Tokatlı El-Kazâbâdî’nin Hayatı ve Haşiyetü’l-Usûl Adlı Yazma Eserinin Tanıtılması*

Tokatlı Ahmed el-Kazâbâdî Osmanlı döneminde yaşamış, İslam hukuku, tefsir, kelam ve tasavvuf konularında kendi dönemindeki âlimler gibi şerh ve haşiye tarzında eserler vermiştir. Bu çalışmada Kazâbâdî’nin hayatı, eserleri ve bu eserler içinden Fıkıh Usulü alanında yazmış olduğu ve hâlihazırda çeşitli kütüphanelerde yazma eser olarak bulunan “Hâşiyetü’l-usul ve gâşiyetü’l-füsûl ale’l-mukaddemâti’1-erba‘a” adlı eseri hakkında bilgi verilecektir. Bu eser müteahhirîn dönemi ulemâsının yoğun bir şekilde ilgisini çeken, üzerine çok sayıda şerh ve hâşiye yazılan Sadrüşşerîa’nın Tenkîhul-usûl ile buna yaptığı şerh olan et-Tavzih isimli fıkıh usulü kitabı içerisinde yer alan “el-Mukaddimâtü’l-erba‘a” bölümünün haşiyesidir. el-Mukaddimâtü’l-erba‘a bölümünde Sadru’ş-şeria, hüsün-kubuh meselesini incelemiştir. Sadrüşşerîa’nın metni üzerine yazılan hâşiyelerin en önemlisi Eş‘arî anlayışına yakın duran Teftâzânî’nin et-Telvîh adlı eseridir. Teftâzânî bu eserinde ve özellikle de Mukaddimat bölümünde, Sadrüşşerîa’nın görüşlerini hem açıklamış, hem de tenkit etmiştir. Kazâbâdî de bu eserinde farklı görüşte olan Sadrüşşerîa ile Teftâzânî’nin yazdıklarını değerlendirmiş ve konuya yeni katkılarda bulunmuştur.

PDF

___

Altınsu, A. (1972). Osmanlı Şeyhülislamları, Ankara.
Babanzâde, İ. (1951). Hediyyetü’l-‘ârifîn esmâü’l-müellifîn ve âsâru’l-musannifîn, Milli Eğitim Basımevi, Ankara.
Babanzâde, İ. (1992). İzâhu'l-meknün fi'z-zeyli ala Keşfi'z-zünun an esami'l-kütüb ve'l-fünun, Dâru’l-kütübü’l-ilmiyye, Beyrut.
Başar, S. (2017). Osmanlı Şeyhülislamları Eserleri, Fotoğrafları ve Aileleriyle, İstanbul.
Bursalı Mehmet Tahir (2016). Osmanlı Müellifleri, Haz. M.A. Yekta Saraç, Ankara.
Cici, R. (2001). Osmanlı Dönemi İslam Hukuku Çalışmaları: Kuruluştan Fatih Devrinin Sonuna Kadar, Arasta Yayınları, Bursa.
Gerger, M. (2013). Bilinmeyen Yönleriyle Osmanlı Şeyhülislamları, İstanbul.
İlmiyye Salnamesi. (1998). Osmanlı İlmiyye Teşkilatı ve Şeyhülislamlar, Haz. Seyit Ali Kahraman, Ahmet Nezih Galitekin, Cevdet Dadaş, İşaret Yayınları, İstanbul.
İzzî, S. (1784). Tarih-i İzzî, Râşit ve Vâsıf Efendiler Matbaası, İstanbul.
İpşirli, M. (2006). “Muîd Ahmed Efendi”, DİA, Ankara: TDV, XXXI, 87-88.
Kazâbâdî, A. (t.s.) Haşiyetü'l-usul ale'l-mukaddimati'l-erba', b.y.: Yazma (Süleymaniye Kütüphanesi, İstanbul, Çelebi Abdullah Bölümü 396 numaralı nüsha), 1-18 vr.
Köksal, A. (2012). “İslâm Hukuk Felsefesinde Fiillerin Ahlâkîliği Meselesi-Mukaddimât-ı Erbaa’ya Giriş”, İslam Araştırmaları Dergisi, 28: 1-44.
Öz, M. (2002). “Kazâbâdî”, DİA, Ankara, XXV, 120-121.
Özen, Ş. (2011). “Tenkîhu’l-Usûl” DİA, Ankara, XL, 454-458.
Öztuna, Y. (1994). Büyük Osmanlı Tarihi, İstanbul.
Serin, R. (1987). Türk tarihinde ve Türk Kültüründe Tokat Sempozyumu, Haz. S. Hayri Bolay ve dğ., Ankara
Topuzoğlu, T. (1997), “Haşiye”, DİA, İstanbul, XVI, 419-422.
Uzunçarşılı, İ. (1995), Büyük Osmanlı Tarihi, b.y.
Zirikli, H. (1998). el-A'lâm: Kamusu teracim li-eşheri'r-rical ve'n-nisa-i mine’l-Arabi ve’l müstağribin ve’l-müsteşirikin, Daru’l-ilmü’l-melayîn, Beyrut: 1998.