni yakından tanımak ve ticari alt yapının devamlılığını sağlamak maksadıyla misyonerlik faaliyetlerine girişmiştir. Birinci Dünya Savaşı iki ülke arasındaki diplomatik ve ticari ilişkilerin kesilmesine sebep olmuşsa da Mondros Mütarekesi’nde Wilson İlkeleri’nin temel alınması Amerika’nın Anadolu’ya ilgisini tekrar gündeme getirmiştir. Paris Barış Konferansı’nda Osmanlı topraklarını doğrudan ilgilendiren manda statüsü, İzmir’in İşgali, Yakın Doğu Sorunu, İstanbul’un geleceği gibi konularda Amerikan görüşü etkili olmuştur. Yaşanan bu gelişmeler özellikle Osmanlı Devleti toprakları üzerinde emelleri olan Ermeni Lobisi ve Yunan Lobisinin etkisiyle Amerikan basınının ilgisini çekmiştir. Osmanlı Devleti topraklarının işgaline gösterilen Anadolu’nun çeşitli yerlerinde meydana gelen yerel mukavemetler Mustafa Kemal Paşa önderliğinde Millî Mücadele hareketine dönüşmüştür. Mustafa Kemal Paşa ve Millî Mücadele hareketi Amerikan basını ve kamuoyu tarafından yakından takip edilmiştir.

Turkish National Struggle in the American Press: May 19, 1919- April 23, 1920

ÖĞRETEN, Ceyhun, Turkish National Struggle in the American Press: May 19, 1919- April 23, 1920, CTAD, Year 18, Issue 35 (Spring 2022), pp. 165-204. In this study, the American press, reflecting the opinion of the American public, was scanned from the arrival of Mustafa Kemal Pasha in Samsun on May 19, 1919 until the opening of the Turkish Grand National Assembly (TBMM) on April 23, 1920. It has been tried to determine the perspective of the American press on the National Struggle, its approach to the developments, and the press-politics relationship. The examined newspapers were classified according to their political tendencies, provinces, their handling of the National Struggle and their circulation. In the study, mainstream newspapers such as The New York Times, The Evening World and Evening Star of New York and Washington DC states, which try to convey the information obtained from the news sources in Anatolia to their readers, were examined in the study. In addition, local newspapers with low circulation such as Norwich Bulletin and The Daily Ardmoreite, which draw attention with their effective news about the National Struggle, published in different states, were also included. Thus, it has been tried to determine whether the newspapers published in different states and with different political views have a common attitude towards the National Struggle, the times and perspectives of the press and politics to convey the developments experienced. The first contacts between the United States of America (USA) and the Ottoman Empire developed in the commercial field. These commercial relations became official after the Greek uprising. Since the end of the 19th century, the USA has engaged in missionary activities in order to get to know the Ottoman Empire closely and to ensure the continuity of the commercial infrastructure. Although the First World War caused the cessation of diplomatic and commercial relations between the two countries, the fact that the Wilson Principles were taken as a basis in the Armistice of Mudros brought America's interest in Anatolia back to the agenda. At the Paris Peace Conference, the American view was influential on issues such as the mandate status, which directly concerns the Ottoman lands, the occupation of Izmir, the Near East Problem, and the future of Istanbul. These developments attracted the attention of the American press, especially with the influence of the Armenian Lobby and the Greek Lobby, which had ambitions on the lands of the Ottoman Empire. The local resistances that took place in various parts of Anatolia against the occupation of the lands of the Ottoman Empire turned into the National Struggle movement under the leadership of Mustafa Kemal Pasha. The American press and the public closely followed Mustafa Kemal Pasha, and the National Struggle movement.

PDF

___

Foreign Relations of the United States (FRUS),
The Paris Peace Conference 1919, Vol. V, V, 180.03401/144 IC-181B, May 5, 1919.
The Paris Peace Conference 1919, Vol. V, V, 180.03401/144 IC-181C, May 6, 1919.
The Paris Peace Conference 1919, Vol. V, The Council of Four: Minutes of Meetings March 20 to May 24, 1919, 180.03401- IC-163A, March 20, 1919.
The Paris Peace Conference 1919, Vol. XII, The American Section of the International Commission on Mandates in Turkey (The King-Crane Commission) 181.91/49 SM-140.
ADIVAR Halide Edip (1998) Türk’ün Ateşle İmtihanı I, Cumhuriyet Yayınları, İstanbul.
------------------------------- (1998) Türk’ün Ateşle İmtihanı II, Cumhuriyet Yayınları, İstanbul.
AKANDERE Osman (2009) Damat Ferit Paşa’nın IV. Hükûmeti Döneminde Kuvâ-yı Milliye İleri Gelenleri Hakkında Verilen İdam Kararları, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 43, s. 343- 406.
AKAR Hulusi (2019) Harbord Askerî Heyeti Raporu, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
AKGÜN Seçil Karal (2015) Amerikan Kaynaklarından Kurtuluş Savaşı Başında Ermenilerle İlgili Gelişmeler, Ermeni Araştırmaları, Sayı 50, s. 13 - 86.
AKŞİN Sina (2011) İstanbul Hükûmetleri ve Millî Mücadele, Mutlakıyete Dönüş (1918-1919), 3. b. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
ARABACI Hacı Murat (2017) Milli Mücadelenin Hazırlık Safhasında Halide Edib Adıvar’ın Faaliyetleri ve Mustafa Kemal Atatürk, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 19, (Aralık), s. 271 - 294.
ARMAOĞLU Fahir (1991) Belgelerle Türk-Amerikan Münasebetleri, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
-------------------------- (1997) Harbord Misyonu Nasıl Ortaya Çıktı, Belleten, Cilt 61, Sayı 232, 1997, s. 701 - 708.
ATATÜRK Mustafa Kemal (2011) Nutuk 1919-1927, Yayına Haz. Zeynep Korkmaz), Atatürk Araştırma Merkezî, Ankara.
AYDEMİR Şevket Süreyya (2014) Tek Adam, Cilt II, 31. b., Remzi Kitabevi, İstanbul.
AYDOĞAN Erdal (2020) Erzurum Kongre Süreci ve Demokratik Tartışmalar, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 20, Özel Sayı, s. 73 – 88.
AYIŞIĞI Metin (2004) Kurtuluş Savaşı Sırasında Türkiye’ye Gelen Amerikan Heyetleri, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
BERK Abdullah (2020) Amerikan Basınında Türk Milli Mücadelesi (1918-1922), Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Trabzon.
BİLGEN Deniz (1996) Wilson İlkelerine Türk Kamuoyunun Tepkisi ve Bunun Amerikan Basınına Yansıması, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Cilt 5, Sayı 18, s. 123-130.
----------------------- (2004) ABD'li Gözüyle Sivas Kongresi: Amerikan Mandası ve Gazeteci L.E. Browne’in Faaliyetleri, Kaynak Yayınları, İstanbul.
BOSTANCI Mustafa (2015) Millî Mücadelede Erzurum Kongresi ve Kararları, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, Cilt 4, Sayı 2, s. 184-203.
CHESMAN Nelson (1921) Newspaper Rate Book Including A Catalogue of Newspapers and Periodicals, Nelson Chesman & Co. Publishers, New York.
CHURCHILL Winston (1929) The World Crisis-The Aftermath, Thornthon Butterworth Limited, London.
ÇELİK Kemal (2007) Millî Mücadele’de İç İsyanlar, Vatana İhanet Kanunu ve İstiklâl Mahkemeleri, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 40, s. 569-613.
DOĞANAY Rahmi (2014) Milli Mücadele ve Cumhuriyetin İlk Yıllarında Türk-Amerikan İlişkileri (1918 - 1927), Turkish Studies, Volume 9, No. 4, s. 371 - 388.
DURU Orhan (2011) Amerikan Gizli Belgeleriyle Türkiye’nin Kurtuluş Yılları, 6. b., Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul.
EDİB Halide (1930) Turkey Faces West: A Turkish View of Recent Changes and Their Origin, New Halen: Yale University Press, Connecticut.
ERHAN Çağrı (2015) Türk-Amerikan İlişkilerinin Tarihsel Kökenleri, 2. b., İmge Kitabevi, Ankara.
EVANS Laurance (2004) Türkiye’nin Parçalanması ve ABD Politikası (1914-1924), (Çev. T.Alaya, N.Uğurlu ve Ö. Uğurlu),Örgün Yayınevi, İstanbul.
GÖKBİLGİN M. Tayyib (2011) Millî Mücadele Başlarken - Mondros Mütarekesi’nden Büyük Millet Meclisi’nin Açılmasına, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
GÜNEŞ İhsan (2012) Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Türkiye’de Hükûmetler, Programları ve Meclisteki Yankıları (1908-1923), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
HARBORD James G. (1920) Mustapha Kemal Pasha and His Party, The World’s Work, Vol. XL, June, s. 176 – 193.
HUREWITZ J.C. (1957) Diplomacy in the Near and Middle East – A Documentary Record: 1914-1956 V.II, D.Von Nestrand Company, New Jersey.
İNAN Afet (1998)Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Devrimi, 4. b., Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
JAESCHKE Gotthard (2001) Kurtuluş Savaşı ile ilgili İngiliz Belgeleri II, Çev. Cemal Köprülü, Cumhuriyet Yayınları, İstanbul.
KANSU Mazhar Müfit (1988) Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, Cilt I, 3. b., Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
KARABEKİR Kazım (2014) İstiklal Harbimiz, Cilt 1, 5. b. Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
--------------------------- (2014) İstiklal Harbimiz, Cilt 2, 5. b., Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
KARABULUT Sezen (2016) Amerikan Basınında İzmir Şehrinin Yunanistan Tarafından İşgali, Belgi Dergisi, Sayı 11, s. 1 - 16.
KUL Hazel (2019) Mondros’dan Gümrü’ye ABD Basınında Ermeni Meselesi (1918- 1920), Atatürk Araştırma Merkezî Yayınları, Ankara.
KUTAY Cemal (1979) Türk Millî Mücadelesinde Amerika, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
KÜÇÜK Cevdet (2005) Mîsâk-ı Millî, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt 30, İstanbul.
KÜÇÜKVATAN Mahir (2012) Tehcir Kararı Üzerine Amerika Kamuoyunda Ermeni Propagandası, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt 12, Sayı 24, s. 87 – 107.
ÖĞRETEN Ceyhun (2019) Birinci Dünya Savaşı Sonrasında Anadolu’da ‘Amerikan Mandası’ Meselesi ve Amerikan Kamuoyuna Etkileri, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 64, s. 267 - 312.
-------------------------- (2021) Amerikan Basınında Batı Anadolu’da Yunan İşgali (1919 - 1922), Yayınlanmamış Doktora Tezi Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara.
ÖZCAN Ufuk (1995) Wilson Prensipleri Üzerine, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, Cilt 3, Sayı 4, s. 37 - 48.
ÖZÇELİK Mehmet Hakan (2020) Millî Mücadele’nin İlk Adımı: 9. Ordu Müfettişliği, Kesit Akademi Dergisi, Sayı 22, s. 194 – 211.
ÖZTAŞ Sezai (2016) Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Açılışı ve Hükûmet Kurulana Kadar İlk Çalışmaları, International Journal of Eurasian Education and Culture, Cilt 1, Sayı 1, s. 23 – 32.
SANCAKTAR Fatih M. (2020) Sivas Kongresi (4-11 Eylül 1919) Delegelerine Dair Bazı Tespitler, Tarih Dergisi, Sayı 71, s. 473 – 496.
SELEK Sabahattin (1968) Anadolu İhtilali, 4.b. Burçak Yayınevi, İstanbul.
SONYEL Salâhi R. (2014) Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika I, 4.b. Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
STREIT Clarence K (2011) Bilinmeyen Türkler, Çev. M. Alper Öztürk (Yayına hazırlayan Health W. Lowry), Bahçeşehir Üniversitesi Yayınları, İstanbul. ŞİMŞİR Bilal (1985) Malta Sürgünleri, 2. b., Bilgi Yayınevi, Ankara.
TANSEL Selahattin (1991) Mondros’tan Mudanya’ya Kadar Cilt II, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
------------------------- (1991) Mondros’tan Mudanya’ya Kadar Cilt III, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
TEVETOĞLU Fethi (1987) Mustafa Kemal Paşa - General Harbord Görüşmesi Tanık ve Tercümanı: Prof Hulûsi Y. Hüseyin (Pektaş), Atatürk Araştırma Merkezî Dergisi, Cilt 4, Sayı 10, 1987, s. 197 - 207.
TUNAYA Tarık Zafer (2010) Türkiye’de Siyasi Partiler, Cilt 2, Mütareke Dönemi, 4. b. İletişim Yayınları, İstanbul.
TURAN Mustafa (2012) Atatürk’ün Ankara’ya Gelişi: ‘Millî Temsil Meselesi’, Gazi Akademik Bakış, Cilt 5, Sayı 10, s. 1-24.
ULUGAY Osman (1974) Amerikan Basınında Türk Kurtuluş Savaşı, Özel Yayın, İstanbul.
UZUN Hakan (2012) İmparatorluktan Millî Devlete Gidiş Sürecinde Çalışma Tarzı ile Sivas Kongresi, Tarihin Peşinde - Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı 8, s. 178-192.
UZUNER Şebnem Oğuz (2021) Amerikan Basınında Milli Mücadele Dönemi (1918-1922), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
YALMAN Ahmet Emin (1997) Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, Cilt 1, (1888-1922) (Yayına hazırlayan Erol Şadi Erdinç), Pera Turizm ve Ticaret AŞ., İstanbul.
YILDIZ Muharrem (2012) İzmir Levantenleri Üzerine Bir İnceleme, Turan Stratejik Araştırmalar Merkezî Dergisi, Cilt 4, Sayı 13, s. 36-54.
Arizona Republican
Bisbee Daily Review
Evening Public Ledger
Evening Star
Evening-Times Republican
Fulton County Tribune
Harrisburg Telegraph
New-York Tribune
Norwich Bulletin
Omaha Daily Bee
Richmond Times-Dispatch
The Barre Daily Times
The Bennington Evening Banner
The Bridgeport Times and Evening Farmer
The Chattanooga News
The Daily Ardmoreite
The Evening World
The Hope Pioneer
The New York Times
The Rock Island Argus
The Sun/The Sun and New York Herald
The Topeka State Journal
The Washington Times